Xyanua là gì? Đầu độc bằng Xyanua gây chết người bị xử lý về tội danh gì?

Xyanua là gì? Tính chất vật lý và hóa học của Xyanua

Xyanua là chất độc nguy hiểm, có thể gây hại đến tính mạng con người nếu tiếp xúc hoặc hấp thụ vào cơ thể.

Tính chất lý học của Xyanua

- Axit xyanhydric (hay nitrifocmic) có công thức hoá học HCN, trọng lượng phân tử 27. Ở thể khan là chất lỏng rất linh động, tỷ trọng d=0,696. Nhiệt độ sôi ở 20⁰C, đông đặc ở -14⁰C, có mùi hạnh nhân, vị rất đắng, hoà tan rất dễ trong nước và rượu, là một chất axit yếu có pK~9,4. Hơi của HCN có tỷ trọng d=0,968.

- Các muối xyanua kiềm như NaCN, KCN là các muối tinh thể trắng, dễ bị phân huỷ trong không khí bởi hơi nước, Co₂, SO₂..., tan rất tốt trong nước, ít tan trong rượu, tan trong dung dịch nước rượu. Dung dịch nước của các muối này có tính kiềm mạnh.

- Muối xyanua của các kim loại kiềm thổ tan nhiều trong nước, xyanua của các kim loại khác tan ít hơn.

- Muối xyanua thuỷ ngân Hg(CN)₂ tan trong nước nhưng là chất điện ly yếu.

- Xyanua ở trạng thái tự do CN rất độc (gọi chung là nhân ngôn) nhưng khi nó liên kết bền trong phức, thí dụ phức Fe[Fe(CN)₆] thì lại không độc. Vì sự phân ly của phức quá nhỏ nên trong dung dịch nồng độ CN không đủ để gây độc.

- Đixyan (CN)₂ là chất khí độc không màu, mùi hạnh nhân, tan tốt trong H₂O và rượu, (CN)₂ hình thành do nhiệt phân một số muối xyanua như Hg(CN)₂ hay oxy hoá CuCN bằng FeCl₃. (CN)₂ kém bền, do bị thuỷ phân.

Tính chất hóa học của Xyanua

Khi tiếp xúc hoặc hấp thụ vào cơ thể, chất Xyanua phát huy tính độc rất nhanh, có khả năng làm gián đoạn quá trình hô hấp dẫn đến thiếu oxy, khiến các cơ quan bị tổn thương nghiêm trọng. Nếu không cấp cứu kịp thời thì khả năng tử vong rất cao.

Một số công thức hóa học của hợp chất này:

- Axit xyanhydric và các xyanua bị oxy hoá bởi oxy trong không khí chuyển thành xianat:

2CN ^- + O₂ 2CNO^-

- Ở dung dịch loãng 1:5000 trong 5 tháng HCN bị phân huỷ hết

HCN + 2H₂O HCOONH₄ (ammonium foocmic)

2HCN + 2H₂S + O₂ 2HCNS + 2H₂O (axit sunfoxyanhydric)

- Các muối xyanua kim loại kiềm bị dioxyt cacbon trong không khí phân huỷ tạo thành HCN.

2NaCN + CO₂ + H₂O 2HCN + Na₂CO₃

Vì vậy phải bảo quản muối kim loại xyanua trong thùng kín, để ở chỗ mát.

- Các muối xyanua tan trong nước dễ tạo với các xyanua không tan thành các ion phức.

- Axit nitric tác dụng với các chất hữu cơ như axit malic, xitric, ancaloit, tanin cũng tạo nên HCN. Qua đó cắt nghĩa việc tạo nên các glucosit xyanhydric ở một số thực vật.

- Các aldehyt, đường cũng phá huỷ được HCN

C₆H₁₂O₆ + HCN C₇H₁₃O₆N

- Trong một số các cây cối, thực vật có chứa các dẫn xuất hữu cơ của Axit xyanhydric, ví dụ: hạnh nhân đắng, nhân quả mận, lá trúc anh đào, rễ sắn, măng tre nứa, nấm, các hạt lá và cành loại đậu phaseolus lunatus. Dầu hạnh nhân đắng có chứa amogdalis C₂₀H₂₇NO₁₁ do tác dụng của men emulsin hay synaptase sẽ bị thuỷ phân và giải phóng HCN:

C₂₀H₂₇NO₁₁ + 2H₂O C₇H₆O + 2C₆H₁₂O₆ + HCN

Trong dầu hạnh nhân đắng cứ 1,5g dầu thì có 0,24g HCN. Lượng HCN chứa trong năm, sáu hạt hạnh nhân đủ giết chết một em bé. Trong hạt đậu có chất phaseolumatin C₁₀H₁₇NO₆ do tác dụng của men phaseosaponin sẽ thuỷ phân và giải phóng HCN:

C₁₀H₁₇NO₆ + H₂O C₆H₁₂O₆ + CH₃ - CO - CH₃ + HCN

Căn cứ pháp lý: Mục I Quy trình công nghệ tiêu huỷ hoặc tái sử dụng Xyanua ban hành kèm theo Quyết định 1971/1999/QĐ-BKHCNMT.

Chất độc Xyanua (Hình từ internet)

Hành vi đầu độc bằng xyanua gây chết người phạm tội gì?

Căn cứ Điều 123 Bộ luật Hình sự 2015 quy định tội giết người như sau:

[1] Người nào giết người thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 12 năm đến 20 năm, tù chung thân hoặc tử hình:

• Giết 02 người trở lên;
• Giết người dưới 16 tuổi;
• Giết phụ nữ mà biết là có thai;
• Giết người đang thi hành công vụ hoặc vì lý do công vụ của nạn nhân;
• Giết ông, bà, cha, mẹ, người nuôi dưỡng, thầy giáo, cô giáo của mình;
• Giết người mà liền trước đó hoặc ngay sau đó lại thực hiện một tội phạm rất nghiêm trọng hoặc tội phạm đặc biệt nghiêm trọng;
• Để thực hiện hoặc che giấu tội phạm khác;
• Để lấy bộ phận cơ thể của nạn nhân;
• Thực hiện tội phạm một cách man rợ;
• Bằng cách lợi dụng nghề nghiệp;
• Bằng phương pháp có khả năng làm chết nhiều người;
• Thuê giết người hoặc giết người thuê;
• Có tính chất côn đồ;
• Có tổ chức;
• Tái phạm nguy hiểm;
• Vì động cơ đê hèn.

[2] Phạm tội không thuộc các trường hợp quy định tại [1], thì bị phạt tù từ 07 năm đến 15 năm.

[3] Người chuẩn bị phạm tội này, thì bị phạt tù từ 01 năm đến 05 năm.

[4] Người phạm tội còn có thể bị cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 01 năm đến 05 năm, phạt quản chế hoặc cấm cư trú từ 01 năm đến 05 năm.

Như vậy, nếu hành vi đầu độc người khác bằng xyanua đủ yếu tố cấu thành tội phạm thì người thực hiện hành vi có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự về tội giết người theo Điều 123 Bộ luật Hình sự 2015.