Phân tích Người lái đò sông Đà hay nhất dành cho học sinh giỏi 2025?

Phân tích Người lái đò sông Đà hay nhất dành cho học sinh giỏi 2025?

Phân tích Người lái đò sông Đà – Vẻ đẹp con người lao động trong ngòi bút tài hoa của Nguyễn Tuân.

Bài viết

Tùy bút "Người lái đò sông Đà" là một trong những tác phẩm xuất sắc nhất của Nguyễn Tuân, trích từ tập "Sông Đà" (1960), nơi ông thể hiện tài năng bậc thầy trong việc khắc họa thiên nhiên và con người Tây Bắc. Qua hình tượng người lái đò trên dòng sông Đà hung bạo, Nguyễn Tuân không chỉ ca ngợi vẻ đẹp của con người lao động bình dị mà còn gửi gắm triết lý về sự chiến thắng của tài năng, bản lĩnh trước thiên nhiên khắc nghiệt. Tác phẩm là một khúc tráng ca, nơi con người hiện lên vừa giản dị vừa phi thường, mang đậm dấu ấn phong cách “ngông” và “tài tử” của nhà văn.

Trước khi khắc họa người lái đò, Nguyễn Tuân dành nhiều trang viết để miêu tả sông Đà như một “nhân vật” sống động, đầy cá tính. Sông Đà hiện lên với hai vẻ đẹp đối lập: lúc thì “lắm bệnh lắm chứng”, hung dữ như “kẻ thù số một” với những ghềnh thác dữ dội, lúc lại trữ tình, dịu dàng như “dòng sông mẹ” với những khúc quanh mềm mại. Hình ảnh “thạch trận” trên sông được miêu tả chi tiết qua ba trùng vây: trùng vây thứ nhất với “đá tảng, đá hòn” như đội quân mai phục, trùng vây thứ hai tăng thêm “luồng chết” và “cửa sinh hẹp”, đến trùng vây thứ ba là sự phối hợp tinh quái giữa đá, nước và gió. Tiếng thác gầm thét “như tiếng rống của một ngàn con trâu mộng” làm nổi bật sự hung hiểm, thách thức bất kỳ ai dám đối đầu. Sông Đà không chỉ là một dòng sông tự nhiên mà còn là biểu tượng của những thử thách lớn lao trong cuộc sống. Nguyễn Tuân đã nhân hóa, ví von đầy sáng tạo để biến nó thành một đối thủ xứng tầm, qua đó làm nền cho sự xuất hiện của người lái đò – một con người nhỏ bé nhưng mang sức mạnh phi thường. Thiên nhiên trong ngòi bút Nguyễn Tuân không chỉ là bối cảnh mà còn là “đối thủ” để tôn lên bản lĩnh và tài năng của con người lao động.

Giữa dòng sông Đà dữ dội, người lái đò hiện lên như một “vị tướng” đầy kinh nghiệm và bản lĩnh. Ông không có tên cụ thể, chỉ được gọi giản dị là “người lái đò Lai Châu”, đại diện cho những con người lao động vô danh nhưng phi thường ở Tây Bắc. Nguyễn Tuân miêu tả ông là người đã “sống hơn nửa đời người trên sông Đà”, với “tay lái ra hoa” và đôi mắt tinh anh, cơ thể rắn chắc như “chất sừng, chất mun”. Hình ảnh này gợi lên một con người gắn bó máu thịt với dòng sông, thấu hiểu từng “luồng sống, luồng chết” như hiểu chính bản thân mình. Trong trận chiến với “thạch trận”, người lái đò thể hiện tài năng vượt bậc và sự bình tĩnh đáng kinh ngạc. Ở trùng vây thứ nhất, ông “ghì cương lái, bám chắc lấy luồng nước đúng” để vượt qua vòng vây đá. Sang trùng vây thứ hai, ông “tăng thêm độ khéo léo”, điều khiển con thuyền “luồn lách” qua cửa hẹp như một nghệ sĩ múa điêu luyện. Đến trùng vây thứ ba, ông phối hợp nhịp nhàng với các tay chèo, “đánh đòn tỉa” chính xác để thoát khỏi hiểm nguy. Nguyễn Tuân ví ông như “Tô Mộc Đạt chiến thuyền” – một danh tướng thời Tam Quốc, nhấn mạnh tài trí và sự uy dũng của người lao động bình dị. Không chỉ tài năng, người lái đò còn toát lên tinh thần ung dung, tự tại. Sau khi vượt qua ghềnh thác, ông “đốt lửa nướng cơm lam, bàn chuyện cá anh vũ” như chưa từng trải qua hiểm nguy. Sự điềm tĩnh này cho thấy ông đã biến công việc đầy rủi ro thành một phần cuộc sống, một nghệ thuật mà ông là bậc thầy. Qua đó, Nguyễn Tuân ngợi ca con người lao động không chỉ có sức mạnh thể chất mà còn sở hữu trí tuệ, kinh nghiệm và tâm hồn phong phú.

Vẻ đẹp của người lái đò được tôn vinh qua ngòi bút tài hoa, độc đáo của Nguyễn Tuân. Trước hết, ông sử dụng ngôn ngữ phong phú, giàu hình ảnh và nhịp điệu. Miêu tả sông Đà, ông dùng hàng loạt từ ngữ mạnh mẽ như “hút nước”, “đá réo”, “ghè bè”, tạo cảm giác sống động như một trận chiến thực thụ. Khi khắc họa người lái đò, ông lại chuyển sang những hình ảnh tinh tế, nghệ thuật như “tay lái ra hoa”, “luồn lách như múa”, thể hiện sự uyển chuyển và tài tình. Thứ hai, Nguyễn Tuân vận dụng kiến thức sâu rộng từ văn hóa, lịch sử, quân sự để làm nổi bật nhân vật. Việc so sánh người lái đò với Tô Mộc Đạt hay ví “thạch trận” như đội quân mai phục cho thấy tầm hiểu biết uyên thâm và óc liên tưởng phong phú của nhà văn. Cuối cùng, phong cách “ngông” của Nguyễn Tuân được thể hiện qua cách ông nâng tầm một người lao động bình thường thành biểu tượng của tài năng và cái đẹp, biến công việc lái đò thành một nghệ thuật đỉnh cao.

Qua hình tượng người lái đò, Nguyễn Tuân gửi gắm tư tưởng sâu sắc về con người và cuộc sống. Ông khẳng định rằng, dù thiên nhiên có hung bạo đến đâu, con người lao động với tài năng, bản lĩnh và kinh nghiệm vẫn có thể chế ngự và chiến thắng. Người lái đò không chỉ là một cá nhân mà còn là biểu tượng cho sức mạnh của nhân dân Việt Nam trong lao động và đấu tranh, đặc biệt trong bối cảnh đất nước vừa giành độc lập, đang xây dựng cuộc sống mới. Tác phẩm còn thể hiện lòng yêu mến của Nguyễn Tuân đối với những con người vô danh nhưng phi thường. Ông tìm thấy cái đẹp trong sự bình dị, thấy tài năng trong những công việc tưởng chừng nhỏ bé. Đây là sự chuyển biến trong tư tưởng của Nguyễn Tuân sau Cách mạng tháng Tám: từ một nhà văn “xê dịch” tìm kiếm cái đẹp trong quá khứ, ông hướng ngòi bút đến hiện thực, ca ngợi con người lao động mới của thời đại.

"Người lái đò sông Đà" là một kiệt tác của Nguyễn Tuân, nơi ông dùng ngòi bút tài hoa để khắc họa vẻ đẹp của con người lao động giữa thiên nhiên hùng vĩ và hung bạo. Người lái đò không chỉ là một nhân vật mà là biểu tượng của tài năng, bản lĩnh và tinh thần vượt khó – những giá trị trường tồn của con người Việt Nam. Với nghệ thuật miêu tả sống động, ngôn ngữ độc đáo và tư tưởng nhân văn sâu sắc, tác phẩm không chỉ là bài ca về con người Tây Bắc mà còn là lời khẳng định mạnh mẽ về sức mạnh của lao động và sáng tạo.

Lưu ý: Bài "Phân tích Người lái đò sông Đà hay nhất dành cho học sinh giỏi 2025?" chỉ mang tính chất tham khảo.

Phân tích Người lái đò sông Đà hay nhất dành cho học sinh giỏi 2025? (Hình ảnh Internet)

Quyền của học sinh trong môi trường học tập được pháp luật quy định như thế nào?

Căn cứ Điều 35 Điều lệ ban hành kèm theo Thông tư 32/2020/TT-BGDĐT, quy định về quyền của học sinh như sau:

- Được bình đẳng trong việc hưởng thụ giáo dục toàn diện, được bảo đảm những điều kiện về thời gian, cơ sở vật chất, vệ sinh, an toàn để học tập ở lớp và tự học ở nhà, được cung cấp thông tin về việc học tập, rèn luyện của mình, được sử dụng trang thiết bị, phương tiện phục vụ các hoạt động học tập, văn hóa, thể thao của nhà trường theo quy định.

- Được tôn trọng và bảo vệ, được đối xử bình đẳng, dân chủ, được quyền khiếu nại với nhà trường và các cấp quản lý giáo dục về những quyết định đối với bản thân mình; được quyền chuyển trường khi có lý do chính đáng theo quy định hiện hành; được học trước tuổi, học vượt lớp, học ở tuổi cao hơn tuổi quy định tại Điều 33 Điều lệ ban hành kèm theo Thông tư 32/2020/TT-BGDĐT.

- Được tham gia các hoạt động nhằm phát triển năng khiếu về các môn học, thể thao, nghệ thuật do nhà trường tổ chức nếu có đủ điều kiện.

- Được nhận học bổng hoặc trợ cấp khác theo quy định đối với những học sinh được hưởng chính sách xã hội, những học sinh có khó khăn về đời sống và những học sinh có năng lực đặc biệt.

- Được chuyển trường nếu đủ điều kiện theo quy định; thủ tục chuyển trường thực hiện theo quy định của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo.

- Được hưởng các quyền khác theo quy định của pháp luật.