Chỉ số giá tiêu dùng là gì? Tác động tới tiền lương ra sao?

Chỉ số giá tiêu dùng là gì?

Căn cứ tiểu mục 11 Mục 1 Phụ lục 1 ban hành kèm theo  Quyết định 05/2023/QĐ-TTg quy định như sau:

Chỉ số giá tiêu dùng (CPI) là chỉ tiêu tương đối (tính bằng %) phản ánh xu hướng và mức độ biên động giá chung theo thời gian của các loại hàng hóa và dịch vụ tiêu dùng hàng ngày của người dân.

Danh mục hàng hóa và dịch vụ đại diện phục vụ tính CPI gồm các mặt hàng và dịch vụ chủ yếu, đại diện cho tiêu dùng của dân cư trong một giai đoạn nhất định.

Phương pháp tính CPI:

CPI được tính từ kết quả điều tra giá tiêu dùng của từng tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương. CPI được tính bằng phương pháp bình quân nhân gia quyền giữa mức biến động giá của các nhóm mặt hàng với quyền số tương ứng.

CPI của các tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương được tính bằng phương pháp bình quân nhân gia quyền giữa CPI của mỗi nhóm hàng hóa và dịch vụ tiêu dùng được chọn điều tra với quyền số tương ứng.

Căn cứ điểm đ tiểu mục 1 Mục 7 Quyết định 1708/QĐ-BKHĐT năm 2024 quy định như sau:

Quyền số tính chỉ số giá tiêu dùng (CPI) là tỷ trọng chi tiêu các nhóm hàng hoá và dịch vụ trong tổng chi tiêu của dân cư.

Quyền số để tính CPI cả nước là tỷ trọng chi tiêu của từng vùng so với tổng chi tiêu của cả nước theo từng nhóm hàng.

Mà quyền số tính chỉ số giá tiêu dùng là cơ sở căn cứ cho việc so sánh dịch vụ tổng chi tiêu hằng năm của người tiêu dùng. Trong đó:

Quyền số tính chỉ số giá tiêu dùng có hai loại:

- Quyền số dọc: Là tỷ trọng chi tiêu từng nhóm hàng so với tổng chi tiêu của dân cư. Quyền số dọc được tính cho khu vực thành thị, khu vực nông thôn và chung cả hai khu vực của từng tỉnh, từng vùng và cả nước;

- Quyền số ngang: Là tỷ trọng chi tiêu của từng khu vực thành thị và nông thôn so với tổng chi tiêu của toàn tỉnh, cả vùng hoặc cả nước.

>> Thương hiệu nội địa đang tạo ra giá trị gì cho người tiêu dùng Việt Nam?

>> Hàng tiêu dùng xanh có phải là xu hướng nhất thời hay điều tất yếu của tương lai?

Chỉ số giá tiêu dùng là gì? Tác động tới tiền lương ra sao? (Hình từ Internet)

Chỉ số giá tiêu dùng tác động tới tiền lương ra sao?

Theo Báo cáo tình hình kinh tế xã hội quý 1 năm 2025 tóm gọn như sau:

- GDP: Tăng 6,93% so với cùng kỳ năm trước.

- Nông nghiệp, lâm nghiệp và thủy sản: Tăng 3,74%, đóng góp 6,09% vào tổng giá trị gia tăng.

- Công nghiệp và xây dựng: Tăng 7,42%, đóng góp 40,17%.

- Dịch vụ: Tăng 7,70%, đóng góp 53,74%.

- Nông nghiệp: Diện tích lúa đông xuân gieo trồng đạt 2.949,4 nghìn ha, tăng 17,2 nghìn ha so với vụ đông xuân 2024. Sản lượng khai thác thủy sản đạt 1.993,4 nghìn tấn, tăng 2,8%.

- Công nghiệp: Chỉ số sản xuất công nghiệp (IIP) tăng 7,8% so với cùng kỳ năm trước. Số doanh nghiệp thành lập mới và hoạt động trở lại ước đạt 72.900 doanh nghiệp, tăng 18,6% so với cùng kỳ năm trước.

- Dịch vụ: Doanh thu bán lẻ hàng hóa và dịch vụ tiêu dùng tăng 9,9% so với cùng kỳ năm trước. Số lượng khách quốc tế đến Việt Nam ước đạt trên 6 triệu lượt khách, tăng 29,6%.

- Lao động và việc làm: Số lượng lao động từ 15 tuổi trở lên là 52,9 triệu người, tăng 532.000 người so với cùng kỳ năm trước. Tỷ lệ thất nghiệp trong độ tuổi lao động là 2,20%.

Thu nhập bình quân của người lao động là 8,3 triệu đồng/tháng, tăng 720.000 đồng so với cùng kỳ năm 2024.

Căn cứ khoản 3 Điều 91 Bộ luật Lao động 2019 quy định như sau:

Mức lương tối thiểu

...

3. Mức lương tối thiểu được điều chỉnh dựa trên mức sống tối thiểu của người lao động và gia đình họ; tương quan giữa mức lương tối thiểu và mức lương trên thị trường; chỉ số giá tiêu dùng, tốc độ tăng trưởng kinh tế; quan hệ cung, cầu lao động; việc làm và thất nghiệp; năng suất lao động; khả năng chi trả của doanh nghiệp.

...

Theo đó, mức lương tối thiểu được điều chỉnh dựa trên nhiều yếu tố khác nhau trong đó có chỉ số giá tiêu dùng.

Như vậy, việc căn cứ so sánh chỉ số giá tiêu dùng với tình hình kinh tế xã hội hoặc căn cứ quyền tính chỉ số giá tiêu dùng phản án thực tế mức tiêu dùng và mức lương của người lao động trên thực tế.

Giá trị của chỉ số giá tiêu dùng với mối quan hệ tiền lương của người lao động là sự tác động song phương. Trong đó:

- Việc chỉ số giá tiêu dùng hoặc quyền tính chỉ số giá tiêu dùng tăng phản ánh giá trị xã hội về tiền lương của người lao động tăng.

Bởi lẽ, người lao động có nhu cầu sử dụng hàng tiêu dùng sẽ kích thích chỉ số giá tiêu dùng hoặc quyền tính chỉ số giá tiêu dùng tăng.

- Đi đôi với đó, nếu nhu cầu sử dụng hàng hóa đã tăng, chứng tỏ mức lương thu nhập của người lao động phải tăng mới có khả năng kéo theo nhu cầu sử dụng hàng hóa.

Tóm lại, chỉ số giá tiêu dùng và mức lương của người lao động là mối quan hệ đi đôi, cùng tăng, cùng giảm.

Trên là thông tin chỉ số giá tiêu dùng là gì và chỉ số giá tiêu dùng tác động tới tiền lương ra sao.

Kiểm tra hoặc xử lý dữ liệu điều tra chỉ số giá tiêu dùng quy định ra sao?

Căn cứ điểm c tiểu mục 1 Mục 7 Quyết định 1708/QĐ-BKHĐT năm 2024 quy định kiểm tra hoặc xử lý dữ liệu điều tra chỉ số giá tiêu dùng như sau:

Công việc kiểm tra số liệu về giá và chỉ số giá tiêu dùng gồm những nội dung chính sau:

- Giá thu thập được là giá bán lẻ cho người tiêu dùng (gồm cả thuế giá trị gia tăng - VAT);

- Đơn vị tính giá của các loại hàng hóa và dịch vụ phải đúng với quy định theo danh mục sản phẩm điều tra;

- Giá tiêu dùng thu thập được là giá thực tế tại đơn vị điều tra tại thời gian điều tra, đặc biệt cần kiểm tra và cập nhật kịp thời sự thay đổi giá các hàng hóa và dịch vụ như giá dịch vụ giáo dục, giá dịch vụ y tế và giá xăng dầu;...

- Kiểm tra kỹ số liệu về mức giá của tháng báo cáo so với kỳ trước theo từng mặt hàng, theo từng đơn vị điều tra, các ghi chú do các ĐTV gửi về, kiểm tra số lượng mẫu giá giữa các kỳ điều tra trước khi tính chỉ số giá;

- Kiểm tra số lượng mặt hàng gán giá, mặt hàng thay thế trong kỳ;

- Nghiệm thu các thông tin về giá đã được điều tra bằng cách duyệt các phiếu điều tra đã hoàn thành;

- Kiểm tra chỉ số giá tiêu dùng của các nhóm hàng trong từng tỉnh, thành phố; vùng và cả nước để hoàn thiện thông tin về giá; duyệt chỉ số giá tiêu dùng.