Hồi tố là gì? Trường hợp nào áp dụng hồi tố trong văn bản quy phạm pháp luật?

Hồi tố là gì? Trường hợp nào áp dụng hồi tố trong văn bản quy phạm pháp luật?

Khái niệm hồi tố hiện nay chưa được định nghĩa cụ thể trong bất kỳ một văn bản quy phạm pháp luật nào. Dựa trên các trường hợp áp dụng hồi tố trong lĩnh vực pháp lý, thì có hiểu hồi tố là một dạng hiệu lực trở về trước của văn bản quy phạm pháp luật.

Cụ thể, những quan hệ xã hội diễn ra trong thời gian nào thì sẽ chịu sự điều chỉnh của văn bản quy phạm pháp luật đang có hiệu lực tại thời gian đó và khi văn bản quy phạm pháp luật hết hiệu lực thì sẽ không được vận dụng để điều chỉnh các mối quan hệ xã hội trong quá khứ.

Pháp luật hiện nay thông thường được áp dụng theo nguyên tắc các hành động đã diễn ra trong quá khứ trước khi có pháp luật điều chỉnh thì vẫn có thể áp dụng pháp luật hiện hành. Điều này được thực hiện nhằm bảo đảm quyền của các tổ chức, cá nhân và lợi ích chung của xã hội. Việc áp dụng theo nguyên tắc trên được gọi là hồi tố.

Căn cứ theo Điều 152 Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật 2015 quy đinh như sau:

Hiệu lực trở về trước của văn bản quy phạm pháp luật

1. Chỉ trong trường hợp thật cần thiết để bảo đảm lợi ích chung của xã hội, thực hiện các quyền, lợi ích của tổ chức, cá nhân được quy định trong luật, nghị quyết của Quốc hội, văn bản quy phạm pháp luật của cơ quan trung ương mới được quy định hiệu lực trở về trước.

2. Không được quy định hiệu lực trở về trước đối với các trường hợp sau đây:

a) Quy định trách nhiệm pháp lý mới đối với hành vi mà vào thời điểm thực hiện hành vi đó pháp luật không quy định trách nhiệm pháp lý;

b) Quy định trách nhiệm pháp lý nặng hơn.

3. Văn bản quy phạm pháp luật của Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân các cấp, chính quyền địa phương ở đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt không được quy định hiệu lực trở về trước.

Theo đó, chỉ được áp dụng hồi tố (hiệu lực trở về trước) trong văn bản quy phạm pháp luật trong trường hợp thật cần thiết để bảo đảm lợi ích chung của xã hội, thực hiện các quyền, lợi ích của tổ chức, cá nhân được quy định trong luật, nghị quyết của Quốc hội, văn bản quy phạm pháp luật của cơ quan trung ương

Lưu ý: Không được quy định hiệu lực trở về trước đối với các trường hợp sau đây:

+ Quy định trách nhiệm pháp lý mới đối với hành vi mà vào thời điểm thực hiện hành vi đó pháp luật không quy định trách nhiệm pháp lý;

+ Quy định trách nhiệm pháp lý nặng hơn.

- Văn bản quy phạm pháp luật của Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân các cấp, chính quyền địa phương ở đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt không được quy định hiệu lực trở về trước.

>>Thời điểm bắt đầu hiệu lực của nghị định 168 về xử phạt vi phạm giao thông là khi nào?

Hồi tố là gì? Trường hợp nào áp dụng hồi tố trong văn bản quy phạm pháp luật?(Hình từ Internet)

Áp dụng hồi tố trong dân sự như thế nào?

Căn cứ theo Điều 1 Nghị quyết 103/2015/QH13 quy định về việc hướng dẫn áp dụng các trường hợp hồi tố các vụ việc, vụ án, bản án, quyết định trong lĩnh vực dân sự khi Bộ luật Tố tụng dân sự 2015 có hiệu lực (ngày 01/07/2016) như sau:

- Đối với những vụ việc dân sự, hôn nhân và gia đình, kinh doanh, thương mại, lao động đã được Tòa án thụ lý trước ngày Bộ luật Tố tụng dân sự 2015 có hiệu lực (01/07.2016), nhưng kể từ ngày 01/7/2016 mới giải quyết theo thủ tục sơ thẩm thì áp dụng các quy định Bộ luật Tố tụng dân sự 2015 để giải quyết;

- Đối với những vụ việc dân sự, hôn nhân và gia đình, kinh doanh, thương mại, lao động đã được Tòa án giải quyết theo thủ tục sơ thẩm trước ngày 01/7/2016, nhưng kể từ ngày 01/7/2016 mới giải quyết theo thủ tục phúc thẩm thì áp dụng các quy định Bộ luật Tố tụng dân sự 2015 để giải quyết;

- Đối với những bản án, quyết định dân sự, hôn nhân và gia đình, kinh doanh, thương mại, lao động đã có hiệu lực pháp luật mà bị kháng nghị theo thủ tục giám đốc thẩm, tái thẩm trước ngày 01/7/2016 nhưng kể từ ngày 01/7/2016 mới giải quyết theo thủ tục giám đốc thẩm, tái thẩm thì áp dụng các quy định Bộ luật Tố tụng dân sự 2015 để giải quyết;

- Đối với những bản án, quyết định dân sự, hôn nhân và gia đình, kinh doanh, thương mại, lao động đã có hiệu lực pháp luật trước ngày 01/7/2016 mà kể từ ngày 01/7/2016 người có thẩm quyền kháng nghị mới kháng nghị giám đốc thẩm, tái thẩm, thì căn cứ để thực hiện việc kháng nghị theo thủ tục giám đốc thẩm, tái thẩm và việc giải quyết theo thủ tục giám đốc thẩm, tái thẩm được thực hiện theo quy định Bộ luật Tố tụng dân sự 2015;

- Đối với những vụ việc hôn nhân và gia đình đã được Tòa án thụ lý giải quyết trước ngày 01/7/2016 thì Tòa án đã thụ lý tiếp tục giải quyết theo thủ tục chung mà không chuyển cho Tòa gia đình và người chưa thành niên giải quyết;

- Khi giải quyết vụ việc dân sự, hôn nhân và gia đình, kinh doanh, thương mại, lao động, Tòa án tiếp tục áp dụng quy định của các văn bản quy phạm pháp luật hiện hành về án phí, lệ phí Tòa án, chi phí tố tụng khác cho đến khi có quy định mới của cơ quan nhà nước có thẩm quyền.

Áp dụng hồi tố trong hình sự như thế nào?

Căn cứ theo Điều 7 Bộ luật Hình sự 2015 quy định về áp dụng việc hồi tố đối với các hành vi phạm tội trước khi Bộ luật Hình sự 2015 chính thức có hiệu lực thi hành như sau: 

- Điều luật được áp dụng đối với một hành vi phạm tội là điều luật đang có hiệu lực thi hành tại thời điểm mà hành vi phạm tội được thực hiện.

- Điều luật quy định một tội phạm mới, một hình phạt nặng hơn, một tình tiết tăng nặng mới hoặc hạn chế phạm vi áp dụng án treo, miễn trách nhiệm hình sự, loại trừ trách nhiệm hình sự, miễn hình phạt, giảm hình phạt, xóa án tích và quy định khác không có lợi cho người phạm tội, thì không được áp dụng đối với hành vi phạm tội đã thực hiện trước khi điều luật đó có hiệu lực thi hành.

- Điều luật xóa bỏ một tội phạm, một hình phạt, một tình tiết tăng nặng, quy định một hình phạt nhẹ hơn, một tình tiết giảm nhẹ mới hoặc mở rộng phạm vi áp dụng án treo, miễn trách nhiệm hình sự, loại trừ trách nhiệm hình sự, miễn hình phạt, giảm hình phạt, tha tù trước thời hạn có điều kiện, xóa án tích và quy định khác có lợi cho người phạm tội, thì được áp dụng đối với hành vi phạm tội đã thực hiện trước khi điều luật đó có hiệu lực thi hành.

Như vậy, những quy định bất lợi sẽ không được áp dụng đối với các hành vi phạm tội được phát hiện và xử lý trước khi Bộ luật Hình sự 2015 có hiệu lực. Tuy nhiên, những quy định có lợi cho người phạm tội sẽ được áp dụng đối với cả các hành vi đã thực hiện trước khi điều luật có hiệu lực.

>>Thời điểm có hiệu lực của văn bản quy phạm pháp luật