Xu hướng hikikomori ở Việt Nam, giải pháp nghề nghiệp trong giai đoạn đầu tái hòa nhập

Xu hướng hikikomori ở Việt Nam, giải pháp nghề nghiệp trong giai đoạn đầu tái hòa nhập

Hikikomori là một thuật ngữ tiếng Nhật dùng để chỉ những người tự rút lui khỏi xã hội trong thời gian dài, thường là hàng tháng hoặc hàng năm, và hầu như không ra khỏi nhà hay giao tiếp trực tiếp với người khác. Đây không chỉ là một hành vi đơn lẻ mà được xem là một hiện tượng xã hội nghiêm trọng ở Nhật Bản và nhiều nơi khác trên thế giới. Một số đặc điểm của hikikomori:

- Tránh tiếp xúc xã hội như đi học, đi làm hay gặp gỡ bạn bè.

- Ở lì trong phòng, phụ thuộc vào gia đình để sinh hoạt hàng ngày.

- Thường bắt đầu từ tuổi vị thành niên hoặc đầu tuổi trưởng thành.

- Có thể đi kèm với các vấn đề tâm lý như lo âu, trầm cảm, hoặc rối loạn nhân cách.

Xu hướng hikikomori cũng đang dần xuất hiện ở Việt Nam, đặc biệt là trong giới trẻ sống ở các thành phố lớn. Mặc dù chưa phổ biến như ở Nhật Bản, nhưng nhiều chuyên gia tâm lý đã bắt đầu cảnh báo về xu hướng này trong vài năm gần đây. Một số dấu hiệu và bối cảnh ở Việt Nam cho thấy sự xuất hiện của hikikomori:

- Học sinh, sinh viên rơi vào tình trạng áp lực học tập, thi trượt đại học, hoặc bị bắt nạt, khiến họ dần thu mình và cắt đứt liên lạc với xã hội.

- Người trẻ thất nghiệp hoặc thiếu định hướng nghề nghiệp, dễ rơi vào cảm giác vô vọng, dẫn đến tự nhốt mình trong phòng.

- Sự phát triển của Internet, game online, mạng xã hội khiến nhiều người dễ sống tách biệt khỏi đời thực.

- Gia đình ít quan tâm đến sức khỏe tinh thần, hoặc coi hiện tượng này là lười biếng nên không hỗ trợ đúng cách.

Tuy chưa có thống kê chính thức, nhưng ngày càng có nhiều ca lâm sàng trong tâm lý học lâm sàng Việt Nam phản ánh tình trạng "sống ẩn dật kiểu mới" này. Điều quan trọng là cần nâng cao nhận thức về sức khỏe tâm thần, tạo không gian an toàn để người trẻ được chia sẻ, được hiểu và được giúp đỡ, thay vì bị kỳ thị hay bỏ mặc.

Dưới đây là một số công việc phù hợp với người hikikomori, đặc biệt trong giai đoạn đầu tái hòa nhập:

- Công việc online, làm tại nhà

+ Freelancer viết lách, dịch thuật, thiết kế, lập trình, nhập liệu, chỉnh sửa ảnh/video,...

+ Bán hàng online, quản lý fanpage, chạy quảng cáo,…

+ Gia công thủ công tại nhà (nếu có kỹ năng khéo tay).

+ Những công việc này giảm áp lực xã hội, không cần phải ra ngoài hoặc tiếp xúc nhiều người.

- Công việc có lịch trình linh hoạt

+ Làm việc bán thời gian (part-time), theo giờ, không bắt buộc cố định khung 8 tiếng/ngày.

+ Có thể chọn các công việc ít tiếp xúc như: nhân viên kho, gói hàng, vận hành hệ thống trực tuyến,...

- Công việc mang tính sáng tạo hoặc tự do

+ Sáng tác truyện tranh, tiểu thuyết, vẽ digital art, làm YouTube, làm podcast,...

+ Nếu người hikikomori có khả năng đặc biệt (ví dụ: hội họa, công nghệ), nên khuyến khích phát triển theo hướng nghệ thuật hoặc sáng tạo.

- Công việc trị liệu - xã hội hỗ trợ

+ Tham gia dự án hỗ trợ cộng đồng dành riêng cho người hikikomori.

+ Làm việc tại các trung tâm trị liệu, hoặc tham gia mô hình cộng đồng phục hồi nhẹ nhàng, có chuyên gia theo sát.

- Lưu ý:

+ Không nên ép họ đi làm ngay khi chưa sẵn sàng. Giai đoạn đầu nên tập trung vào trị liệu tâm lý, xây dựng lại nhịp sống, và lấy lại niềm tin vào bản thân.

+ Cần có người hỗ trợ trung gian: gia đình, nhà trị liệu, hoặc chuyên viên xã hội.

+ Môi trường làm việc cần linh hoạt, cảm thông, không áp lực, và ưu tiên sự phục hồi lâu dài hơn hiệu suất tức thời.

Lưu ý: Xu hướng hikikomori ở Việt Nam, giải pháp nghề nghiệp trong giai đoạn đầu tái hòa nhập chỉ mang tính chất tham khảo.

Xu hướng hikikomori ở Việt Nam, giải pháp nghề nghiệp trong giai đoạn đầu tái hòa nhập (Hình từ Internet)

Cơ quan bảo hiểm xã hội phải từ chối chi trả chế độ bảo hiểm thất nghiệp trong trường hợp nào?

Theo Điều 17 Luật Bảo hiểm xã hội 2024 quy định:

Quyền hạn của cơ quan bảo hiểm xã hội

1. Yêu cầu người sử dụng lao động xuất trình sổ quản lý lao động, thang lương, bảng lương và thông tin, tài liệu khác liên quan đến việc đóng, hưởng chế độ bảo hiểm xã hội bắt buộc, bảo hiểm thất nghiệp, bảo hiểm y tế.

2. Được cơ quan đăng ký kinh doanh, cơ quan cấp giấy chứng nhận hoạt động hoặc giấy phép hoạt động kết nối, chia sẻ thông tin hoặc cung cấp bản sao giấy phép hoạt động, giấy chứng nhận hoạt động hoặc giấy chứng nhận đăng ký doanh nghiệp, hợp tác xã, hộ kinh doanh để rà soát, kiểm tra việc thực hiện đăng ký tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc đối với doanh nghiệp, tổ chức thành lập mới.

3. Được cơ quan thuế cung cấp thông tin về chi phí tiền lương để tính thuế của người sử dụng lao động và các thông tin khác có liên quan đến việc tham gia bảo hiểm xã hội theo quy định của pháp luật về quản lý thuế.

4. Từ chối chi trả chế độ bảo hiểm xã hội bắt buộc, bảo hiểm xã hội tự nguyện, bảo hiểm thất nghiệp, bảo hiểm y tế khi yêu cầu chi trả không đúng quy định của pháp luật; trường hợp từ chối chi trả phải trả lời bằng văn bản và nêu rõ lý do.

5. Kiểm tra việc thực hiện pháp luật về bảo hiểm xã hội bắt buộc, bảo hiểm xã hội tự nguyện, việc thực hiện hợp đồng khám bệnh, chữa bệnh bảo hiểm y tế; việc đóng, chi trả bảo hiểm thất nghiệp, bảo hiểm y tế. Thanh tra chuyên ngành về đóng bảo hiểm xã hội, bảo hiểm thất nghiệp, bảo hiểm y tế.

6. Kiến nghị với cơ quan nhà nước có thẩm quyền xây dựng, sửa đổi, bổ sung chính sách, pháp luật về bảo hiểm xã hội, bảo hiểm thất nghiệp, bảo hiểm y tế và quản lý quỹ bảo hiểm xã hội, quỹ bảo hiểm thất nghiệp, quỹ bảo hiểm y tế.

7. Xử lý vi phạm pháp luật hoặc kiến nghị cơ quan nhà nước có thẩm quyền xử lý vi phạm pháp luật về bảo hiểm xã hội bắt buộc, bảo hiểm xã hội tự nguyện, bảo hiểm thất nghiệp, bảo hiểm y tế.

Theo đó, cơ quan bảo hiểm xã hội phải từ chối chi trả chế độ bảo hiểm thất nghiệp khi yêu cầu chi trả không đúng quy định của pháp luật và phải trả lời bằng văn bản và nêu rõ lý do.