Kiểm toán công trình xây dựng có thực sự cần thiết?

Kiểm toán công trình xây dựng (construction audit) có thực sự cần thiết?

Kiểm toán là một quá trình đánh giá và kiểm tra kỹ lưỡng các hoạt động, hệ thống, và tài chính của một tổ chức hoặc dự án nhằm đảm bảo tính chính xác, minh bạch và tuân thủ các quy định hiện hành. Trong lĩnh vực xây dựng, kiểm toán công trình đóng vai trò quan trọng trong việc giám sát và kiểm tra chất lượng của dự án. Nhưng liệu các công trình xây dựng có thực sự cần quá trình này hay không? Hãy cùng tìm hiểu vai trò và lợi ích của kiểm toán trong các công trình xây dựng.

1. Quản lý rủi ro:

- Công trình xây dựng thường gặp phải nhiều rủi ro như trễ tiến độ, vượt ngân sách, và không đáp ứng tiêu chuẩn chất lượng. Kiểm toán giúp nhận diện và đánh giá các rủi ro này, từ đó đưa ra biện pháp phù hợp để giảm thiểu và quản lý chúng.

2. Đảm bảo tuân thủ quy định:

- Xây dựng liên quan đến nhiều quy chuẩn, luật lệ và tiêu chuẩn kỹ thuật. Việc kiểm toán giúp đảm bảo các quy định này được tuân thủ đúng đắn, qua đó giảm thiểu nguy cơ gặp rắc rối về pháp lý.

3. Tính minh bạch và trách nhiệm:

- Kiểm toán mang lại sự minh bạch trong quản lý tài chính và các nguồn lực của dự án, tăng cường trách nhiệm của các bên liên quan trong việc thực hiện dự án.

4. Cải thiện chất lượng công trình:

- Thông qua kiểm toán, các sai sót hoặc thiếu sót có thể được phát hiện kịp thời, đảm bảo chất lượng công trình phù hợp với yêu cầu và tiêu chuẩn đã đặt ra.

Kiểm toán công trình xây dựng (construction audit) có thực sự cần thiết? (Hình từ Internet)

Kiểm toán theo quy định của pháp luật có những loại nào?

1. Kiểm toán nhà nước

Khoản 1 Điều 3 Luật Kiểm toán nhà nước 2015 quy định về báo cáo kiểm toán như sau:

Báo cáo kiểm toán của Kiểm toán nhà nước là văn bản do Kiểm toán nhà nước lập và công bố sau mỗi cuộc kiểm toán để đánh giá, xác nhận, kết luận và kiến nghị về những nội dung đã kiểm toán. Báo cáo kiểm toán của Kiểm toán nhà nước do Tổng Kiểm toán nhà nước hoặc người được Tổng Kiểm toán nhà nước ủy quyền ký tên, đóng dấu.

*Giá trị pháp lý của báo cáo kiểm toán

Tại Điều 7 Luật Kiểm toán nhà nước 2015 quy định về giá trị pháp lý của báo cáo kiểm toán như sau:

- Báo cáo kiểm toán của Kiểm toán nhà nước sau khi phát hành và công khai có giá trị bắt buộc phải thực hiện đối với đơn vị được kiểm toán về sai phạm trong việc quản lý, sử dụng tài chính công, tài sản công.

- Báo cáo kiểm toán của Kiểm toán nhà nước là căn cứ để:

+ Quốc hội sử dụng trong quá trình xem xét, quyết định và giám sát việc thực hiện: mục tiêu, chỉ tiêu, chính sách, nhiệm vụ cơ bản phát triển kinh tế - xã hội dài hạn và hằng năm của đất nước; 

Chủ trương đầu tư chương trình mục tiêu quốc gia, dự án quan trọng quốc gia; chính sách cơ bản về tài chính, tiền tệ quốc gia;

Quy định, sửa đổi hoặc bãi bỏ các thứ thuế;

Quyết định phân chia các khoản thu và nhiệm vụ chi giữa ngân sách trung ương và ngân sách địa phương;

Mức giới hạn an toàn nợ quốc gia, nợ công, nợ chính phủ;

Dự toán ngân sách nhà nước và phân bổ ngân sách trung ương;

Phê chuẩn quyết toán ngân sách nhà nước;

+ Chính phủ, cơ quan quản lý nhà nước và tổ chức, cơ quan khác của Nhà nước sử dụng trong công tác quản lý, điều hành và thực thi nhiệm vụ, quyền hạn của mình;

+ Hội đồng nhân dân sử dụng trong quá trình xem xét, quyết định dự toán và phân bổ ngân sách địa phương;

Phê chuẩn quyết toán ngân sách địa phương;

Giám sát việc quản lý, sử dụng tài chính công, tài sản công và thực thi nhiệm vụ, quyền hạn của mình;

+ Đơn vị được kiểm toán thực hiện quyền khiếu nại.

2. Kiểm toán độc lập

Kiểm toán độc lập là việc kiểm toán viên hành nghề, doanh nghiệp kiểm toán, chi nhánh doanh nghiệp kiểm toán nước ngoài tại Việt Nam kiểm tra, đưa ra ý kiến độc lập của mình về báo cáo tài chính và công việc kiểm toán khác theo hợp đồng kiểm toán.

(Khoản 1 Điều 5 Luật Kiểm toán độc lập 2011)

*Giá trị của báo cáo kiểm toán

- Báo cáo kiểm toán về báo cáo tài chính đánh giá tính trung thực và hợp lý của báo cáo tài chính, phù hợp với chuẩn mực kế toán, chế độ kế toán do cơ quan, tổ chức có thẩm quyền ban hành.

- Báo cáo kiểm toán tuân thủ đánh giá việc tuân thủ pháp luật, quy chế, quy định trong quản lý, sử dụng tiền, tài sản và các nguồn lực khác của đơn vị được kiểm toán.

- Báo cáo kiểm toán hoạt động đánh giá tính kinh tế, hiệu lực và hiệu quả trong quản lý, sử dụng tiền, tài sản và các nguồn lực khác của đơn vị được kiểm toán.

- Báo cáo kiểm toán được sử dụng để:

+ Cổ đông, nhà đầu tư, bên tham gia liên doanh, liên kết, khách hàng và tổ chức, cá nhân khác có quyền lợi trực tiếp hoặc liên quan đến đơn vị được kiểm toán xử lý các quan hệ về quyền lợi và nghĩa vụ của các bên có liên quan;

+ Cơ quan nhà nước quản lý điều hành theo chức năng, nhiệm vụ được giao;

+ Đơn vị được kiểm toán phát hiện, xử lý và ngăn ngừa kịp thời sai sót, yếu kém trong hoạt động của đơn vị.

(Điều 7 Luật Kiểm toán độc lập 2011)

4. Kiểm toán nội bộ

4.1. Công tác kiểm toán nội bộ cơ quan nhà nước

Theo Điều 8 Nghị định 05/2019/NĐ-CP, công tác kiểm toán nội bộ áp dụng đối với các bộ, cơ quan ngang bộ, cơ quan thuộc Chính phủ và các đơn vị trực thuộc như đơn vị sự nghiệp thuộc các cơ quan này, cũng như UBND tỉnh và thành phố trực thuộc trung ương. Việc thực hiện kiểm toán nội bộ không được làm tăng biên chế hay phát sinh đầu mối mới.

4.2. Công tác kiểm toán nội bộ đối với đơn vị sự nghiệp công lập

Điều 9 Nghị định 05/2019/NĐ-CP quy định rằng các đơn vị sự nghiệp công lập tự đảm bảo chi thường xuyên và chi đầu tư phải thực hiện công tác kiểm toán nội bộ nếu có tổng quỹ tiền lương từ 20 tỷ đồng trở lên hoặc sử dụng từ 200 lao động trở lên.

4.3. Công tác kiểm toán nội bộ đối với các doanh nghiệp

Theo Điều 10 Nghị định 05/2019/NĐ-CP, các doanh nghiệp phải thực hiện kiểm toán nội bộ nếu là công ty niêm yết, doanh nghiệp nhà nước sở hữu trên 50% vốn điều lệ là công ty mẹ, hoặc doanh nghiệp nhà nước là công ty mẹ trong mô hình công ty mẹ - công ty con. Các doanh nghiệp khác có thể thuê tổ chức kiểm toán độc lập. Báo cáo kiểm toán phải tuân thủ các nguyên tắc cơ bản của kiểm toán nội bộ quy định trong Nghị định.

4.4. Báo cáo kiểm toán nội bộ

Báo cáo kiểm toán nội bộ cần được lập và gửi cho các đối tượng liên quan, bao gồm bộ trưởng, thủ trưởng các cơ quan, chủ tịch UBND, thủ trưởng đơn vị sự nghiệp công lập, và các bộ phận khác theo quy chế kiểm toán nội bộ. Báo cáo phải trình bày rõ nội dung kiểm toán, kết luận, các yếu kém và tồn tại, kiến nghị các biện pháp khắc phục, cải tiến quy trình và quản lý rủi ro. Báo cáo kiểm toán hàng năm phải được gửi trong vòng 60 ngày sau khi kết thúc năm tài chính.

Kiểm toán trong công trình xây dựng có lợi ích như thế nào?

1. Giảm thiểu chi phí:

- Phát hiện và khắc phục kịp thời các vấn đề có thể giúp tiết kiệm chi phí và tránh lãng phí nguồn lực về sau.

2. Tối ưu hóa nguồn lực:

- Kiểm toán giúp nhận diện các khu vực có thể cải tiến để sử dụng tối đa nguồn lực một cách hiệu quả nhất.

3. Nâng cao uy tín và độ tin cậy:

- Một quy trình kiểm toán rõ ràng và đúng chuẩn sẽ nâng cao uy tín của nhà thầu, nhà đầu tư và cả chính dự án.

4. Tăng cường sự tin tưởng từ các bên liên quan:

- Khách hàng, đối tác và các bên liên quan khác sẽ cảm thấy an tâm hơn khi biết rằng dự án đã được đánh giá và kiểm tra toàn diện thông qua một quy trình kiểm toán chi tiết.

Những thách thức nào trong việc thực hiện kiểm toán?

1. Chi phí cao:

- Thực hiện kiểm toán toàn diện có thể tốn một khoản chi phí đáng kể, đôi khi trở thành gánh nặng cho dự án, đặc biệt là với dự án quy mô nhỏ.

2. Thời gian thực hiện:

- Kiểm toán đòi hỏi thời gian, có thể kéo dài thời gian hoàn thành công trình nếu không được tích hợp một cách hiệu quả vào quy trình quản lý dự án.

3. Khó khăn trong việc điều chỉnh qua lại:

- Các bên liên quan phải chuẩn bị điều chỉnh phương pháp hoặc quy trình xây dựng để tuân thủ các yêu cầu từ quy trình kiểm toán, điều này có thể gây không ít khó khăn.

Các yếu tố nào ảnh hưởng đến hiệu quả kiểm toán?

1. Đội ngũ kiểm toán viên:

- Kỹ năng, kinh nghiệm và sự chuyên nghiệp của đội ngũ kiểm toán viên ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng kiểm toán.

2. Phạm vi và phạm vi kiểm toán:

- Phạm vi kiểm toán càng rộng, kết quả càng chi tiết và ngược lại. Cần có sự cân nhắc kỹ càng khi xác định phạm vi phù hợp.

3. Phản hồi từ các bên liên quan:

- Một kiểm toán hiệu quả không chỉ dựa vào quá trình kiểm tra mà còn phụ thuộc nhiều vào việc các bên liên quan có hợp tác và đưa ra phản hồi kịp thời hay không.

4. Công nghệ và công cụ hỗ trợ:

- Sử dụng công nghệ mới nhất và các công cụ hỗ trợ tiên tiến có thể cải thiện hiệu quả và độ chính xác của quá trình kiểm toán.

Nhìn chung, mặc dù việc thực hiện kiểm toán trong công trình xây dựng yêu cầu sự đầu tư về thời gian và chi phí, nhưng những lợi ích mà nó mang lại là không thể phủ nhận. Từ việc nâng cao chất lượng, giảm thiểu rủi ro tài chính, đến việc đảm bảo tuân thủ các quy định, kiểm toán đóng vai trò không thể thiếu trong việc đảm bảo thành công và bền vững cho bất kỳ dự án xây dựng nào. Với những lý do trên, các công trình xây dựng thực sự cần thiết phải thực hiện kiểm toán để đảm bảo mọi hoạt động đều diễn ra một cách suôn sẻ và minh bạch.