Toàn bộ điểm mới Luật Tổ chức chính quyền địa phương số 72/2025/QH15

Toàn bộ điểm mới Luật Tổ chức chính quyền địa phương số 72/2025/QH15 (Hình từ Internet)

Ngày 16/6/2025, Quốc hội đã thông qua Luật Tổ chức chính quyền địa phương số 72/2025/QH15. Luật này có hiệu lực từ ngày 16/6/2025 và thay thế Luật Tổ chức chính quyền địa phương số 65/2025/QH15.

Dưới đây là một số điểm mới Luật Tổ chức chính quyền địa phương số 72/2025/QH15:

Chính thức xác lập mô hình tổ chức chính quyền địa phương 02 cấp

Theo đó, từ ngàu 16/6/2025, đơn vị hành chính của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam được tổ chức thành 02 cấp, gồm có:

- Tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương (sau đây gọi chung là cấp tỉnh);

- Xã, phường, đặc khu trực thuộc cấp tỉnh (sau đây gọi chung là cấp xã).

Trong đó, xã là đơn vị hành chính ở nông thôn; phường là đơn vị hành chính ở đô thị; đặc khu là đơn vị hành chính ở một số hải đảo có vị trí quan trọng được thành lập phù hợp với điều kiện địa lý, tự nhiên, đặc điểm dân cư và yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh.

Về đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt, đây là địa bàn có vị trí chiến lược, được tổ chức theo mô hình đặc thù, được áp dụng các cơ chế, chính sách ưu đãi vượt trội, thực hiện các chính sách mới về quản trị địa phương, thu hút đầu tư, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia nhằm thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội của địa phương, vùng và cả nước.

Đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt do Quốc hội quyết định thành lập.

Cơ sở pháp lý: Điều 1 Luật Tổ chức chính quyền địa phương số 72/2025/QH15.

Sửa đổi trình tục, thủ tục xem xét thông qua đề án sáp nhập tỉnh

Cơ bản nội dung về trình tục, thủ tục sáp nhập tỉnh vẫn kế thừa từ Luật Tổ chức chính quyền địa phương 2025 (Luật số 65/2025/QH15).

Tuy nhiên để luật hóa với nội dung sửa đổi tại Nghị quyết 203/2025/QH15 sửa đổi Hiến pháp 2013 thì trình tục, thủ tục xem xét thông qua đề án  sáp nhập tỉnh có sự điều chỉnh như sau:

"Việc lập đề án, trình tự, thủ tục xem xét, thông qua đề án thành lập, giải thể, nhập, chia đơn vị hành chính, điều chỉnh địa giới và đổi tên đơn vị hành chính thực hiện theo quy định của Ủy ban Thường vụ Quốc hội; trình tự, thủ tục xem xét, thông qua đề án thành lập, giải thể, nhập, chia đơn vị hành chính, điều chỉnh địa giới và đổi tên đơn vị hành chính cấp tỉnh tại kỳ họp Quốc hội do Quốc hội quy định."

Trước đây không có đề cập tới trình tục, thủ tục xem xét thông qua đề án sáp nhập tỉnh.

Đẩy mạnh phân cấp, phân quyền, phân định thẩm quyền khi tổ chức chính quyền địa phương 02 cấp

Cụ thể, Luật mới này phân định rõ nhiệm vụ, quyền hạn của từng cấp chính quyền địa phương theo hướng:

(1) Cấp tỉnh tập trung ban hành cơ chế, chính sách, chiến lược, quy hoạch, quản lý vĩ mô, các vấn đề có tính chất liên vùng, liên xã, phường, vượt quá năng lực giải quyết của cấp xã, đòi hỏi chuyên môn sâu và đảm bảo tính thống nhất trên toàn cấp tỉnh;

(2) Cấp xã là cấp tổ chức thực hiện chính sách (từ trung ương và cấp tỉnh), tập trung vào các nhiệm vụ phục vụ người dân, trực tiếp giải quyết các vấn đề của cộng đồng dân cư, cung cấp các dịch vụ công cơ bản, thiết yếu cho người dân trên địa bàn; các nhiệm vụ cần sự tham gia của cộng đồng, phát huy tính chủ động, sáng tạo của cấp xã.

Đối với chính quyền địa phương cấp tỉnh: ngoài các nhiệm vụ, quyền hạn của chính quyền địa phương cấp tỉnh theo quy định trước đây, Luật mới đã bổ sung một số quy định nhằm đẩy mạnh phân quyền từ Trung ương cho chính quyền địa phương cấp tỉnh, nhất là trong việc ban hành các cơ chế, chính sách, các lĩnh vực quy hoạch, tài chính, ngân sách, đầu tư,… ở địa phương.

Đối với chính quyền địa phương cấp xã: Cấp xã thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn của chính quyền địa phương cấp huyện và cấp xã hiện nay; được ban hành văn bản quy phạm pháp luật để quyết định các vấn đề thuộc thẩm quyền và phạm vi, nhiệm vụ quản lý của chính quyền địa phương cấp xã.

Đồng thời, căn cứ tình hình thực tiễn, Ủy ban nhân dân, Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp tỉnh có trách nhiệm đẩy mạnh phân cấp, ủy quyền các nhiệm vụ, quyền hạn của mình cho Ủy ban nhân dân, Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp xã đối với các vấn đề cấp xã thực hiện hiệu quả, sát thực tiễn hơn bảo đảm hiệu lực, hiệu quả trong quản lý nhà nước và thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội của địa phương.

UBND tỉnh có quyền quyết định số lượng Phó Chủ tịch UBND cấp xã

Một trong những nội dung mới đáng chú ý của Luật Tổ chức chính quyền địa phương số 72/2025/QH15 là việc trao quyền cho Ủy ban nhân dân cấp tỉnh trong quyết định số lượng Phó Chủ tịch UBND cấp xã.

Theo khoản 8 Điều 16 Luật Tổ chức chính quyền địa phương số 72/2025/QH15 quy định một trong số những nhiệm vụ, quyền hạn của Ủy ban nhân dân tỉnh là:

8. Quyết định số lượng Phó Chủ tịch Ủy ban nhân dân của từng đơn vị hành chính cấp xã nhưng phải bảo đảm tổng số lượng Phó Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp xã của địa phương không vượt quá tổng số lượng tính theo khung quy định của Chính phủ.

So với khoản điểm đ khoản 1 Điều 19 Luật số 65/2025/QH13, một trong những nhiệm vụ, quyền hạn của Ủy ban nhân dân cấp huyện:

đ) Quyết định số lượng Phó Chủ tịch Ủy ban nhân dân từng đơn vị hành chính cấp xã bảo đảm tổng số Phó Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp xã trên địa bàn không vượt quá tổng số tính theo khung số lượng do Chính phủ quy định;."

Như vậy, từ 01/7/2025, thẩm quyền quyết định số lượng Phó Chủ tịch UBND cấp xã sẽ thuộc về UBND cấp tỉnh thay vì HĐND cấp huyện như trước.

Hướng dẫn giải quyết các vấn đề phát sinh liên quan khi bỏ cấp huyện

Để bảo đảm hoạt động của chính quyền địa phương khi chuyển đổi mô hình tổ chức chính quyền địa phương từ 03 cấp thành 02 cấp được liên tục, thông suốt, không bị gián đoạn công việc, không để chồng chéo, trùng lặp hoặc bỏ sót nhiệm vụ, lĩnh vực, địa bàn, không làm ảnh hưởng đến nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội, hoạt động bình thường của xã hội, người dân, doanh nghiệp, bảo đảm quốc phòng, an ninh, trật tự an toàn xã hội trên địa bàn, Luật Tổ chức chính quyền địa phương số 72/2025/QH15 đã có những điều khoản hướng dẫn như sau:

- Luật Tổ chức chính quyền địa phương số 72/2025/QH15 có hiệu lực thi hành từ ngày 16/6/2025.

- Hội đồng nhân dân, các cơ quan thuộc Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân, Chủ tịch Ủy ban nhân dân, các cơơ quan chuyên môn, tổ chức hành chính khác thuộc Ủy ban nhân dân huyện, quận, thành phố thuộc tỉnh, thành phố thuộc thành phố trực thuộc trung ương, thị xã (sau đây gọi chung là cấp huyện) kết thúc hoạt động từ ngày 01 tháng 7 năm 2025.

- Sửa đổi, bổ sung, bãi bỏ các Luật, Nghị quyết của Quốc hội có liên quan đến tổ chức chính quyền đô thị và quy định chuyển tiếp việc tổ chức chính quyền địa phương tại phường thuộc thành phố Hà Nội, thành phố Hồ Chí Minh và thành phố Đà Nẵng nhiệm kỳ 2021 - 2026 (tại các địa phương này đang thực hiện tổ chức chính quyền đô thị).

- Quy định 10 nội dung chuyển tiếp nhằm bảo đảm hoạt động liên tục, bình thường của các cơ quan, tổ chức, đơn vị mới khi chuyển đổi mô hình tổ chức chính quyền địa phương 03 cấp thành 02 cấp và đẩy mạnh phân quyền, phân cấp theo quy định tại Luật này.

Trong đó, để kịp thời thực hiện tổ chức chính quyền địa phương cấp tỉnh, cấp xã theo mô hình mới, giao Chính phủ ban hành văn bản quy phạm pháp luật thuộc thẩm quyền phân định lại nhiệm vụ, quyền hạn của chính quyền địa phương và điều chỉnh các quy định khác có liên quan đến việc thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn của chính quyền địa phương để thống nhất áp dụng trong thời gian chưa sửa đổi, bổ sung các luật, nghị quyết của Quốc hội, pháp lệnh, nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội và định kỳ báo cáo Ủy ban Thường vụ Quốc hội; trường hợp liên quan đến luật, nghị quyết của Quốc hội thì báo cáo Quốc hội tại kỳ họp gần nhất.

Cơ sở pháp lý: Chương VII Luật Tổ chức chính quyền địa phương số 72/2025/QH15.