Mẫu viết bài văn phân tích một tác phẩm văn học chi tiết nhất năm 2025?

Mẫu 01: Phân tích bài thơ "Đất Nước" của Nguyễn Khoa Điềm

Bài thơ "Đất Nước" của Nguyễn Khoa Điềm thuộc trường ca Mặt đường khát vọng, được sáng tác trong giai đoạn kháng chiến chống Mỹ cứu nước. Tác phẩm là một bài ca hùng tráng về đất nước và con người Việt Nam, kết hợp giữa chất trữ tình và chất triết luận, gắn bó với truyền thống lịch sử và văn hóa dân gian. Bài thơ đã mang đến một góc nhìn độc đáo, sâu sắc về khái niệm đất nước, nhấn mạnh tư tưởng "Đất Nước của nhân dân". Đây không chỉ là một tác phẩm văn học mà còn là một lời hiệu triệu mạnh mẽ, khơi dậy tình yêu quê hương, lòng tự hào dân tộc, đồng thời nhắc nhở thế hệ trẻ về trách nhiệm với đất nước.

Nguyễn Khoa Điềm đã mở đầu bài thơ bằng những hình ảnh vô cùng đời thường: "Khi ta lớn đã có đất nước rồi", "Đất là nước, nước là đất". Tác giả giải thích đất nước không chỉ là khái niệm địa lý hay chính trị, mà còn gắn liền với đời sống con người qua những sinh hoạt thường ngày như "miếng trầu đầu đình đánh rơi, giọt nước trong gáo". Đất nước hiện lên từ những điều giản dị nhất, từ hạt lúa mẹ trồng, đến tiếng ru con của bà, từ phong tục tập quán đến những câu chuyện cổ tích. Cách nhìn này làm cho đất nước trở nên thân thuộc, gần gũi hơn bao giờ hết.

Tác giả đã đề cao vai trò của nhân dân trong quá trình lịch sử dài lâu với câu thơ "Đất Nước này là đất nước của nhân dân". Truyền thuyết, phong tục và văn hóa dân gian được nhắc đến với những hình ảnh đối đối thân quen như "bánh đúc bọc", "bà mẹ sinh con ở gò núi". Bằng cách đưa vào bài thơ những yếu tố văn hóa dân gian, Nguyễn Khoa Điềm không chỉ làm phong phú thêm nội dung tác phẩm mà còn thể hiện lòng tự hào về những giá trị truyền thống lâu đời của dân tộc.

Tác giả gợi mở về sự hiện diện của đất nước từ những điều thân thuộc:

Khi ta lớn lên Đất Nước đã có rồi

Đất Nước có trong những cái "ngày xửa ngày xưa..."

Mẹ thường hay kể.

Những câu thơ trên cho thấy đất nước không chỉ là lãnh thổ mà còn là bề dày văn hóa, là kho tàng truyện cổ tích, là lời mẹ ru hằng đêm. Đất nước là sự kế thừa và tiếp nối của các thế hệ, được hình thành qua chính những câu chuyện dân gian quen thuộc.

Đất Nước lớn lên khi dân mình biết trồng tre mà đánh giặc

Tóc mẹ thì bới sau đầu

Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn

Những hình ảnh trên phản ánh nét đặc trưng của văn hóa Việt Nam. Cây tre là biểu tượng của sự kiên cường, bất khuất; mái tóc bới sau đầu là nét đẹp của người phụ nữ Việt; gừng cay muối mặn tượng trưng cho tình nghĩa vợ chồng bền chặt. Tất cả đã tạo nên một đất nước gắn kết bởi tình yêu thương và truyền thống lâu đời.

Đất Nước này là Đất Nước của nhân dân

Đất Nước của ca dao thần thoại

Tác giả nhấn mạnh rằng đất nước không thuộc về riêng ai mà thuộc về tất cả mọi người. Những con người bình dị, từ những người dân lao động đến các anh hùng dân tộc, đều góp phần tạo nên đất nước. Đây là tư tưởng tiến bộ, nhấn mạnh vai trò của nhân dân trong công cuộc dựng nước và giữ nước.

Bài thơ còn đề cập đến trách nhiệm của mỗi cá nhân đối với đất nước. Tác giả nhắn nhủ rằng:

Em ơi em, Đất Nước là máu xương của mình

Phải biết gắn bó và san sẻ

Phải biết hóa thân cho dáng hình xứ sở

Làm nên Đất Nước muôn đời...

Câu thơ không chỉ khẳng định đất nước là một thực thể gắn bó mật thiết với mỗi con người, mà còn nhấn mạnh vai trò và trách nhiệm của thế hệ trẻ trong việc bảo vệ và xây dựng quê hương. Mỗi cá nhân, dù nhỏ bé, cũng có thể góp phần làm nên đất nước bền vững, trường tồn.

Nguyễn Khoa Điềm còn mang đến một tư tưởng sâu sắc về cách nhìn nhận đất nước trong chiến tranh và hòa bình. Nếu trong lịch sử, đất nước hiện lên qua những chiến công hiển hách, những anh hùng kiệt xuất, thì trong bài thơ này, đất nước là sự kết nối giữa con người với nhau, giữa hiện tại với quá khứ. Chính nhân dân là những người đã làm nên lịch sử, và đất nước được hình thành từ chính những đóng góp bình dị nhưng bền bỉ ấy.

Bài thơ kết hợp giữa trữ tình và chính luận, giúp tác phẩm vừa mang tính cảm xúc vừa có lập luận chặt chẽ. Nguyễn Khoa Điềm sử dụng nhiều hình ảnh dân gian và lối nói dân dã, làm cho bài thơ dễ đi vào lòng người. Bên cạnh đó, tác giả còn đưa ra một cách hiểu mới về đất nước, làm phong phú thêm nhận thức của độc giả về quê hương.

Nếu như trong các tác phẩm trước đó, đất nước thường được khắc họa qua các hình tượng anh hùng, các chiến công hiển hách, thì trong thơ Nguyễn Khoa Điềm, đất nước hiện lên gần gũi, bình dị hơn. Đất nước là mỗi góc bếp gia đình, là những cánh đồng lúa, là mái tóc bới của mẹ, là lời ru của bà. Chính cách nhìn này đã làm cho "Đất Nước" trở nên sâu lắng, đầy cảm xúc, giúp người đọc nhận thức rõ hơn về quê hương, nguồn cội.

"Đất Nước" đã góp phần định hình một tư tưởng yêu nước mới, không chỉ dựa vào lãnh thổ mà còn dựa vào văn hóa, con người. Bài thơ vẫn mang giá trị lớn trong giáo dục tình yêu quê hương, nhắc nhở thế hệ trẻ về trách nhiệm với đất nước. Đây cũng là một trong những tác phẩm tiêu biểu của văn học thời kỳ kháng chiến chống Mỹ, đóng góp vào kho tàng thơ ca yêu nước Việt Nam.

Bài thơ "Đất Nước" của Nguyễn Khoa Điềm là một tác phẩm sâu sắc về tình yêu nước và ý thức dân tộc. Bài thơ không chỉ là một bài ca về đất nước mà còn là lời kêu gọi thế hệ trẻ hãy nhận thức trách nhiệm và sức mạnh của mình trong việc giữ gìn quê hương. Nhờ vậy, bài thơ đã khẳng định vị trí của nhân dân trong quá trình dựng xây và bảo vệ đất nước, trở thành một trong những tác phẩm có giá trị lớn trong nền văn học Việt Nam. Với giọng điệu trữ tình đằm thắm, kết hợp với lập luận sâu sắc, "Đất Nước" đã chạm đến trái tim của nhiều thế hệ độc giả, nhắc nhở mỗi người về tình yêu và trách nhiệm với quê hương. Qua bài thơ, ta không chỉ cảm nhận được vẻ đẹp của đất nước mà còn thấm thía một bài học sâu sắc về lòng yêu nước, sự gắn bó giữa con người với non sông gấm vóc. Nhờ đó, "Đất Nước" mãi là một trong những tác phẩm để lại dấu ấn mạnh mẽ trong nền thi ca Việt Nam.

Mẫu 02: Góc nhìn sáng tạo hơn của một người xa quê hương

Tôi đang ở một nơi rất xa quê hương, nơi bầu trời cũng xanh như thế nhưng lại chẳng bao giờ có mùi hương lúa mới, chẳng có tiếng gà gáy mỗi sớm mai hay những câu chuyện cổ tích mẹ kể bên hiên nhà. Giữa những con phố đông đúc, giữa những ngày dài tha phương, tôi nhớ về Đất Nước. Và rồi, tôi tìm lại bài thơ "Đất Nước" của Nguyễn Khoa Điềm – bài thơ mà tôi đã từng đọc khi còn bé, nhưng đến giờ, khi ở xa quê hương, tôi mới thực sự thấm thía từng câu chữ. Đất nước trong thơ ông không còn là một khái niệm trừu tượng, không chỉ là lãnh thổ, mà là những điều bình dị, gần gũi, là máu thịt của mỗi con người. Đọc lại bài thơ trong những ngày tháng xa quê, tôi thấy quê hương mình hiện lên vừa thân thương, vừa thiêng liêng, như một lời nhắc nhở rằng tôi mãi mãi thuộc về mảnh đất ấy.

Nguyễn Khoa Điềm đã mở đầu bài thơ bằng những hình ảnh thật giản dị, những điều mà khi ở quê hương, tôi đã từng cho là hiển nhiên:

Khi ta lớn lên Đất Nước đã có rồi

Đất Nước có trong những cái "ngày xửa ngày xưa..."

Mẹ thường hay kể.

Lời thơ khiến tôi nhớ đến những ngày còn bé, mỗi tối nép vào lòng mẹ nghe kể chuyện Thánh Gióng, Chử Đồng Tử hay cô Tấm dịu dàng. Khi ấy, tôi không nghĩ rằng đó chính là đất nước. Nhưng giờ đây, khi sống giữa một nơi xa lạ, tôi mới nhận ra đất nước không chỉ là những danh lam thắng cảnh, những bản đồ vẽ đường biên giới, mà còn là những ký ức tuổi thơ, những câu chuyện truyền đời mà mỗi người con đất Việt đều mang theo dù có đi xa đến đâu.

Nhà thơ đã khắc họa đất nước từ những điều nhỏ bé, bình dị nhất:

Đất là nơi anh đến trường

Nước là nơi em tắm

Đất Nước là nơi ta hò hẹn

Đất Nước là nơi em đánh rơi chiếc khăn trong nỗi nhớ thầm.

Những câu thơ ấy làm tim tôi nhói lên. Tôi nhớ con đường làng quen thuộc, nhớ dòng sông tuổi thơ mà tôi đã từng bơi lội mỗi trưa hè, nhớ góc sân trường rộn tiếng cười đùa, nhớ mối tình đầu ngây ngô bên bờ đê. Đất nước không ở đâu xa, mà là chính những gì tôi đã từng sống, từng yêu, từng gắn bó. Nhưng giờ đây, tôi chỉ có thể nhìn quê hương qua màn hình điện thoại, chỉ có thể nhớ về những buổi chiều quê yên bình qua giấc mơ. Càng đọc bài thơ, tôi càng thấy mình là một kẻ lữ khách, luôn ngoái đầu nhìn về nơi cũ với nỗi nhớ khôn nguôi.

Tác giả không chỉ nói về đất nước như một không gian địa lý, mà còn là một dòng chảy lịch sử, một sự tiếp nối của bao thế hệ:

Đất Nước lớn lên khi dân mình biết trồng tre mà đánh giặc

Tóc mẹ thì bới sau đầu

Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn.

Đất nước ấy không chỉ là quê hương của tôi, mà còn là nơi ông cha ta đã bao đời gìn giữ. Tôi nhớ bà tôi, nhớ những lần bà kể chuyện về thời chiến, về những ngày cả làng đi sơ tán, về những người lính trẻ ra đi không trở lại. Tôi chợt nhận ra rằng, đất nước không phải tự nhiên mà có, mà là máu xương của biết bao thế hệ. Tôi – một người con của đất nước – liệu đã làm gì để xứng đáng với những hy sinh ấy?

Nguyễn Khoa Điềm khẳng định:

Đất Nước này là Đất Nước của nhân dân

Đất Nước của ca dao thần thoại.

Câu thơ ấy làm tôi suy nghĩ rất nhiều. Tôi nhớ những người nông dân tần tảo trên cánh đồng, những người công nhân cặm cụi trong nhà máy, những bác xe ôm, cô bán hàng rong… Họ không phải là những anh hùng trong sử sách, nhưng chính họ đã góp phần tạo nên đất nước. Tôi bỗng thấy mình thật nhỏ bé, bỗng tự hỏi: "Mình đã làm gì để góp phần vào đất nước ấy chưa?". Tôi đã đi xa, đã học hỏi nhiều điều mới, nhưng liệu có ngày nào tôi sẽ mang những điều ấy về để góp sức xây dựng quê hương? Hay tôi sẽ mãi là một kẻ đứng ngoài, chỉ biết nhớ về đất nước từ xa?

Bài thơ còn nhắc nhở mỗi người về trách nhiệm với quê hương:

Em ơi em, Đất Nước là máu xương của mình

Phải biết gắn bó và san sẻ

Phải biết hóa thân cho dáng hình xứ sở

Làm nên Đất Nước muôn đời…

Lời thơ như một lời nhắc nhở, như một tiếng gọi từ quê nhà. Tôi không thể chỉ nhớ thương đất nước bằng những hoài niệm, không thể chỉ ngồi đây mà tiếc nuối. Nếu tôi yêu quê hương, tôi phải làm gì đó để xứng đáng với hai tiếng "Đất Nước" thiêng liêng. Dù đi xa, tôi cũng phải nhớ cội nguồn, nhớ nơi đã nuôi dưỡng mình, để rồi một ngày, tôi sẽ trở về.

Bài thơ "Đất Nước" của Nguyễn Khoa Điềm đã làm sống dậy trong tôi những cảm xúc mãnh liệt nhất về quê hương. Đất nước không phải là điều gì xa xôi, mà chính là những ký ức, những con người, những phong tục, những câu chuyện dân gian đã ăn sâu vào máu thịt. Là một người xa quê, tôi càng thấm thía hơn giá trị của đất nước, càng hiểu rằng không nơi nào trên thế gian này có thể thay thế được quê hương. Và hơn cả, bài thơ đã nhắc nhở tôi về trách nhiệm của mình: dù đi đâu, làm gì, cũng đừng quên mình là một phần của đất nước, đừng quên mình cần góp sức cho quê hương. Bởi lẽ, "Đất Nước" không chỉ là nơi ta sinh ra, mà còn là nơi luôn dang tay chờ đón ta trở về.

Tôi khép lại bài thơ, nhưng lòng vẫn còn nguyên vẹn những xúc cảm. Tôi biết rằng, dù có đi xa đến đâu, Đất Nước vẫn mãi là điều thiêng liêng nhất trong trái tim tôi.