Mâm ngũ quả được bày trí như thế nào trong các dịp lễ tết?

Mâm ngũ quả được bày trí như thế nào trong các dịp lễ tết?

Khi nói đến mâm ngũ quả, người Việt chúng ta thường nghĩ ngay đến một phần không thể thiếu trong các dịp lễ tết, đặc biệt là Tết Nguyên Đán. Mâm ngũ quả không chỉ là một biểu tượng văn hóa truyền thống mà còn là cách để mọi người thể hiện ý nghĩa tâm linh cũng như những giá trị thẩm mỹ trong việc thờ cúng tổ tiên. Nhưng mâm ngũ quả được bày trí như thế nào và thường sẽ gồm những loại quả gì để vừa đảm bảo giá trị văn hóa, phong thủy vừa mang lại sự hài hòa, đẹp mắt?

Chuối: Thường được chọn làm nền cho mâm ngũ quả vì ý nghĩa về gia đình xum vầy và sum họp.

Bưởi hoặc cam: Tượng trưng cho phúc lộc và sự phát tài, phát lộc.

Phật thủ hoặc quả dừa: Thể hiện lòng tôn kính và sự bảo vệ từ các vị thần linh.

Táo hoặc đu đủ: Mong cầu sức khỏe, sự no đủ và đủ đầy.

Nho hoặc quýt: Đại diện cho công việc kinh doanh thuận lợi và sự nghiệp phát triển.

Con số 5 là một con số mang ý nghĩa phong thủy tốt đẹp trong văn hóa phương Đông, tượng trưng cho ngũ hành (Kim, Mộc, Thủy, Hỏa, Thổ). Sự kết hợp của năm loại quả trong mâm ngũ quả giúp cân bằng năng lượng và mang lại sự thịnh vượng trong năm mới.

Mặc dù các loại quả truyền thống được ưa chuộng, nhưng bạn hoàn toàn có thể thay thế một số loại quả theo sở thích hoặc điều kiện của gia đình. Chẳng hạn, có thể thay bưởi bằng quả thanh long hoặc thay táo bằng lê để phù hợp với khẩu vị và điều kiện địa phương.

Mâm ngũ quả được bày trí như thế nào trong các dịp lễ tết? (Hình từ Internet)

Bày trí mâm ngũ quả theo từng vùng miền ra sao?

- Miền Bắc: Có sự cầu kỳ hơn trong việc bày trí. Họ thường sử dụng các loại trái cây như chuối xanh, bưởi vàng, quả hồng, cam, quýt… Mâm ngũ quả miền Bắc tập trung vào ý nghĩa và cách sắp xếp quả theo tầng, bắt đầu từ chuối xếp phía ngoài để làm nền rồi đến các quả nhỏ hơn bên trong.

- Miền Trung: Do thời tiết khắc nghiệt, miền Trung ít có loại quả phong phú như các miền khác nên họ chọn những loại quả có sẵn như măng cụt, mãng cầu, sung, đu đủ. Vẻ đẹp của mâm ngũ quả miền Trung là sự giản đơn, không quá cầu kỳ nhưng đậm ý nghĩa.

- Miền Nam: Ưa chuộng tính thực tế và ý nghĩa, họ chọn các loại quả đặc trưng như mãng cầu, dừa, đu đủ, xoài, sung. Cách bày trí mâm ngũ quả ở miền Nam chú trọng vào ý nghĩa theo nguyên tắc từng loại quả biểu tượng cho một điều may mắn.

Trong các dịp lễ, Tết hay sự kiện gia đình quan trọng, mâm ngũ quả đóng vai trò không chỉ để trang trí mà còn để hiện diện như một lời cầu chúc tốt lành, biểu dương lòng thành kính của con cháu đối với tổ tiên và cầu mong những điều tốt đẹp nhất cho gia đình. Việc bày trí mâm ngũ quả đúng cách còn thể hiện sự khéo léo và tinh tế của người phụ nữ trong gia đình, cũng như gu thẩm mỹ và tư duy sáng tạo của mỗi người. Hiểu và thực hiện đúng cách bày trí mâm ngũ quả sẽ giúp gia chủ có một mâm cúng ý nghĩa và trọn vẹn trong mọi mặt.

Quy định pháp luật về các hoạt động văn hóa, tôn giáo, phong tục tập quán trong dịp Tết thế nào?

Các phong tục như bày mâm ngũ quả, thờ cúng tổ tiên, hoặc các lễ nghi vào dịp Tết được coi là biểu hiện của văn hóa dân tộc, thuộc về quyền tự do tôn trọng và phát huy các giá trị văn hóa của mỗi người và cộng đồng. Điều 24 Hiến pháp 2013 khẳng định quyền tự do tín ngưỡng, tôn giáo và bảo vệ các giá trị văn hóa truyền thống, như sau:

1. Mọi người có quyền tự do tín ngưỡng, tôn giáo, theo hoặc không theo một tôn giáo nào. Các tôn giáo bình đẳng trước pháp luật.

2. Nhà nước tôn trọng và bảo hộ quyền tự do tín ngưỡng, tôn giáo.

3. Không ai được xâm phạm tự do tín ngưỡng, tôn giáo hoặc lợi dụng tín ngưỡng, tôn giáo để vi phạm pháp luật.

Căn cứ, khoản 1, khoản 2 Điều 2 Luật Tín ngưỡn, tôn giáo 2016 quy định như sau:

Giải thích từ ngữ

Trong Luật này, các từ ngữ dưới đây được hiểu như sau:

1. Tín ngưỡng là niềm tin của con người được thể hiện thông qua những lễ nghi gắn liền với phong tục, tập quán truyền thống để mang lại sự bình an về tinh thần cho cá nhân và cộng đồng.

2. Hoạt động tín ngưỡng là hoạt động thờ cúng tổ tiên, các biểu tượng linh thiêng; tưởng niệm và tôn vinh người có công với đất nước, với cộng đồng; các lễ nghi dân gian tiêu biểu cho những giá trị lịch sử, văn hóa, đạo đức xã hội.

...

Như vậy, việc thờ cúng ông bà tổ tiên không chỉ là một phong tục truyền thống mà còn là quyền tự do tín ngưỡng của công dân Việt Nam. Đây là hoạt động tín ngưỡng mang nét đẹp văn hóa dân tộc, được bảo vệ và khuyến khích trong khuôn khổ các quy định về bảo vệ giá trị văn hóa, quyền tự do tín ngưỡng