Cá nhân đi làm từ thiện có cần phải lập “quỹ từ thiện” không?

Hiện nay, Pháp luật Việt Nam có quy định điều chỉnh những hoạt động, tổ chức của quỹ từ thiện. Cụ thể tại Nghị định 93/2019/NĐ-CP, được sửa đổi bổ sung bởi Nghị định 136/2024/NĐ-CP có một số quy định như sau:

1. Quỹ từ thiện là gì?

Theo quy định tại khoản 3 Điều 4 của Nghị định 93/2019/NĐ-CP được sửa đổi bởi điểm a khoản 2 Điều 1 Nghị định 136/2024/NĐ-CP, quỹ từ thiện là quỹ được tổ chức, hoạt động không vì mục tiêu lợi nhuận nhằm mục đích từ thiện, nhân đạo; hỗ trợ khắc phục sự cố do thiên tai, hỏa hoạn, dịch bệnh, tai nạn và các đối tượng khác thuộc diện khó khăn, yếu thế cần sự trợ giúp của xã hội.

2. Nguyên tắc hoạt động của quỹ từ thiện là gì?

Nguyên tắc hoạt động của quỹ từ thiện:

- Thành lập và hoạt động không vì mục tiêu lợi nhuận.

- Tự nguyện, tự chủ, tự trang trải và tự chịu trách nhiệm trước pháp luật bằng tài sản của mình.

- Tổ chức, hoạt động theo quy định của pháp luật và điều lệ được cơ quan nhà nước có thẩm quyền công nhận.

- Công khai, minh bạch về tổ chức, hoạt động và thu, chi tài chính, tài sản của quỹ.

- Không phân chia tài sản.

3. Quỹ từ thiện có tư cách pháp nhân hay không?

Quỹ có tư cách pháp nhân, con dấu và tài khoản riêng theo quy định của pháp luật.

Tên của quỹ phải đáp ứng các điều kiện sau:

- Quỹ phải có tên bằng tiếng Việt và có thể được dịch ra tiếng nước ngoài theo quy định của pháp luật và phù hợp với tôn chỉ, mục đích, phạm vi, lĩnh vực hoạt động chính của quỹ;

- Không trùng lặp hoặc gây nhầm lẫn với tên của quỹ khác đã được đăng ký hợp pháp trước đó;

- Không vi phạm truyền thống lịch sử, văn hóa, đạo đức và thuần phong mỹ tục của dân tộc;

- Không gắn với tên riêng của anh hùng dân tộc, danh nhân văn hóa, lãnh đạo và nguyên lãnh đạo Đảng, Nhà nước, các chức sắc tổ chức tôn giáo, tín ngưỡng, các sáng lập viên thành lập quỹ, thành viên Hội đồng quản lý quỹ và người có quan hệ gia đình với sáng lập viên, thành viên Hội đồng quản lý quỹ;

- Không gây hiểu nhầm, dẫn đến mâu thuẫn, nguy cơ xung đột quan điểm, lợi ích giữa các tín ngưỡng, tổ chức tôn giáo, cộng đồng các dân tộc tại Việt Nam; không trái với quy định tại các điều ước, thỏa thuận, hiệp định, công ước quốc tế mà Việt Nam tham gia hoặc là thành viên; không ảnh hưởng đến lợi ích quốc gia của Việt Nam.”.

4. Cá nhân kêu gọi từ thiện có bắt buộc phải thành lập quỹ từ thiện hay không?

Căn cứ khoản 1 Điều 2 Nghị định 93/2021/NĐ-CP quy định về các tổ chức, cá nhân vận động, tiếp nhận, phân phối nguồn đóng góp tự nguyện như sau:

Đối tượng áp dụng

1. Các tổ chức, cá nhân vận động, tiếp nhận, phân phối nguồn đóng góp tự nguyện:

a) Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam kêu gọi, vận động; Ban Vận động, tiếp nhận, phân phối nguồn đóng góp tự nguyện (là tổ chức do Ban Thường trực Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam cùng cấp thành lập - sau đây gọi là Ban Vận động) tiếp nhận, phân phối nguồn đóng góp tự nguyện khắc phục khó khăn do thiên tai, dịch bệnh, sự cố;

b) Hội Chữ thập đỏ Việt Nam vận động, tiếp nhận, phân phối nguồn đóng góp tự nguyện khắc phục khó khăn do thiên tai, dịch bệnh, sự cố;

c) Các bộ, cơ quan ngang bộ, cơ quan thuộc Chính phủ, Ủy ban nhân dân cấp tỉnh, Ủy ban nhân dân cấp huyện vận động, tiếp nhận, phân phối nguồn đóng góp tự nguyện khắc phục khó khăn do thiên tai, dịch bệnh, sự cố. Ủy ban nhân dân cấp xã tiếp nhận, phân phối nguồn đóng góp tự nguyện khi được Ủy ban nhân dân cấp huyện ủy quyền theo quy định của pháp luật;

d) Ban chỉ đạo quốc gia về phòng, chống thiên tai vận động, tiếp nhận đóng góp tự nguyện từ quốc tế trong các tình huống khẩn cấp về thiên tai;

đ) Các cơ quan thông tin đại chúng, cơ sở y tế vận động, tiếp nhận và hỗ trợ bệnh nhân mắc bệnh hiểm nghèo;

e) Các quỹ từ thiện quy định tại Nghị định số 93/2019/NĐ-CP ngày 25 tháng 11 năm 2019 của Chính phủ về tổ chức, hoạt động của quỹ xã hội, quỹ từ thiện (sau đây gọi là quỹ từ thiện) vận động, tiếp nhận, phân phối nguồn đóng góp tự nguyện khắc phục khó khăn do thiên tai, dịch bệnh, sự cố, hỗ trợ bệnh nhân mắc bệnh hiểm nghèo;

g) Các doanh nghiệp, hợp tác xã và tổ chức khác có tư cách pháp nhân tham gia vận động, tiếp nhận, phân phối nguồn đóng góp tự nguyện khắc phục khó khăn do thiên tai, dịch bệnh, sự cố; hỗ trợ bệnh nhân mắc bệnh hiểm nghèo;

h) Cá nhân có đủ năng lực hành vi dân sự tham gia vận động, tiếp nhận, phân phối nguồn đóng góp tự nguyện khắc phục khó khăn do thiên tai, dịch bệnh, sự cố; hỗ trợ bệnh nhân mắc bệnh hiểm nghèo.

...

Theo đó, cá nhân có đủ năng lực hành vi dân sự có quyền kêu gọi gây quỹ từ thiện, tham gia vận động, tiếp nhận, phân phối nguồn đóng góp tự nguyện khắc phục khó khăn do thiên tai, dịch bệnh, sự cố; hỗ trợ bệnh nhân mắc bệnh hiểm nghèo mà không cần phải lập Quỹ từ thiện.

Pháp luật quy định về việc thành lập quỹ từ thiện để điều chỉnh những trường hợp là những cá nhân, tổ chức thành lập những quỹ từ thiện mà chưa/không góp tiền, tài sản. Sau đó mới đi kêu gọi tiền/tài sản từ cộng đồng, xã hội. Quy định này đặt ra nhằm tránh những trường hợp thành lập những “quỹ ảo” nhằm trục lợi, đi trái với mục đích từ thiện, nhân đạo.

Còn cá nhân có đủ năng lực hành vi dân sự có quyền cứu trợ trực tiếp mà không cần thông qua cơ quan nhà nước có thẩm quyền, miễn rằng hoạt động thu chi giữa người đứng ra kêu gọi, cứu trợ phải đảm bảo tính minh bạch, rõ ràng. Tránh những trường hợp mâu thuẫn phát sinh giữa những người có đóng góp với nhau.