06+ Mẫu viết tiếp lời cho một tác phẩm văn học có thể góp phần giáo dục trách nhiệm xã hội như thế nào?

Anh thanh niên trở về với công việc quen thuộc của mình – lặng lẽ, tỉ mỉ và đầy trách nhiệm. Trên đỉnh núi cao ấy, không có tiếng ồn của phố xá, không có ánh đèn rực rỡ hay lời ngợi ca. Nhưng trong sự yên ắng ấy, anh biết rằng từng số liệu, từng bản tin mà mình gửi đi, sẽ góp phần làm nên những quyết định lớn cho đất nước. Anh không cần ai nhắc nhở, không cần ai chứng kiến – bởi chính anh đã chọn cho mình một lẽ sống: sống có ích, sống có trách nhiệm.

Nếu mỗi người đều có thể tìm cho mình một ngọn núi – không phải để lánh xa cuộc đời, mà để lặng lẽ đóng góp – thì xã hội này chắc chắn sẽ sáng hơn, đẹp hơn. Đó là điều mà “Lặng lẽ Sa Pa” đã gửi gắm: rằng trách nhiệm không chỉ là nghĩa vụ, mà còn là niềm tự hào, là cách để con người khẳng định giá trị của mình giữa cuộc đời rộng lớn.

Biển vẫn mờ sương, chiếc thuyền vẫn lặng lẽ trôi, nhưng trong lòng người nghệ sĩ Phùng đã có một cơn sóng ngầm âm ỉ. Anh không thể nào quên hình ảnh người đàn bà lam lũ bước ra từ bức tranh hoàn hảo anh từng chụp – một con người chịu đựng bạo hành, cam chịu để giữ yên tổ ấm, và ẩn chứa trong đó là cả một bi kịch về cái nhìn và trách nhiệm. Ngay khoảnh khắc ấy, Phùng hiểu rằng nghệ thuật không thể chỉ dừng lại ở cái đẹp bề ngoài. Anh đã buộc phải đối diện với một sự thật: nếu người nghệ sĩ chỉ dừng lại ở sự ngắm nhìn, thì cái đẹp mà anh tạo ra sẽ mãi là hời hợt.

Chính cú chạm của hiện thực đã khiến Phùng thức tỉnh về trách nhiệm của mình – không chỉ là một người sáng tạo cái đẹp, mà còn là người phải biết nhìn thấy, thấu hiểu và lên tiếng cho những nỗi đau của con người. Tác phẩm “Chiếc thuyền ngoài xa” vì thế không chỉ là một câu chuyện nghệ thuật, mà còn là lời cảnh tỉnh về trách nhiệm xã hội: mỗi con người, dù ở vị trí nào, cũng cần có một cái nhìn đầy nhân ái và hành động thiết thực để góp phần xây dựng một xã hội công bằng và nhân văn hơn.

Chiến trường nơi chiến sĩ trẻ Chiến và Việt đang chiến đấu không chỉ là nơi đạn bom ác liệt, mà còn là nơi thử thách tinh thần trách nhiệm và lòng trung hiếu của những người con trong gia đình. Trên đường ra mặt trận, Việt mang theo không chỉ súng đạn, mà còn cả một cuốn sổ gia đình – nơi lưu giữ những ký ức, những mất mát, và hơn hết là lời nhắc nhở về trách nhiệm tiếp nối truyền thống của dòng máu yêu nước. Khi bị thương giữa rừng, trong cơn mê tỉnh, Việt vẫn nghĩ về má, về chị Chiến, về ba – những người đã sống và hy sinh để nuôi lớn tinh thần chiến đấu trong cậu.

Tác phẩm không tô vẽ những điều lớn lao, mà lặng lẽ khắc họa hình ảnh những con người bình thường với trái tim can trường, trách nhiệm đong đầy. Chính qua họ, người đọc hiểu rằng: trách nhiệm xã hội không chỉ là khẩu hiệu, mà là dòng chảy tự nhiên trong từng hành động – từ việc giữ lời hứa với má, đến việc đứng lên bảo vệ đất nước. “Những đứa con trong gia đình” không chỉ là câu chuyện thời chiến, mà còn là bài học sâu sắc về sự trưởng thành, về việc sống không chỉ cho mình, mà còn cho gia đình, cho cộng đồng, cho Tổ quốc.

Trong màn đêm của xã hội cũ, chị Dậu – người phụ nữ tưởng như yếu đuối – lại trở thành ngọn lửa le lói nhưng bền bỉ, chống chọi với bất công và tàn bạo. Khi chị vùng lên đánh lại tên cai lệ để bảo vệ chồng, đó không còn chỉ là hành động của một người đàn bà vì gia đình, mà là một sự thức tỉnh: rằng con người không thể mãi cam chịu. Từ chị Dậu, ta nhìn thấy sức mạnh tiềm ẩn của những con người nhỏ bé – và cũng từ đó, ta cảm nhận được lời kêu gọi về trách nhiệm xã hội.

“Tắt đèn” không chỉ là bản cáo trạng đối với chế độ phong kiến tàn nhẫn, mà còn là lời nhắc nhở: mỗi người cần nhìn thấy nỗi đau của người khác, dám lên tiếng, dám đấu tranh để ánh sáng của công bằng được thắp lên. Tác phẩm không trực tiếp dạy đạo lý, nhưng bằng hình ảnh sống động và đầy ám ảnh, nó gieo vào lòng người đọc một cảm xúc mạnh mẽ: nếu không ai hành động, thì bóng tối sẽ mãi còn đó. Và như thế, văn học đã góp phần đánh thức tinh thần trách nhiệm với xã hội – từ sự trăn trở, đến sự thay đổi.

Trong cánh rừng xà nu bạt ngàn, mỗi thân cây đạn bắn không chết như chính những con người Tây Nguyên gan góc mà tác giả khắc họa. Nhân vật Tnú – từ một cậu bé mồ côi thành người chiến sĩ giải phóng – đã đi qua bi kịch cá nhân để gánh vác trách nhiệm lớn lao của dân làng và quê hương. Dù từng chứng kiến cái chết đau đớn của vợ con, Tnú không chọn trốn chạy, mà trở về, hòa vào cuộc khởi nghĩa của dân làng Xô Man, như một cách tiếp nối máu thịt với cộng đồng.

Tác phẩm “Rừng xà nu” là minh chứng cho thấy: trách nhiệm xã hội không chỉ là khái niệm trừu tượng, mà là hành động cụ thể – sẵn sàng hy sinh vì nghĩa lớn, vì tương lai của dân tộc. Qua hình tượng cây xà nu – luôn mọc lên bất chấp thương tích – Nguyễn Trung Thành gửi gắm niềm tin rằng: mỗi con người, nếu biết sống không chỉ cho mình mà còn cho đất nước, thì sẽ trở thành “cây xà nu lớn” trong rừng đại ngàn Tổ quốc.

Lão Hạc – một người nông dân nghèo, đơn độc – đã lựa chọn cái chết để giữ trọn vẹn tình thương và phẩm giá của mình. Không muốn bán mảnh vườn – tài sản duy nhất để lại cho con – cũng không muốn trở thành gánh nặng cho hàng xóm hay xã hội, lão tự tìm cho mình một cái chết đau đớn nhưng đầy nhân cách. Trong nghèo đói, lão Hạc vẫn giữ được sự trong sạch và lòng tự trọng đến tận cùng, đó chính là biểu hiện sâu sắc nhất của trách nhiệm – trách nhiệm với con, với lòng tự trọng của chính mình, và cả với những người xung quanh.

Nam Cao đã không chỉ kể một câu chuyện buồn, mà còn đặt ra câu hỏi về trách nhiệm của xã hội đối với những con người yếu thế, đồng thời làm lay động lương tri mỗi người đọc. Từ hình ảnh lão Hạc, ta hiểu rằng: trách nhiệm xã hội không chỉ là cống hiến hay hy sinh lớn lao, mà còn là việc sống tử tế, giữ lấy đạo đức trong mọi hoàn cảnh. Đó là bài học lặng lẽ nhưng vô cùng thấm thía mà văn học mang lại.