QUYẾT ĐỊNH

PHÊ DUYỆT TÀI LIỆU HƯỚNG DẪN GIÁO VIÊN TÍCH HỢP GIÁO DỤC LÝ TƯỞNG CÁCH MẠNG, ĐẠO ĐỨC, LỐI SỐNG CHO HỌC SINH TIỂU HỌC TRONG CÁC MÔN HỌC (ĐẠO ĐỨC, TIẾNG VIỆT, HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM)

BỘ TRƯỞNG BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

Căn cứ Nghị định số 123/2016/NĐ-CP ngày 01/9/2016 của Chính phủ quy định chức năng, nhiệm vụ và cơ cấu tổ chức của bộ, cơ quan ngang Bộ;

Căn cứ Nghị định số 86/2022/NĐ-CP ngày 24/10/2022 của Chính phủ quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu của Bộ Giáo dục và Đào tạo;

Căn cứ Kế hoạch số 137/KH-BGDĐT ngày 09/02/2023 của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo về biên soạn tài liệu hướng dẫn giáo viên tích hợp giáo dục lý tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống cho học sinh tiểu học trong các môn học (Đạo đức, Tiếng Việt, Hoạt động trải nghiệm);

Theo đề nghị của Vụ trưởng Vụ Giáo dục Tiểu học.

QUYẾT ĐỊNH:

Điều 1. Phê duyệt Tài liệu hướng dẫn giáo viên tích hợp giáo dục lý tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống cho học sinh tiểu học trong các môn học (Đạo đức, Tiếng Việt, Hoạt động trải nghiệm).

Điều 2. Các Sở Giáo dục và Đào tạo, các cơ sở giáo dục khai thác, sử dụng Tài liệu trong tập huấn hướng dẫn hoạt động giáo dục lý tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống cho cán bộ quản lý và giáo viên tiểu học.

Điều 3. Quyết định này có hiệu lực kể từ ngày ký.

Chánh Văn phòng, Vụ trưởng Vụ Giáo dục Tiểu học, Thủ trưởng các đơn vị có liên quan, Giám đốc các Sở Giáo dục và Đào tạo chịu trách nhiệm thi hành Quyết định này./.

TÀI LIỆU

LỜI NÓI ĐẦU

“Chương trình Tăng cường giáo dục lí tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống giai đoạn 2021-2030” ban hành theo Quyết định số 1895/QĐ-TTg ngày ngày 11 tháng 11 năm 2021 nhấn mạnh “giải pháp đa dạng hoá nội dung, phương pháp, hình thức giáo dục lí tưởng cách mạng, đạo đức lối sống và khơi dậy khát vọng cống hiến cho thanh niên, thiếu niên, nhi đồng”, đồng thời đặt ra kì vọng tạo được những chuyển biến tích cực trong hoạt động dạy người, cân bằng với việc dạy chữ, thực hiện thành công mục tiêu giáo dục toàn diện cho đối tượng thanh niên, thiếu niên, nhi đồng trong thời gian tới. Chương trình giáo dục phổ thông 2018 ban hành kèm theo Thông tư số 32/2018/TT-BGDĐTngày 26 tháng 12 năm 2018 của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo cũng xác định mục tiêu phát triển năng lực và phẩm chất người học, chú trọng tích hợp giáo dục phẩm chất cho học sinh qua các môn học và hoạt động giáo dục. Đây chính là những cơ sở pháp lí quan trọng cho việc xây dựng Tài liệu Hướng dẫn giáo viên tích hợp giáo dục lí tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống cho học sinh tiểu học trong các môn học (Đạo đức, Tiếng Việt, Hoạt động trải nghiệm).

Từ những tiền đề lí luận về giáo dục lí tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống cho học sinh, tài liệu tập trung khảo sát, phân tích và xác định một số địa chỉ tích hợp hữu hiệu để thực hiện hiệu quả nhiệm vụ giáo dục đạo đức, lối sống cho học sinh tiểu học. Các kế hoạch minh hoạ kì vọng có thể tường minh cho các đường hướng tích hợp giáo dục đã hoạch định và vẫn cần được tiếp tục điều chỉnh, bổ sung thông qua các trải nghiệm thực tiễn của giáo viên.

Trân trọng cảm ơn!

MỤC LỤC

LỜI NÓI ĐẦU

MỤC LỤC

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT

Phần 1  Một số vấn đề chung về GD lí tưởng cách mạng, ĐĐLS cho HSTH

I. Một số khái niệm cơ bản

QUYẾT ĐỊNH

PHÊ DUYỆT TÀI LIỆU HƯỚNG DẪN GIÁO VIÊN TÍCH HỢP GIÁO DỤC LÝ TƯỞNG CÁCH MẠNG, ĐẠO ĐỨC, LỐI SỐNG CHO HỌC SINH TIỂU HỌC TRONG CÁC MÔN HỌC (ĐẠO ĐỨC, TIẾNG VIỆT, HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM)

BỘ TRƯỞNG BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

Căn cứ Nghị định số 123/2016/NĐ-CP ngày 01/9/2016 của Chính phủ quy định chức năng, nhiệm vụ và cơ cấu tổ chức của bộ, cơ quan ngang Bộ;

Căn cứ Nghị định số 86/2022/NĐ-CP ngày 24/10/2022 của Chính phủ quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu của Bộ Giáo dục và Đào tạo;

Căn cứ Kế hoạch số 137/KH-BGDĐT ngày 09/02/2023 của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo về biên soạn tài liệu hướng dẫn giáo viên tích hợp giáo dục lý tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống cho học sinh tiểu học trong các môn học (Đạo đức, Tiếng Việt, Hoạt động trải nghiệm);

Theo đề nghị của Vụ trưởng Vụ Giáo dục Tiểu học.

QUYẾT ĐỊNH:

Điều 1. Phê duyệt Tài liệu hướng dẫn giáo viên tích hợp giáo dục lý tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống cho học sinh tiểu học trong các môn học (Đạo đức, Tiếng Việt, Hoạt động trải nghiệm).

Điều 2. Các Sở Giáo dục và Đào tạo, các cơ sở giáo dục khai thác, sử dụng Tài liệu trong tập huấn hướng dẫn hoạt động giáo dục lý tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống cho cán bộ quản lý và giáo viên tiểu học.

Điều 3. Quyết định này có hiệu lực kể từ ngày ký.

Chánh Văn phòng, Vụ trưởng Vụ Giáo dục Tiểu học, Thủ trưởng các đơn vị có liên quan, Giám đốc các Sở Giáo dục và Đào tạo chịu trách nhiệm thi hành Quyết định này./.

TÀI LIỆU

HƯỚNG DẪN GIÁO VIÊN TÍCH HỢP GIÁO DỤC LÍ TƯỞNG CÁCH MẠNG, ĐẠO ĐỨC, LỐI SỐNG CHO HỌC SINH TIỂU HỌC TRONG CÁC MÔN HỌC

LỜI NÓI ĐẦU

“Chương trình Tăng cường giáo dục lí tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống giai đoạn 2021-2030” ban hành theo Quyết định số 1895/QĐ-TTg ngày ngày 11 tháng 11 năm 2021 nhấn mạnh “giải pháp đa dạng hoá nội dung, phương pháp, hình thức giáo dục lí tưởng cách mạng, đạo đức lối sống và khơi dậy khát vọng cống hiến cho thanh niên, thiếu niên, nhi đồng”, đồng thời đặt ra kì vọng tạo được những chuyển biến tích cực trong hoạt động dạy người, cân bằng với việc dạy chữ, thực hiện thành công mục tiêu giáo dục toàn diện cho đối tượng thanh niên, thiếu niên, nhi đồng trong thời gian tới. Chương trình giáo dục phổ thông 2018 ban hành kèm theo Thông tư số 32/2018/TT-BGDĐTngày 26 tháng 12 năm 2018 của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo cũng xác định mục tiêu phát triển năng lực và phẩm chất người học, chú trọng tích hợp giáo dục phẩm chất cho học sinh qua các môn học và hoạt động giáo dục. Đây chính là những cơ sở pháp lí quan trọng cho việc xây dựng Tài liệu Hướng dẫn giáo viên tích hợp giáo dục lí tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống cho học sinh tiểu học trong các môn học (Đạo đức, Tiếng Việt, Hoạt động trải nghiệm).

Từ những tiền đề lí luận về giáo dục lí tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống cho học sinh, tài liệu tập trung khảo sát, phân tích và xác định một số địa chỉ tích hợp hữu hiệu để thực hiện hiệu quả nhiệm vụ giáo dục đạo đức, lối sống cho học sinh tiểu học. Các kế hoạch minh hoạ kì vọng có thể tường minh cho các đường hướng tích hợp giáo dục đã hoạch định và vẫn cần được tiếp tục điều chỉnh, bổ sung thông qua các trải nghiệm thực tiễn của giáo viên.

Trân trọng cảm ơn!

Tập thể tác giả

MỤC LỤC

LỜI NÓI ĐẦU

MỤC LỤC

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT

Phần 1  Một số vấn đề chung về GD lí tưởng cách mạng, ĐĐLS cho HSTH

I. Một số khái niệm cơ bản

1. Lí tưởng cách mạng

2. Đạo đức

3. Lối sống

4. Giáo dục đạo đức, lối sống

II. Vai trò , đặc điểm của giáo dục lí tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống cho học sinh tiểu học

1. Vai trò

2. Đặc điểm

III. Định hướng nội dung giáo dục lí tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống cho học sinh tiểu học

IV. Phương thức tích hợp giáo dục lí tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống cho học sinh tiểu học

Phần 2  Hướng dẫn tích hợp GD lí tưởng cách mạng, ĐĐLS cho HSTH trong môn Tiếng Việt

Phần 3  Hướng dẫn hoạt động GD lí tưởng cách mạng, ĐĐLS cho HSTH trong môn Đạo đức

Phần 4  Hướng dẫn tích hợp GD lí tưởng cách mạng, ĐĐLS cho HSTH trong Hoạt động trải nghiệm

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT

CT : Chương trình

DH : Dạy học

GD : Giáo dục

GDPT : Giáo dục phổ thông

ĐĐLS : Đạo đức, lối sống

GV : Giáo viên

HS : Học sinh

KHBH : Kế hoạch bài dạy

NKTV : Ngoại khoá Tiếng Việt

NL : Năng lực

PC : Phẩm chất

TH : Tiểu học

TNTNNĐ : Thanh niên, thiếu niên và nhi đồng

Phần I

MỘT SỐ VẤN ĐỀ CHUNG VỀ GIÁO DỤC LÝ TƯỞNG CÁCH MẠNG, ĐẠO ĐỨC, LỐI SỐNG CHO HỌC SINH TIỂU HỌC

I. Một số khái niệm cơ bản

1. Lý tưởng cách mạng

Theo Đại Từ điển tiếng Việt, lý tưởng là “mục đích cao nhất, tốt đẹp nhất mà người ta mong muốn đạt tới”; “là những khát khao, nguyện vọng, tư tưởng về tương lai tốt đẹp mà con người hằng mong tới, là trạng thái hoàn hảo nhất mà người ta mong muốn đạt tới”[1]. Lý tưởng vừa là mục tiêu cao cả mà con người hướng đến vừa là động lực thúc đẩy con người hành động. Lý tưởng làm cho con người có thái độ tích cực trong nhận thức, nồng nhiệt trong tình cảm, mãnh liệt trong ý chí, quyết tâm trong hành động. Do vậy, lý tưởng là những khao khát, những mong muốn và phấn đấu để đạt được mục đích cao cả, tốt đẹp nhất của con người. Lý tưởng là một hình ảnh mẫu mực tương đối hoàn chỉnh, có sức lôi cuốn con người vươn tới nó.

Lý tưởng giữ vai trò quan trọng đối với sự phát triển và hoàn thiện của mỗi cá nhân. Lý tưởng là biểu hiện tập trung nhất của xu hướng nhân cách. Nó ảnh hưởng đến việc hình thành và phát triển nhu cầu, hứng thú, niềm tin để vươn tới lý tưởng cao đẹp. Lý tưởng là sự kết hợp hài hòa, sâu sắc nhận thức, tình cảm, ý chí, hành động. Lý tưởng là động lực thúc đẩy, điều khiển toàn bộ hoạt động của con người. Lý tưởng là căn cứ để cá nhân xác định những tiêu chuẩn để đánh giá mình, đánh giá người khác và mọi hiện tượng xã hội. Lý tưởng giữ vai trò lớn trong quá trình tự giáo dục. Nó tạo nên sự mong muốn tu dưỡng để thực hiện lý tưởng.

Lý tưởng cách mạng xuất hiện ở Việt Nam từ khi có Đảng lãnh đạo. Đó là mục đích, là khao khát giành độc lập dân tộc, thống nhất Tổ quốc, xây dựng chế độ xã hội chủ nghĩa. Lý tưởng cách mạng thể hiện ở sự kiên định mục tiêu cách mạng, trung thành với Đảng với chế độ xã hội chủ nghĩa với nhân dân, đó là lòng tự hào, tự tôn dân tộc, ý chí tự lực tự cường quyết tâm vươn lên thực hiện thành công khát vọng xây dựng đất nước Việt Nam phồn vinh và hạnh phúc.

Như vậy, với HS và mỗi người Việt Nam, lý tưởng cách mạng thôi thúc niềm tin, khát vọng phấn đấu đạt tới chính là lý tưởng độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội.

Với HS tiểu học, lý tưởng cách mạng rất đơn giản là những ước mơ giản dị, gần gũi với tâm sinh lý lứa tuổi, có niềm tin, thái độ tích cực và luôn cố gắng vươn lên trong học tập và sinh hoạt hằng ngày.

2. Đạo đức

Theo Đại Từ điển Tiếng Việt, đạo đức là “phép tắc về quan hệ giữa người và người, giữa cá nhân với tập thể, với xã hội”, là “phẩm chất tốt đẹp của con người: sống có đạo đức, rèn luyện đạo đức”[2].

Theo nhóm tác giả Mai Văn Bính (Chủ biên), Lê Thanh Hà, Nguyễn Thị Thanh Mai, Lưu Thu Thủy, đạo đức “là hệ thống các quy tắc, chuẩn mực xã hội mà nhờ đó con người tự giác điều chỉnh hành vi của mình cho phù hợp với lợi ích của cộng đồng, của xã hội”[3].

Như vậy, bản chất đạo đức là những quy tắc, chuẩn mực trong quan hệ xã hội được xã hội thừa nhận và tự giác thực hiện. Với HS, đạo đức được hiểu là trách nhiệm trong việc thực hiện quyền và nghĩa vụ công dân, quyền và nghĩa vụ của HS được thể hiện ở thái độ, hành vi, hiệu quả học tập và rèn luyện.

3. Lối sống

Lối sống “là cách thức diễn ra của hoạt động đã trở thành ổn định, mang đặc điểm riêng”[4]. Có nhiều quan điểm khác nhau về lối sống và hiểu một cách khái quát nhất lối sống chính là những hoạt động sống của con người chịu sự chi phối, quy định của những điều kiện văn hóa, kinh tế, xã hội nhất định. Về thực chất, lối sống là cách thức con người ứng xử với tự nhiên và xã hội để tồn tại và phát triển.

Theo nhóm tác giả Trần Kiều, Vũ Trọng Rỹ, Hà Nhật Thăng và Lưu Thu Thủy “Lối sống là những cách suy nghĩ, kỹ năng ứng xử (cách nghĩ, nếp sinh hoạt, thói quen, phong cách học tập, làm việc, giao tiếp, xử sự…) tạo nên cái riêng của mỗi cá nhân hay một nhóm người nào đó”[5].

Như vậy, lối sống là tổng hòa những dạng hoạt động sống ổn định của cộng đồng và các cá nhân, thể hiện đặc trưng riêng của từng cá nhân, từng cộng đồng người, được thực hiện theo chuẩn giá trị xã hội nào đó trong sự thống nhất với các điều kiện kinh tế - xã hội nhất định. Lối sống phụ thuộc vào thời đại con người đang sống, với các điều kiện vật chất, kinh tế, các quan hệ xã hội, các thói quen, tập quán, tục lệ của thời đại đó.

4. Giáo dục đạo đức, lối sống

Giáo dục đạo đức là quá trình tác động đến đối tượng giáo dục để hình thành trong họ những yếu tố tình cảm, niềm tin, lý tưởng và tất cả được thể hiện thông qua hoạt động thực tiễn của con người.

Theo tác giả Hà Thế Ngữ và Đặng Vũ Hoạt: “Giáo dục đạo đức là quá trình biến các chuẩn mực đạo đức, từ những đòi hỏi bên ngoài của xã hội đối với cá nhân thành những đòi hỏi bên trong của bản thân, thành niềm tin, nhu cầu, thói quen của người được giáo dục”.

Nhà nghiên cứu Phạm Minh Hạc tiếp cận khái niệm giáo dục đạo đức trong mối quan hệ thống nhất giữa nhận thức - tình cảm - thái độ - hành vi cho rằng: “giáo dục đạo đức là một quá trình kết hợp nâng cao nhận thức với hình thành thái độ, xúc cảm, tình cảm, niềm tin hành vi và thói quen đạo đức”.

Dưới góc độ giáo dục học, giáo dục đạo đức là bộ phận hợp thành của nội dung giáo dục toàn diện nhằm giúp thế hệ trẻ hình thành lý tưởng, ý thức và tình cảm đạo đức, tạo nên những hành vi và thói quen hành vi đạo đức của con người mới, xã hội chủ nghĩa thể hiện ở những phẩm chất đạo đức.

Giáo dục hành vi đạo đức là tổ chức cho học sinh lặp đi, lặp lại nhiều lần những thao tác, hành động đạo đức trong học tập, sinh hoạt, trong cuộc sống nhằm có được hành vi đạo đức đúng đắn và từ đó có thói quen đạo đức bền vững.

Giáo dục lối sống là quá trình trang bị kiến thức và kỹ năng cần thiết cho chủ thể được giáo dục trong hoạt động thực tiễn ở các lĩnh vực đời sống phù hợp với những chuẩn mực chung trong một chế độ xã hội nhất định. Theo nghĩa hẹp hơn, giáo dục lối sống là giáo dục cách cư xử chuẩn mực trong cuộc sống thường ngày, cách cư xử có văn hóa trong các mối quan hệ với chính bản thân mình, với những người khác, với môi trường thiên nhiên...

Như vậy, có thể hiểu giáo dục đạo đức, lối sống là quá trình chuyển hóa các chuẩn mực đạo đức, lối sống từ những đòi hỏi bên ngoài của xã hội thành những đòi hỏi bên trong của mỗi cá nhân, thành niềm tin, nhu cầu, thói quen của người được giáo dục. Giáo dục đạo đức, lối sống làm cho các quy tắc, các chuẩn mực đạo đức, của lối sống xã hội được cá nhân nhận thức một cách đúng đắn, đầy đủ hơn, góp phần điều chỉnh hành vi của con người phù hợp với những chuẩn mực đạo đức xã hội.

Đối với HS tiểu học GD lý tưởng CM, đạo đức, lối sống đơn giản là giáo dục đạo đức, pháp luật, làm cho học sinh có tinh thần yêu nước, thật sự say mê học tập, có ý thức tổ chức kỷ luật, kính thầy, yêu bạn, có nếp sống lành mạnh, biết tôn trọng pháp luật để HS thực sự trở thành nguồn nhân lực chất lượng cao của đất nước, nhân tố quan trọng góp phần quyết định tương lai, vận mệnh của đất nước.

II. Vai trò, đặc điểm của giáo dục lý tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống cho học sinh tiểu học

1. Vai trò

Coi trọng, phát triển phẩm chất, năng lực của người học trở thành xu thế tất yếu và phổ quát của mọi nền giáo dục trên toàn thế giới, nhằm phát triển nguồn nhân lực bền vững, từ đó tạo ra tăng trưởng kinh tế, phúc lợi xã hội và khuyến khích, thúc đẩy các cá nhân theo đuổi cơ hội học tập ở mọi giai đoạn của cuộc đời.

Xu thế đó đòi hỏi giáo dục phải đào tạo những công dân thế kỉ XXI có đầy đủ những phẩm chất, năng lực đáp ứng yêu cầu của đời sống, xã hội và hội nhập quốc tế, bao gồm: năng lực chuyên môn, năng lực phương pháp, năng lực xã hội và năng lực cá thể, phù hợp với bốn trụ cột giáo dục theo quan niệm của UNESCO: Học để biết, học để làm, học để cùng chung sống, học để tự khẳng định.

Đối với Việt Nam, công tác giáo dục lý tưởng CM, ĐĐLS cho TNTNNĐ trong đó có học sinh tiểu học luôn được Đảng, Nhà nước, các bộ, ngành, các gia đình, nhà trường và toàn xã hội quan tâm. Trong những năm qua, nhiều Chỉ thị, Nghị quyết của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước về GDĐT và giáo dục lý tưởng CM, ĐĐLS cho TNTNNĐ đã được ban hành và triển khai hiệu quả[6]. Thanh niên, thiếu niên, nhi đồng chính là chủ nhân tương lai, lực lượng nòng cốt giữ vai trò quan trọng trong sự nghiệp bảo vệ, xây dựng, phát triển đất nước và cần được quan tâm, giáo dục một cách toàn diện.

Mục tiêu giáo dục là đào tạo con người Việt Nam phát triển toàn diện về đạo đức, tri thức, sức khoẻ, thẩm mỹ và nghề nghiệp, trong đó đạo đức luôn được đặt lên hàng đầu. Đức là gốc của nhân cách. Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã khẳng định: “Dạy cũng như học, phải chú trọng cả Tài lẫn Đức. Đức là đạo đức cách mạng. Đó là cái gốc rất quan trọng”. Giáo dục đạo đức không chỉ bồi dưỡng nhận thức về các chuẩn mực đạo đức xã hội mà còn góp phần định hình và phát huy những phẩm chất cần thiết của nhân cách con người.

Giáo dục lý tưởng CM, ĐĐLS cho HS tiểu học giữ vai trò quan trọng đối với sự hình thành, phát triển và hoàn thiện nhân cách của mỗi cá nhân HS đồng thời vai trò đặc biệt quan trọng và ở chừng mực nào đó có ý nghĩa sống còn đối với sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Giáo dục lý tưởng CM, ĐĐLS là nền tảng của các mặt giáo dục khác, được thể hiện qua phương châm dạy học, từ xưa là “Tiên học lễ, hậu học văn” và ngày nay là “Dạy chữ, dạy người, dạy nghề”.

Ở bậc tiểu học, giáo dục lý tưởng CM, ĐĐLS là một bộ phận quan trọng của quá trình sư phạm, nhằm hình thành những cơ sở ban đầu về mặt đạo đức, lối sống cho học sinh tiểu học. Đó chính là giúp các em biết về các chuẩn mực hành vi, có thái độ đúng đắn và thực hiện các chuẩn mực hành vi đó. Nói cách khác, giáo dục lý tưởng CM, ĐĐLS với học sinh tiểu học đòi hỏi các em không những biết, thừa nhận sự cần thiết của chuẩn mực hành vi mà còn thực hiện hành vi theo sự hiểu biết của mình với động cơ, tình cảm tích cực.

2. Đặc điểm

Quá trình giáo dục lý tưởng CM, ĐĐLS cho HS trong nhà trường tiểu học có những đặc điểm chính như sau:

a) Giáo dục lý tưởng CM, ĐĐLS cho học sinh là một nhiệm vụ quan trọng của các nhà trường, là hoạt động có tính chiến lược, nhằm thực hiện với mục tiêu giáo dục toàn diện.

Giáo dục lý tưởng CM, ĐĐLS cho HS là nhiệm vụ đặc biệt quan trọng, vừa giải quyết những vấn đề trước mắt vừa mang tính chiến lược, có giá trị định hướng lâu dài đối với sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

Hoạt động này cần được thực hiện thường xuyên, liên tục, xuyên suốt từ gia đình, nhà trường đến tất cả các bộ, ngành, đoàn thể, cộng đồng, xã hội. Trong đó, giáo dục đạo đức gắn chặt với giáo dục chính trị, tư tưởng, giáo dục pháp luật, giáo dục trí tuệ, thể chất, thẩm mỹ và lao động hướng nghiệp.

Kết luận số 01-KL/TW ngày 18/5/2021 của Bộ Chính trị về tiếp tục đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh: “Thường xuyên bồi dưỡng lý tưởng cách mạng, xây dựng đạo đức, lối sống theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh cho đội ngũ cán bộ, đảng viên, nhất là thế hệ trẻ”.

Do vậy, ngày 11/5/2020, Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 628/QĐ-TTg thực hiện Kết luận số 51-KL/TW ngày 30/5/2019 của Ban Bí thư về tiếp tục thực hiện Nghị quyết số 29-NQ/TW, trong đó xác định “đẩy mạnh công tác giáo dục lý tưởng cách mạng, chú trọng giáo dục nhân cách, đạo đức, lối sống, kỹ năng sống, kiến thức pháp luật và ý thức công dân trong hệ thống giáo dục quốc dân”. Ngày 11/11/2021,Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 1895/QĐ-TTg phê duyệt Chương trình “Tăng cường giáo dục lý tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống và khơi dậy khát vọng cống hiến cho thanh niên, thiếu niên, nhi đồng giai đoạn 2021-2030”.

Giáo dục lý tưởng CM, ĐĐLS cho TNTNNĐ là nhiệm vụ quan trọng và cần thiết trong giai đoạn hiện nay. Theo Chương trình giáo dục phổ thông ban hành theo Thông tư 32/2018/TT-BGDĐT ngày 26/12/2018 của Bộ GDĐT, ngoài các năng lực chung và năng lực đặc thù, mục tiêu, yêu cầu cần đạt về phẩm chất mà các môn học và hoạt động giáo dục hướng tới là giúp HS hình thành 5 phẩm chất: yêu nước, nhân ái, chăm chỉ, trung thực và trách nhiệm.

b) Nội dung giáo dục lý tưởng CM, ĐĐLS cho HS đồng bộ, thống nhất với quan điểm, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước; phù hợp với truyền thống văn hóa của dân tộc, tinh hoa văn hoá nhân loại và đặc điểm tâm, sinh lý lứa tuổi học sinh mỗi cấp.

HS tiểu học là trẻ em từ 6 đến 11 tuổi, hồn nhiên, ngây thơ và trong sáng. Ở mỗi trẻ em tiềm tàng khả năng phát triển về trí tuệ, lao động, rèn luyện và hoạt động xã hội để đạt một trình độ nhất định về lao động nghề nghiệp, về quan hệ giao lưu và chăm lo cuộc sống cá nhân, gia đình. Trẻ em ở lứa tuổi tiểu học là thực thể đang hình thành và phát triển cả về mặt sinh lý, tâm lý, xã hội các em đang từng bước gia nhập vào xã hội thế giới của mọi mối quan hệ. Do đó, học sinh tiểu học chưa đủ ý thức, chưa đủ phẩm chất và năng lực như một công dân trong xã hội, mà các em luôn cần sự bảo trợ, giúp đỡ của người lớn, của gia đình, nhà trường và xã hội. HS tiểu học về cơ bản dễ thích nghi và tiếp nhận cái mới và luôn hướng tới tương lai nhưng cũng thiếu sự tập trung cao độ, khả năng ghi nhớ và chú ý có chủ định chưa được phát triển mạnh, tính hiếu động, dễ xúc động còn bộc lộ rõ nét. Trẻ nhớ rất nhanh và quên cũng nhanh. Việc học tập của các em còn bị chi phối bởi yếu tố gia đình, điều kiện địa lý và các yếu tố xã hội khác đòi hỏi nhà trường, gia đình, xã hội cần có sự kết hợp chặt chẽ để tạo động lực học tập cho học sinh.

Do đó, nền tảng bảo đảm giá trị bền vững của giáo dục lý tưởng CM, ĐĐLS cho HS tiểu học là phát huy tính chủ động, tích cực, sáng tạo của các em thông qua chương trình hành động đa dạng, thiết thực và hiệu quả.

Các nội dung giáo dục cho HSphải mang tính hiện đại nhưng không tách rời các giá trị đạo đức của dân tộc, xây dựng ý thức kỉ luật, hình thành kĩ năng sống và phù hợp với yêu cầu của thời đại mới. Trên cơ sở đó, thu hút được HS vào các hoạt động giáo dục, tạo động lực cho các em trong việc thực hành, vận dụng các giá trị đạo đức vào xây dựng lý tưởng, lối sống và khát vọng cho bản thân mình; đồng thời đảm bảo sự đồng tâm và phát triển ở các bậc học.

c) Hoạt động giáo dục lý tưởng CM, ĐĐLS cho HS chịu sự tác động của nền kinh tế thị trường, cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư

Cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư tác động nhanh, sâu rộng đến mọi mặt kinh tế, văn hóa, xã hội, môi trường; trong đó có lĩnh vực giáo dục, đào tạo. Tiến bộ công nghệ đã tạo cơ hội thuận lợi để tiếp cận tri thức cho tất cả mọi người trong đó có HS.

HS có nhiều điều kiện thuận lợi để tiếp cận các cơ hội học tập, các hình thức học tập đa dạng, nội dung học tập phong phú và hấp dẫn với sự trợ giúp tích cực của công nghệ truyền thông đa phương tiện.

Tuy nhiên, những tác động nặng nề của cuộc khủng hoảng, suy thoái kinh tế toàn cầu và của đại dịch COVID-19, ,... dẫn đến các vấn đề tâm lý trong học sinh.

Bên cạnh đó, những trở ngại cho sự ổn định, phát triển bền vững ở Việt Nam như : các thế lực thù địch sử dụng mọi âm mưu chống phá sự nghiệp cách mạng của Đảng bằng nhiều hình thức tinh vi, thủ đoạn nhằm kích động, lợi dụng, lôi kéo thanh thiếu niên vi phạm pháp luật, xa rời chủ nghĩa yêu nước, xem nhẹ truyền thống cách mạng, sa vào chủ nghĩa thực dụng cực đoan. Nhiều thông tin giả mạo, xuyên tạc, chưa được kiểm chứng xuất hiện trên mạng xã hội và các phương tiện thông tin; sự du nhập của các sản phẩm văn hóa độc hại nước ngoài,... tác động xấu đến nhận thức, tư tưởng, đạo đức và lối sống của HS.

d) Quá trình giáo dục lý tưởng CM, ĐĐLS cho HS là một quá trình lâu dài, đi từ việc giúp HS biết, hiểu, thấm nhuần lý tưởng cách mạng của Đảng, các chuẩn mực, các quy tắc đạo đức, ứng xử xã hội đến việc giúp HS hiểu, tin tưởng, mong muốn làm theo và thực hiện tự giác trong cuộc sống.

đ) Quá trình giáo dục lý tưởng CM, ĐĐLS cho HS đòi hỏi phải có sự gắn kết chặt chẽ giữa quá trình dạy học các môn học với quá trình tổ chức các hoạt động giáo dục, giữa giáo dục trên lớp, trong trường với giáo dục ngoài nhà trường.

e) Hoạt động giáo dục đạo đức cho học sinh diễn ra dưới tác động giáo dục phức hợp từ nhiều phía, đó là những tác động từ giáo dục gia đình, giáo dục cộng đồng và xã hội. Những tác động này đan xen vào nhau, cùng chi phối đến nhận thức, thái độ, tình cảm và hành vi cá nhân của HS.

Do vậy, ngoài việc quan tâm, đầu tư, nâng cao chất lượng giáo dục ĐĐLS cho HStrong nhà trường; phát huy vai trò nêu gương từ các cán bộ quản lý, giáo viên, nhân viên trong nhà trường. Nếu mỗi cán bộ quản lý, giáo viên, nhân viên trong nhà trường là một tấm gương về đạo đức, lối sống thân thiện, gần gũi, tôn trọng học sinh sẽ trở thành mẫu hình cho HS. Đồng thời, mỗi cán bộ, giáo viên từ vị trí, nhiệm vụ của mình luôn thể hiện được sự khao khát lý tưởng, khao khát cống hiến sẽ tạo động lực cho HS trong việc theo đuổi lí tưởng và khát vọng của bản thân. Khi đó, sẽ xây dựng được mối quan hệ tốt đẹp giữa thầy-trò, trò-trò giúp HS vượt qua được những “khủng hoảng” về tâm lý và xác định đúng các giá trị, lý tưởng, khát vọng cho bản thân.

Đồng thời, cần coi trọng giáo dục gia đình, lấy giáo dục gia đình làm nền tảng trong giáo dục lý tưởng CM, ĐĐLS cho HS, tích cực xây dựng gia đình văn hóa, đề cao vai trò nêu gương của ông bà, cha mẹ; xử lý nghiêm tình trạng bạo lực gia đình; đồng thời tạo môi trường thuận lợi để các em học tập, rèn luyện, hình thành, củng cố, phát triển các kỹ năng; hoàn thiện phẩm chất và năng lực.

g) Việc đánh giá kết quả, sự phát triển ĐĐLScủa mỗi HS được thực hiện linh hoạt, thông qua nhiều hình thức đa dạng, ghi nhận sự tiến bộ của HS; động viên, khuyến khích HS tích cực, nỗ lực rèn luyện. Đánh giá kết quả giáo dục ĐĐLS của HS cần phải toàn diện về tất cả các mặt: ý thức, hành vi và thói quen sống và ứng xử trong thực tiễn của HS. Do vậy, việc đánh giá kết quả giáo dục ĐĐLS của HS khá khó khăn, phức tạp, đòi hỏi sự tham gia đánh giá của nhiều LLGD, ở mọi nơi, mọi lúc.

III. Định hướng nội dung giáo dục lý tưởng CM, đạo đức, lối sống cho học sinh tiểu học

Giáo dục lý tưởng CM, đạo đức, lối sống cho HS là quá trình tác động lâu dài nhằm tạo sự chuyển biến tích cực về nhận thức, thái độ, tình cảm và hành vi cá nhân của HS. Theo Chương trình giáo dục phổ thông 2018, sự chuyển biến đó được thể hiện ở kết quả đầu ra gồm 05 phẩm chất: yêu nước, nhân ái, chăm chỉ, trung thực, trách nhiệm (Nội dung chi tiết xin xem Phụ lục).

1. Bối cảnh

Hiện nay, giáo dục và đào tạo nói chung, giáo dục ĐĐLS cho HS nói riêng chịu sự tác động nhiều chiều của xu thế toàn cầu hóa, hội nhập quốc tế và cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư. Xu thế đó đặt văn hóa, giáo dục trước những thách thức, những nguy cơ bất ổn.

Đó là khuynh hướng phổ biến các mô típ văn hóa chung toàn cầu, dẫn đến nguy cơ “đồng nhất các giá trị văn hóa”, đe dọa, xóa bỏ sự khác biệt về văn hóa giữa các quốc gia dân tộc.

Bên cạnh đó, cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư phát triển mạnh mẽ, tạo đột phá trên nhiều lĩnh vực, mang đến cả thời cơ và thách thức đối với mọi quốc gia, trong đó có Việt Nam. Do vậy, Nghị quyết 29- NQ/TW ngày 4/11/2013 đã định hướng đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo “chuyển mạnh quá trình giáo dục từ chủ yếu trang bị kiến thức sang phát triển toàn diện năng lực và phẩm chất người học. Học đi đôi với hành; lý luận gắn với thực tiễn; giáo dục nhà trường kết hợp với giáo dục gia đình và giáo dục xã hội”, phát huy sức mạnh nội sinh của dân tộc, góp phần thực hiện mục tiêu đưa nước ta trở thành quốc gia phát triển theo định hướng xã hội chủ nghĩa vào giữa thế kỷ XXI.

2. Mục tiêu

Tăng cường, tạo chuyển biến tích cực, toàn diện trong hoạt động giáo dục lý tưởng CM, ĐĐLS cho HS tiểu học hiểu biết và tuân thủ những chuẩn mực hành vi đạo đức và pháp luật; có thái độ tự trọng, tự tin; yêu thương, tôn trọng con người ; chăm học, chăm làm; trung thực ; có trách nhiệm. Nhờ đó có được cuộc sống có ý nghĩa và đóng góp tích cực vào sự phát triển của đất nước và nhân loại.

3. Định hướng nội dung yêu cầu cần đạt về giáo dục lý tưởng CM, ĐĐLS cho HS tiểu học

- Thực hiện tốt 5 Điều Bác Hồ dạy

- Tu dưỡng đạo đức, rèn luyện lối sống tích cực, văn minh, nhân ái

- Tự giác chấp hành nội quy, quy định của gia đình, trường, lớp, nơi công cộng

- Đoàn kết, quan tâm đến bạn bè, thầy cô giáo, người thân

- Trung thực, tự giác thực hiện các nhiệm vụ học tập, rèn luyện

- Tích cực tham gia các hoạt động tập thể

- Có ý thức và hành động thiết thực để giữ gìn, bảo vệ cảnh quan trường lớp, gia đình, nơi cư trú

- Tự giác chia sẻ, giúp đỡ các hoàn cảnh khó khăn

IV. Phương thức giáo dục lý tưởng CM, đạo đức, lối sống cho học sinh tiểu học

Giáo dục lý tưởng CM, đạo đức, lối sống cho HS trong các nhà trường nói chung và các trường tiểu học nói riêng dù có những yêu cầu cần đạt và đặc trưng khác nhau nhưng đều được thực hiện thông qua hai phương thức giáo dục chủ yếu, đó là:

- Giáo dục thông qua dạy học các môn học có tiềm năng.

- Giáo dục thông qua các hoạt động giáo dục (bao gồm: hoạt động giáo dục trong và ngoài nhà trường, hoạt động giáo dục trải nghiệm ở tiểu học như sinh hoạt dưới cờ, sinh hoạt lớp, hoạt động giáo dục theo chủ đề, sinh hoạt câu lạc bộ HS và các hoạt động ngoại khóa).

Mỗi phương thức giáo dục này cần đảm bảo những nguyên tắc riêng, được thực hiện theo những hình thức riêng và được đánh giá bằng những phương pháp, công cụ đặc trưng.

PHẦN 2

HƯỚNG DẪN TÍCH HỢP GIÁO DỤC LÝ TƯỞNG CÁCH MẠNG, ĐẠO ĐỨC, LỐI SỐNG CHO HỌC SINH TIỂU HỌC TRONG MÔN TIẾNG VIỆT

1. Nguyên tắc tích hợp giáo dục lí tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống cho học sinh tiểu học trong môn Tiếng Việt

- Tích hợp giáo dục lí tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống nhưng không làm thay đổi đặc trưng môn học

- Tích hợp giáo dục lí tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống dựa trên nguyên tắc lựa chọn

- Tích hợp giáo dục lí tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống tạo nên sự kết nối giữa người học với thực tiễn cuộc sống, khơi dậy hứng thú và niềm đam mê của các em

2. Gợi ý nội dung giáo dục lí tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống cho học sinh tiểu học trong môn Tiếng Việt

2.1. Gợi ý nội dung tích hợp giáo dục lí tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống cho học sinh lớp 1trong SGK môn Tiếng Việt

2.1.1. Bộ sách Cánh Diều

2.1.2. Bộ sách Chân trời sáng tạo

2.1.3. Bộ sách Kết nối tri thức với cuộc sống

2.2. Gợi ý nội dung tích hợp giáo dục lí tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống cho học sinh lớp 2 trong SGK môn Tiếng Việt

2.2.1. Bộ sách Cánh Diều

2.2.2. Bộ sách Chân trời sáng tạo

2.2.3. Bộ sách Kết nối tri thức với cuộc sống

2.3. Gợi ý nội dung tích hợp giáo dục lí tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống cho học sinh SGK lớp 3 trong môn Tiếng Việt

2.3.1. Bộ sách Cánh Diều

2.3.2. Bộ sách Chân trời sáng tạo

2.3.3. Bộ sách Kết nối tri thức với cuộc sống

2.4. Gợi ý nội dung tích hợp giáo dục lí tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống cho học sinh SGK lớp 4 trong môn Tiếng Việt

2.4.1. Bộ sách Cánh Diều

2.4.2. Bộ sách Chân trời sáng tạo

2.4.3. Bộ sách Kết nối tri thức với cuộc sống

3. Một số hình thức tích hợp giáo dục lí tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống cho học sinh tiểu học trong môn Tiếng Việt

3.1. Tích hợp nội dung giáo dục qua hoạt động rèn luyện kĩ năng Tiếng Việt

Đây là hình thức tích hợp thường xuyên nhất trong định hướng chiến lược GD lí tưởng, ĐĐLS qua môn Tiếng Việt. Ở hình thức này, nội dung bài học Tiếng Việt được tích hợp trong một hoặc một số hoạt động rèn luyện KN đọc, viết, nói và nghe, thông qua hệ thống bài tập thực hành phù hợp. Các nhà sư phạm thường gọi đây là tích hợp dạng “điểm”, trong đó nội dung GD được lựa chọn và chuyển tải qua một vài hoạt động đặc thù nào đó. Chẳng hạn, khi tổ chức dạy đọc VB “Cha sẽ luôn ở bên con” (Tiếng Việt 3, bộ Cánh Diều, tr.49- 59, tập 1), thông điệp GD về tình cảm gia đình, tình cha con thiêng liêng được chọn để tích hợp trong hoạt động đọc hiểu. Tuy nhiên, GV có thể linh hoạt để tạo điểm nhận tích hợp tại một trong hai câu hỏi sau, lẽ tất nhiên là với những giá trị GD khác nhau:

+ Câu hỏi đọc hiểu 2: Vì sao người cha vẫn quyết tâm đào bới đống đổ nát khi mọi người không còn hi vọng?

• Thông điệp GD: Vì tình yêu thương vô bờ bến và hi vọng mãnh liệt rằng sẽ cứu được con; hơn thế, vì dù có chuyện gì xảy ra chăng nữa, ông cũng sẽ luôn ở bên con.

+ Câu hỏi đọc hiểu 4: Chi tiết nào cho thấy cậu con trai rất tin tưởng vào cha mình?

• Thông điệp GD: Niềm tin của con dành cho cha mình, niềm tin được kết tinh từ yêu thương, từ sự gắn bó sâu sắc, từ chính lời cha từng chia sẻ: “Dù có chuyện gì xảy ra, cha cũng luôn ở bên con”.

Hình thức tích hợp này khuyến nghị về “liều lượng” nội dung GD mà nhà sư phạm chọn để lồng ghép vào hoạt động DH, tránh tình trạng dàn trải, thiếu trọng điểm hoặc tản mạn, khiến HS cảm thấy mơ hồ, khó nắm bắt. Với mỗi hoạt động rèn luyện kĩ năng, chỉ nên chọn một vấn đề đơn giản, nhẹ nhàng để thực hiện tích hợp GD. Chẳng hạn, với tiết học Nói và nghe “Những miền quê yêu dấu” (Tiếng Việt 4, bộ Kết nối tri thức với cuộc sống, tr.88, tập 2), HS nhận được yêu cầu “giới thiệu về một miền quê mà em yêu mến”. GV có thể ưu tiên chọn điểm nhấn tích hợp khi khuyến khích HS cùng với lời giới thiệu về miền quê (tên, địa chỉ), cảnh vật và con người ở miền quê, hãy nói lên những ước mơ, khát vọng về miền quê và điều mình muốn làm cho nơi thân yêu đó.

3.2. Tích hợp giáo dục bằng hình thức liên hệ, mở rộng

Liên hệ, mở rộng là hình thức tích hợp được GV lựa chọn vận dụng một cách khá thường xuyên. Sau mỗi hoạt động đọc, viết, nói và nghe (mà chủ yếu vẫn là sau hoạt động đọc), bằng cách đặt các câu hỏi, yêu cầu, đề nghị kết nối thông tin, thông điệp GD trong bài đọc với thực tiễn, GV đã từng bước giúp HS nhận hiểu về lí tưởng, lối sống, về nét đẹp trong các hành vi đạo đức... Tích hợp GD bằng hình thức liên hệ, mở rộng được thực hiện khá linh hoạt, chú trọng gia tăng cơ hội biểu đạt suy nghĩ, cảm xúc của HS trong những tình huống liên hệ bản thân hay đời sống xã hội gần gũi với VB đọc, với những tình huống luyện viết, nói và nghe. Tùy thuộc vào định hướng giá trị tích hợp GD, nhà sư phạm đề xuất các câu hỏi liên hệ phù hợp. Chẳng hạn, với bài đọc “Đường đi Sa Pa” (Tiếng Việt 4, bộ Kết nối tri thức với cuộc sống, tr.106-107, tập 2), có thể GD tình yêu quê hương, niềm tự hào về những cảnh sắc tươi đẹp của đất nước hoặc những trải nghiệm cảm xúc, những hình dung của bạn đọc - HS hay ước vọng gìn giữ vẻ đẹp đặc biệt của Sa Pa qua các câu hỏi liên hệ, mở rộng khác nhau:

+ Bài đọc gợi cho em cảm xúc gì về cảnh sắc thiên nhiên Sa Pa - một địa danh nổi tiếng của đất nước Việt Nam?

+ Em thích điều gì nhất trong bài văn (hình ảnh thiên nhiên tươi đẹp, từ ngữ hay, hành trình trải nghiệm thú vị)?

+ Em sẽ làm gì để giới thiệu, lan toả vẻ đẹp của Sa Pa đến bạn bè, người thân hoặc bạn bè quốc tế (nếu có cơ hội)?

+ Nói 1 - 2 từ thể hiện cảm xúc của em trước vẻ đẹp diệu kì của Sa Pa.

+ Nếu được chọn để nói về một điều ấn tượng nhất về Sa Pa, em sẽ nói gì?

Mỗi bài đọc, bài học hay hoạt động rèn luyện kĩ năng, theo hình thức tích hợp này, GV nên chọn liên hệ, mở rộng một vấn đề cụ thể; không nên ôm đồm, đặt quá nhiều kì vọng ở HS, càng cần phải tránh xu hướng lan man, lạc đề, kết nối khiên cưỡng.

3.3. Tích hợp toàn phần qua hoạt động ngoại khoá Tiếng Việt

Tích hợp toàn phần thực chất là cách mô tả dạng thức hoạt động mà nội dung GD lí tưởng, ĐĐLS gần như trùng khớp với nội dung bài học, hoạt động Tiếng Việt. Trong giờ chính khoá, tích hợp toàn phần khó thực hiện hơn là các hoạt động trải nghiệm, ngoại khoá. GV có thể đề xuất các hoạt động như “Trải nghiệm đọc trong không gian văn hoá” để việc rèn thói quen đọc, KN đọc được đặt hoàn toàn trong phông nền, ngữ cảnh, không gian văn hoá địa phương (như “Trải nghiệm đọc trong không gian văn hoá Huế”, “Trải nghiệm đọc trong không gian văn hoá Tây Nguyên”, “Trải nghiệm đọc trong không gian văn hoá dân tộc Mường”...). Ở quy mô nhỏ hơn, với thời lượng ngắn hơn, một số hoạt động ngoại khoá như tham quan làng nghề và viết đoạn văn thuật một sự việc/viết đoạn văn về thể hiện tình cảm, cảm xúc về một nghệ nhân, một người làm nghệ thuật hay trải nghiệm trò chơi dân gian và luyện nói, viết giới thiệu về các hoạt động vui chơi ở quê hương có thể là sự lựa chọn lí tưởng để tích hợp GD lí tưởng, ĐĐLS cho HS. Một điều cần lưu ý là, đối với hình thức này, GV cần cân đối hài hoà mục tiêu tích hợp GD với mục tiêu môn Tiếng Việt để tránh “lệch chuẩn”, đi sai định hướng môn học.

4. Hướng dẫn xây dựng kế hoạch bài dạy tích hợp giáo dục lí tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống cho học sinh tiểu học trong môn Tiếng Việt

4.1. Tích hợp trong bài học cụ thể

Tích hợp trong bài học cụ thể là cách thức thường được GV áp dụng trong quá trình DH Tiếng Việt nhằm hình thành một cách tự nhiên, hiệu quả. Trên cơ sở phân tích bài học, hoạt động rèn KN đọc, viết, nói và nghe trong môn Tiếng Việt, GV đề xuất nội dung tích hợp GD lí tưởng cách mạng, ĐĐLS và xây dựng kế hoạch bài dạy theo quy định chung được nêu trong Công văn 2345/BGDĐT-GDTH V/v hướng dẫn xây dựng kế hoạch giáo dục của nhà trường cấp tiểu học ban hành ngày 07 tháng 06 năm 2021.

Kế hoạch bài dạy được trình bày theo khung sau[1]:

• Môn học: Tiếng Việt                                                • Lớp: ............

• Tên bài học: ...........................................                • Số tiết: ........

• Thời gian thực hiện: ngày ... tháng ... năm ....

1. Yêu cầu cần đạt: Nêu cụ thể HS thực hiện được việc gì; vận dụng được những gì vào giải quyết vấn đề trong thực tế cuộc sống; có cơ hội hình thành, phát triển phẩm chất, năng lực gì.

2. Đồ dùng DH: Nêu các thiết bị, học liệu được sử dụng trong bài dạy để tổ chức cho HS hoạt động nhằm đạt yêu cầu cần đạt của bài dạy.

3. Các hoạt động dạy học chủ yếu:

- Hoạt động Mở đầu: khởi động, kết nối.

- Hoạt động Hình thành kiến thức mới: trải nghiệm, khám phá, phân tích, hình thành kiến thức mới (đối với bài hình thành kiến thức mới).

- Hoạt động Luyện tập, thực hành.

- Hoạt động Vận dụng, trải nghiệm (nếu có).

4. Điều chỉnh sau bài dạy (nếu có).

Các bước thực hiện xây dựng kế hoạch bài dạy môn Tiếng Việt có tích hợp GD lí tưởng cách mạng, ĐĐLS:

- Bước 1. Phân tích bài học và xác định nội dung GD lí tưởng cách mạng, ĐĐLS cần tích hợp

Để thực hiện tích hợp GD lí tưởng cách mạng, ĐĐLS thật sự hiệu quả, cần phân tích kĩ bài học hoặc hoạt động rèn luyện KN. GV có thể dựa vào chủ đề, đề tài của VB đọc, của bài học để kết nối với vấn đề cần tích hợp GD.

Chẳng hạn, chủ điểm “Ước mơ tuổi thơ” (Tiếng Việt 3, tập 1, bộ Chân trời sáng tạo) gồm 4 bài đọc đặt trong 4 bài học mà mỗi bài là một gợi ý khác biệt về việc hình thành cho trẻ lí tưởng sống, ước mơ và khát vọng đẹp đẽ:

Ví dụ: Điều kì diệu - chủ điểm “Ước mơ tuổi thơ” (Tiếng Việt 3, tập 1, bộ Chân trời sáng tạo, (tr.79-80): VB đọc giới thiệu về Tiến Anh, một bạn học sinh không có đôi tay như những người bình thường. Nhưng điều đó không khiến em nản lòng. Tiến Anh đã không ngừng học tập và đặc biệt nỗ lực để theo đuổi ước mơ trở thành hoạ sĩ. Thành công ở cuộc thi vẽ tranh thiếu nhi Ca-thay lần thứ 10, khu vực Hà Nội, chủ đề “Em vẽ ước mơ của em” là phần thưởng xứng đáng dành cho Tiến Anh. Bài đọc gửi đến thông điệp về khát vọng vươn lên, về sự cố gắng vượt lên chính mình để đạt đến ước mơ tươi đẹp.

GV cần lựa chọn lồng ghép, tích hợp một vấn đề GD cụ thể, tránh tình trạng tích hợp GD chung chung, thiếu sự gắn kết với định hướng đọc, viết, nói và nghe của bài học.

- Bước 2. Xác định địa chỉ tích hợp GD lí tưởng cách mạng, ĐĐLS trong bài học và đề xuất cách thức thực hiện tích hợp

Từ các phân tích ở bước 1, cần xác định rõ địa chỉ tích hợp GD lí tưởng cách mạng, ĐĐLS trong bài học.

Ví dụ: Với bài “Điều kì diệu”, có thể xem xét một số địa chỉ tích hợp sau:

+ Tích hợp GD về sự cố gắng, nỗ lực để theo đuổi ước mơ trở thành hoạ sĩ của Tiến Anh qua hoạt động Đọc hiểu, trọng tâm là các câu hỏi đọc hiểu 3, 4, 5.

Câu hỏi 3. Tìm những chi tiết cho thấy Tiến Anh rất cố gắng.

Câu hỏi 4. Sự nỗ lực của Tiến Anh đã mang lại điều gì?

Câu hỏi 5. Em có suy nghĩ gì về sự cố gắng của Tiến Anh?

Trong hoạt động đọc hiểu, bằng việc bổ sung một số câu hỏi liên hệ, so sánh, kết nối, có thể khuyến khích HS chia sẻ cảm xúc về ước mơ đẹp, niềm say mê tập vẽ của Tiến Anh.

+ Tích hợp GD cách nuôi dưỡng, biểu đạt những tình cảm đẹp về thầy cô giáo hoặc bạn bè qua hoạt động Viết. Thông qua thực hành viết, HS biết cách nêu những suy nghĩ của mình về điều tốt đẹp mình thấy được ở những người xung quanh, về ấn tượng đẹp đẽ mình có với người đó.

+ Tích hợp GD về ước mơ tuổi thơ qua hoạt động Vận dụng. Bằng việc hát vang lời ca về ước mơ và nói về ước mơ được nhắc đến trong bài, HS được sống trong “không gian của ước mơ”, từ đó nảy nở những khát vọng đẹp.

Sau khi xác định được địa chỉ tích hợp trong từng bài học, hoạt động cụ thể, cần dự kiến các cách thức tích hợp hiệu quả. Chẳng hạn, ở hoạt động đọc hiểu bài đọc “Điều kì diệu”, có thể cho HS thực hành suy ngẫm sau khi thảo luận trả lời 3 câu hỏi; viết thông điệp về niềm đam mê, nỗ lực vượt lên chính mình của người bạn nhỏ Tiến Anh.

- Bước 3. Thiết kế các hoạt động DH có tích hợp GD lí tưởng cách mạng, ĐĐLS và dự kiến các tình huống sư phạm có thể nảy sinh

Đây là bước GV trực tiếp thực hiện xây dựng kế hoạch bài dạy, xác định yêu cầu cần đạt gắn mục tiêu tích hợp GD lí tưởng cách mạng, ĐĐLS với mục tiêu rèn luyện các KN Tiếng Việt. Quyết định lựa chọn địa chỉ tích hợp nào, GV lồng ghép nội dung tích hợp vào địa chỉ đó với những ghi chú rõ ràng về yêu cầu cần đạt, cách thực hiện, lưu ý tổng kết để rút ra bài học cụ thể.

- Bước 4. Hiệu chỉnh kế hoạch bài dạy

Các kế hoạch tích hợp GD lí tưởng cách mạng, ĐĐLS trong giờ học, bài học Tiếng Việt luôn cần được điều chỉnh thường xuyên dựa trên những đối tượng HS khác nhau. Kế hoạch cũng cần được hiệu chỉnh nếu có những thay đổi về thời gian thực hiện, về phương án mở rộng hoặc thu hẹp vấn đề GD cần chuyển tải qua bài học...

4.2. Tích hợp trong hoạt động ngoại khoá tiếng Việt

Trong bối cảnh đổi mới hiện nay, nhà trường TH luôn khuyến khích GV tăng cường tổ chức hoạt động ngoại khoá, hoạt động trải nghiệm trong các môn học, trong đó có môn Tiếng Việt. Tích hợp GD lí tưởng cách mạng, ĐĐLS, chính vì vậy, hoàn toàn có thể tổ chức thực hiện trong các hoạt động ngoại khoá Tiếng Việt. Những lợi thế về tính mở, sự linh hoạt của hình thức học tập này giúp giải phóng năng lượng ở HS, khiến cho việc tiếp cận các vấn đề GD trở nên nhẹ nhàng hơn, tự nhiên hơn. Tích hợp GD lí tưởng cách mạng, ĐĐLS trong các hoạt động ngoại khoá Tiếng Việt có thể được thực hiện theo 2 dạng thức: i) Tích hợp một phần; ii) Tích hợp toàn phần. Về cơ bản, dù ở dạng thức nào, nhà sư phạm cũng có thể vận dụng quy trình sau để thiết kế các hoạt động ngoại khoá Tiếng Việt có tích hợp GD lí tưởng cách mạng, ĐĐLS:

- Bước 1. Xác định chủ đề GD lí tưởng cách mạng, ĐĐLS tương ứng với hoạt động ngoại khoá Tiếng Việt

Ở bước đầu tiên, cần xác định rõ chủ đề GD với tư cách là một cơ sở lí luận quan trọng cho việc tổ chức hoạt động ngoại khoá Tiếng Việt. Việc xác định, thiết kế chủ đề này được đặt trong mối quan hệ với các hoạt động rèn luyện đọc, viết, nói và nghe với những giới hạn chuyên môn cụ thể. Trong trường hợp cần thiết, có thể gọi tên/đặt tên chủ đề như một cách định danh vấn đề GD lẫn mục đích hình thành kiến thức, rèn luyện kĩ năng Tiếng Việt. Ví dụ: Một số chủ đề sau được đề xuất trên cơ sở nội dung DH các chủ điểm Tiếng Việt lớp 4, bộ Kết nối tri thức với cuộc sống: i) Trải nghiệm đọc mở rộng: Thơ về ước mơ tuổi thơ; ii) Ngày hội thuyết trình: Chúng em nói về ước mơ; iii) Phóng viên nhỏ với hành trình trải nghiệm “Uống nước nhớ nguồn”; iv) Sưu tầm và trưng bày ca dao, tục ngữ về tình yêu quê hương, đất nước; v) Thiết kế thẻ cài đọc sách với thông điệp “Niềm vui sáng tạo”/Trải nghiệm và khám phá; vi) Tham quan làng nghề truyền giống ở quê hương...

- Bước 2. Cấu trúc nội dung hoạt động ngoại khoá Tiếng Việt từ điểm nhìn tích hợp GD lí tưởng cách mạng, ĐĐLS

Từ các chủ đề đã được đề xuất, tiến hành cấu trúc nội dung hoạt động ngoài khoá trong mối tương quan với tích hợp GD lí tưởng cách mạng, ĐĐLS. Tuỳ thuộc mức độ và hình thức tích hợp (một phần, bộ phận hay toàn phần), các nội dung hoạt động ngoại khoá được kiến tạo, sắp xếp một cách hệ thống, logic.

Ví dụ: Các hoạt động cơ bản trong hoạt động ngoại khoá Tiếng Việt “Ngày hội thuyết trình Chúng em nói về ước mơ”

Hoạt động 1. Ban Tổ chức Ngày hội thuyết trình chia sẻ về mục đích, các thể lệ thuyết trình và chủ đề cần chia sẻ, lan toả.

Hoạt động 2. Chia nhóm bằng các trò chơi vận động hoặc dựa trên chủ đề mà HS lựa chọn (Ước mơ của em, Ước mơ cho Trái Đất, Những câu chuyện đẹp về ước mơ...). Các thành viên trong mỗi nhóm chia sẻ mục đích, ý tưởng bài thuyết trình của mình.

Hoạt động 3.Vươn ra biển lớn: Các ý tưởng hay, thú vị được các nhóm bình chọn sẽ bước lên sân khấu để thuyết trình. Ban Giám khảo đánh giá kết quả để chọn “Bài thuyết trình ấn tượng”, “Bài trình bày hấp dẫn, mới lạ”, “Ý tưởng sáng tạo”...

Hoạt động 4. Ban Tổ chức, chuyên gia tư vấn (GV) tổng kết hoạt động, nhấn mạnh thông điệp GD của Ngày hội thuyết trình và những điều đã học được từ phần thuyết trình của HS.

- Bước 3. Xây dựng các hoạt động ngoại khoá Tiếng Việt, trong đó chỉ rõ điểm nhấn tích hợp GD lí tưởng cách mạng, ĐĐLS

Trên cơ sở các hoạt động ngoại khoá Tiếng Việt đã đề xuất, thiết kế để xây dựng một kế hoạch chi tiết, cụ thể. Cần lưu ý đặc trưng của hoạt động ngoại khoá (không gian mở, sự linh hoạt về thời gian...), các điều kiện thực hiện. Bên cạnh đó, ở mỗi hoạt động cụ thể, cần chỉ rõ điểm nhấn tích hợp GD lí tưởng cách mạng, ĐĐLS để đảm bảo sự hoà phối nhịp nhàng giữa mục tiêu GD với đích đến của hoạt động rèn KN Tiếng Việt.

- Bước 4.Thể nghiệm và hiệu chỉnh kế hoạch

Tương tự dạng thức tích hợp trong bài học, các kế hoạch cần được chiếu ứng vào thực tiễn, thể nghiệm, trưng cầu ý kiến chuyên gia trong trường hợp cần thiết để hiệu chỉnh cho phù hợp từng đối tượng HS.

5. Kế hoạch bài dạy minh hoạ tích hợp cụ thể trong môn Tiếng Việt

Kế hoạch bài dạy “Quả ngọt cuối mùa” (hoạt động đọc), Tiếng Việt 4, tập 2, trang 20-21, bộ sách Kết nối tri thức với cuộc sống

Môn học: Tiếng Việt                                                      Lớp: 4

Tên bài học: Quả ngọt cuối mùa                                         Số tiết: 02

Thời gian thực hiện: Tuần 20

1. Yêu cầu cần đạt

1.1. Các yêu cầu cần đạt chung

- Đọc diễn cảm bài thơ “Quả ngọt cuối mùa”; biết ngắt nhịp phù hợp và nhấn giọng ở các từ ngữ miêu tả (lá mới, chồi non, rét cứa như dao...), các từ ngữ diễn tả hành động, việc làm chan chứa yêu thương của bà và cháu (giữ, chờ, phần, chưa trảy vào, chống gậy, xem, nom, ngắm, lo, phòng, thương mấy là thương).

- Trả lời câu hỏi đọc hiểu để tìm ra các chi tiết thể hiện tình yêu thương bà dành cho con cháu và tình thương bà của cháu; giải thích được nghĩa của các cụm từ “rét cứa như dao”, “nom Đoài ngắm Đông”, “tóc sương da mồi” và lí giải được nội dung của câu thơ lục bát cuối bài.

- Hiểu được điều tác giả nhắn nhủ, gửi gắm qua bài thơ (Biết ơn và trân trọng tình yêu thương và sự hi sinh bà dành cho con cháu).

- Rèn luyện kĩ năng tìm từ ngữ có nghĩa giống với từ đã cho (từ “trông) trong và ngoài văn bản đọc; biết đặt câu với từ ngữ tìm được.

1.2. Yêu cầu cần đạt về tích hợp giáo dục lí tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống

- Từ hình tượng người bà, hiểu được giá trị của tình yêu thương mà người thân dành cho mình qua những hành động giản dị hàng ngày.

- Biết bày tỏ tình cảm, sự trân quý khi đón nhận tình yêu thương của người thân dành cho mình.

2. Đồ dùng dạy học

- Hình ảnh minh hoạ bài thơ “Quả ngọt cuối mùa”.

- Các thẻ chữ để ghi lại những suy ngẫm cá nhân khi thực hành đọc hiểu.

3. Hoạt động dạy học

3.1. Khởi động

- Trò chơi “Truyền điện”: Một HS được chỉ định sẽ nhận “Thẻ đọc” (cắt hình quả cam) và đọc một câu thơ/khổ thơ về tình cảm gia đình, sau đó nhanh chóng chuyển thẻ đọc cho một học sinh bất kì. Thành viên nhận được thẻ sẽ đọc thơ về tình cảm gia đình và không được lặp lại ngữ liệu đọc trước đó. Trò chơi thực hiện trong 4 - 5 phút.

- GV lắng nghe, bình luận ngắn về những vần thơ mà HS đã đọc; dùng lời chuyển dẫn, kết nối vào bài (nhấn mạnh thông điệp về tình yêu thương trong gia đình), đề nghị HS bóc phần giấy dán trên thẻ đọc đã sử dụng và đọc to tên bài thơ “Quả ngọt cuối mùa”.

3.2. Khám phá và luyện tập

- Hoạt động 1. Luyện đọc thành tiếng

+ Hướng dẫn giọng đọc: Đoạn 1 (từ đầu đến “toả hương”) đọc với giọng nhẹ nhàng, nhấn giọng ở các từ ngữ miêu tả sự vật (lá mới, chồi non, ngon, rét cứa như dao...) và từ ngữ chỉ hoạt động của bà (giữ, dành tận cuối mùa, chờ, phần, chưa trảy vào, chống gậy ra xem...). Đoạn 2 (đoạn còn lại) đọc với giọng tha thiết, yêu thương.

+ Đọc mẫu hoặc gọi HS có giọng đọc hay thể hiện toàn bộ bài đọc.

+ Luyện đọc nối tiếp đoạn (có thể chia đoạn 1 trong bài thơ thành 2 đoạn nhỏ: 4 dòng thơ đầu và 6 dòng tiếp theo). Hỏi HS về cảm xúc khi đọc từng đoạn trong bài (yêu thương, trân trọng, mong mỏi thiết tha...) làm tiền đề cho hoạt động đọc hiểu, cảm thụ và GD về tình yêu thương, sự sẻ chia trong gia đình.

+ Luyện đọc theo nhóm (nhóm đôi, nhóm 4).

- Hoạt động 2. Đọc hiểu

+ Tổ chức làm việc nhóm 4 để trả lời các câu hỏi đọc hiểu 1, 2, 3, 4 bằng cách vận dụng kĩ thuật XYZ - 464 (trong đó X là số lượng học sinh, Y là thời gian [phút], Z là nhiệm vụ đọc hiểu cần thực hiện. Đây là hoạt động trọng điểm đầu tiên HS thực hiện gắn với mục tiêu tích hợp GD. Phương pháp gợi ý: Phương pháp luyện tập, thực hành và Phương pháp dạy học trải nghiệm. Khuyến khích HS sử dụng “Phiếu đọc” để ghi lại những suy ngẫm theo các ý:

+ Sau hoạt động nhóm, GV hoặc ban học tập lên điều hành chia sẻ các nội dung đặt ra ở từng câu hỏi:

Câu hỏi 1. Những chi tiết thể hiện tình yêu thương bà dành cho con cháu: Dành trái ngọt cuối mùa chờ con cháu về ăn, chống gậy ra xem cây trái trong vườn giữa cái rét Giêng Hai vì lo sương giá và lũ chim ăn mất.

Câu hỏi 2. Nghĩa của các cụm từ: rét cứa như dao - rất rét, rét như cứa vào da thịt; nom Đoài ngắm Đông - trông bên tây, ngó bên đông, quan sát kĩ khắp nơi; tóc sương da mồi - tóc đã bạc, da đã xuất hiện những chấm đồi mồi (nói về sự già đi của con người). Bình luận về giá trị biểu đạt mà từng cụm từ mang lại trong bài thơ: rét cứa như dao - thời tiết giá lạnh, khắc nghiệt nhưng bà vẫn chống gậy ra vườn trông cây, trông quả, thức quả đã giữ, đã dành để đợi con cháu về ăn; nom Đoài ngắm Đông - thể hiện sự lo lắng, sự cẩn trọng của bà; tóc sương da mồi - bà đã già và ngày một già đi trong khi con cháu đều ở những nơi xa...

Câu hỏi 3. Tình thương của cháu dành cho bà: Thương bà già nua, lại vắng con xa cháu. Bình luận thêm về cụm từ cảm thán và lời xưng gọi thiết tha thể hiện tình yêu thương của cháu: “Bà ơi”, “thương mấy là thương”.

Câu hỏi 4. Thông điệp, ý nghĩa từ câu thơ lục bát cuối bài: Tình cảm của bà giống như trái chín, càng thêm thời gian thì càng thêm ngọt ngào (chọn ý B hoặc nêu ý kiến). Khuyến khích HS bày tỏ những suy ngẫm cá nhân ở câu hỏi này.

• HS cùng chia sẻ các Phiếu đọc đã ghi những suy ngẫm của nhóm. GV chốt lại thông điệp GD: Tình yêu thương của bà (và của những người thân trong gia đình) luôn tràn đầy. Em hãy “lắng nghe” tình cảm ấy qua từng việc làm giản dị hàng ngày và hãy đáp lại bằng những yêu thương chân thành.

+ Cả lớp cùng trả lời câu hỏi đọc hiểu 5 (Theo em, tác giả muốn nói điều gì qua bài thơ?) bằng cách trao đổi chung. GV có thể đặt ra một tình huống cụ thể (tương ứng bước 4 trong phương pháp trải nghiệm) để HS thực hành: Viết lời yêu thương để cảm ơn một người thân trong gia đình vì một điều giản dị nhưng ấm áp họ đã dành cho em (GD hành vi).

+ GV cùng HS chốt nội dung bài đọc dựa trên kết quả trả lời câu hỏi đọc hiểu 5. Đề nghị HS gửi những lời yêu thương đã viết đến người thân yêu của mình. Nhấn mạnh lại bài học tích hợp GD: Hiểu được giá trị của tình yêu thương mà người thân dành cho mình qua những hành động giản dị hàng ngày; biết bày tỏ tình cảm, sự trân quý khi đón nhận tình yêu thương đó.

- Hoạt động 3. Thực hành đọc diễn cảm bài thơ và học thuộc lòng bài thơ

+ Tổ chức luyện đọc diễn cảm (chọn luyện đọc đoạn 1 hoặc đọc cả bài).

+ HS đọc thuộc lòng những đoạn thơ yêu thích, đọc thuộc lòng bài thơ.

+ Chia sẻ những trải nghiệm cảm xúc khi đọc.

- Hoạt động 4. Luyện tập sau VB đọc

+ Giao phiếu bài tập để HS thực hiện các yêu cầu: 1) Tìm các từ có nghĩa giống với từ “trông” trong đoạn thơ (nom, ngắm); 2) Tìm thêm từ có nghĩa giống với từ “trông” và đặt câu với 1 từ tìm được (xem, ngóng, coi...).

+ HS thực hành, đánh giá cái hay của việc dùng từ có nghĩa giống nhau.

3.3. Vận dụng, trải nghiệm

• Tổ chức hoạt động “Cây biết ơn”: Viết ngắn (vận dụng kĩ thuật viết 1 phút) điều em luôn trân trọng về gia đình của mình vào thẻ chữ hình chiếc lá, hình hoa, quả và đính lên “cây biết ơn” (vẽ thân cây, cành lá bằng phấn trên bảng)

TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Bộ Giáo dục & Đào tạo (2018), Chương trình giáo dục phổ thông - Chương trình tổng thể (Ban hành kèm theo Thông tư số 32/2018/TT-BGDĐT ngày 26 tháng 12 năm 2018 của Bộ GD&ĐT).

2. Bộ Giáo dục & Đào tạo (2018), Chương trình giáo dục phổ thông môn Giáo dục công dân (Ban hành kèm theo Thông tư số 32/2018/TT-BGDĐT ngày 26 tháng 12 năm 2018 của Bộ GD&ĐT).

3. Bộ Giáo dục & Đào tạo (2018), Chương trình giáo dục phổ thông môn Ngữ văn (Ban hành kèm theo Thông tư số 32/2018/TT-BGDĐT ngày 26 tháng 12 năm 2018 của Bộ GD&ĐT).

4. Bộ Giáo dục & Đào tạo (2021), Công văn 2345 /BGDĐT-GDTH ngày 07 tháng 6 năm 2021 V/v hướng dẫn xây dựng kế hoạch giáo dục của nhà trường cấp tiểu học.

5. Trần Kiều, Vũ Trọng Rỹ, Hà Nhật Thăng, Lưu Thu Thủy (2001), Thực trạng và giải pháp giáo dục đạo đức, tư tưởng chính trị, lối sống cho thanh niên HS, sinh viên trong chiến lược phát triển toàn diện con người Việt Nam thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, NXB Văn hoá-Thông tin, Hà Nội.

6. Hoàng Phê (chủ biên) (2004), Từ điển Tiếng Việt, Viện Ngôn ngữ học - NXB Đà Nẵng, Đà Nẵng.

7. Quốc hội (2019), Luật Giáo dục, Luật số: 43/2019/QH14, ban hành ngày 14 tháng 6 năm 2019.

8. Quyết định số 1895/ QĐ- TTg của Thủ tướng Chính phủ về phê duyệt chương trình “Tăng cường giáo dục lý tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống và khơi dậy khát vọng cống hiến cho thanh niên, thiếu niên, nhi đồng giai đoạn 2021-2030”.

9. Hồ Chí Minh (2000), Hồ Chí Minh Toàn tập, tập 5, NXB Chính trị Quốc gia - Sự thật, Hà Nội.

10. Hồ Chí Minh (2000), Hồ Chí Minh Toàn tập, tập 15, NXB Chính trị Quốc gia - Sự thật, Hà Nội.

PHẦN 3

HƯỚNG DẪN HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC LÝ TƯỞNG CÁCH MẠNG, ĐẠO ĐỨC, LỐI SỐNG CHO HỌC SINH TIỂU HỌC QUA MÔN ĐẠO ĐỨC

1. MỤC TIÊU GIÁO DỤC ĐẠO ĐỨC, LỐI SỐNG CHO HỌC SINH TIỂU HỌC QUA MÔN ĐẠO ĐỨC

Trong Chương trình giáo dục phổ thông mới, môn Giáo dục công dân (GDCD) bao gồm: môn Đạo đức ở cấp tiểu học, môn GDCD ở cấp THCS, môn Giáo dục kinh tế và pháp luật ở cấp THPT. Đây là môn học giữ vai trò chủ đạo trong việc giúp học sinh hình thành, phát triển ý thức và hành vi của người công dân. Thông qua các bài học về lối sống, đạo đức, pháp luật, kinh tế, môn Giáo dục công dân góp phần bồi dưỡng cho học sinh những phẩm chất chủ yếu và năng lực cốt lõi của người công dân, đặc biệt là tình cảm, niềm tin, nhận thức, cách ứng xử phù hợp với chuẩn mực đạo đức và quy định của pháp luật, có kĩ năng sống và bản lĩnh để học tập, làm việc và sẵn sàng thực hiện trách nhiệm công dân trong sự nghiệp xây dựng, bảo vệ Tổ quốc và hội nhập quốc tế.

Ở tiểu học, Đạo đức một môn học bắt buộc. Nội dung chủ yếu của môn học là giáo dục các chuẩn mực đạo đức, kĩ năng sống và pháp luật cho HS xoay quanh các mối quan hệ của HS với bản thân, với người khác, với công việc, với gia đình, quê hương, đất nước, nhân loại và môi trường tự nhiên. Nói cách khác, Đạo đức chính là môn học giáo dục các giá trị đạo đức và lối sống khoa học, tiết kiệm, an toàn, lành mạnh, kỉ luật và tuân thủ pháp luật, … cho HS. Do vậy, có thể khẳng định đây là môn học có khả năng rất to lớn và giữ vai trò chủ yếu trong việc giáo dục đạo đức, lối sống cho HS tiểu học.

Mục tiêu giáo dục đạo đức, lối sống cho HS Tiểu học qua môn Đạo đức cũng chính là mục tiêu của môn Đạo đức được quy định trong Chương trình giáo dục phổ thông mới, đó là:

a) Bước đầu hình thành, phát triển ở học sinh những hiểu biết ban đầu về chuẩn mực hành vi đạo đức, pháp luật và sự cần thiết thực hiện theo các chuẩn mực đó trong quan hệ với bản thân và người khác, với công việc, cộng đồng, đất nước, nhân loại và môi trường tự nhiên; thái độ tự trọng, tự tin; những tình cảm và hành vi tích cực: yêu gia đình, quê hương, đất nước; yêu thương, tôn trọng con người; đồng tình với cái thiện, cái đúng, cái tốt, không đồng tình với cái ác, cái sai, cái xấu; chăm học, chăm làm; trung thực; có trách nhiệm với thái độ, hành vi của bản thân.

b) Giúp học sinh bước đầu nhận biết và điều chỉnh được cảm xúc, thái độ, hành vi của bản thân; biết quan sát, tìm hiểu về gia đình, quê hương, đất nước và về các hành vi ứng xử; biết lập kế hoạch và thực hiện kế hoạch cá nhân,hình thành thói quen, nền nếp cơ bản, cần thiết trong học tập, sinh hoạt.

2. NỘI DUNG, YÊU CẦU CẦN ĐẠT VÀ ĐỊA CHỈ TÍCH HỢP NỘI DUNG GIÁO DỤC ĐẠO ĐỨC, LỐI SỐNG CHO HỌC SINH TIỂU HỌC QUA MÔN ĐẠO ĐỨC

3. PHƯƠNG PHÁP GIÁO DỤC LÝ TƯỞNG CÁCH MẠNG ĐẠO ĐỨC, LỐI SỐNG CHO HỌC SINH TIỂU HỌC QUA MÔN ĐẠO ĐỨC

Trong phạm vi tài liệu này, chúng tôi quan niệm: Phương pháp giáo dục lý tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống là cách thức, là con đường hoạt động phối hợp, thống nhất giữa nhà giáo dục và người được giáo dục, trong những điều kiện giáo dục nhất định, nhằm thực hiện mục tiêu giáo dục lý tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống; nhằm chuyển hóa các giá trị đạo đức, lối sống xã hội thành những tri thức, niềm tin, thái độ tích cực, hành vi và thói quen của người học.

Phương pháp giáo dục lý tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống cho HS tiểu học qua môn Đạo đức rất phong phú, đa dạng là sự phối hợp giữa phương pháp giáo dục giá trị và phương pháp dạy học đặc trưng của các môn học, nhằm giúp HS tự khám phá kiến thức, thực hành, luyện tập kĩ năng thực hiện những chuẩn mực đạo đức, lối sống và vận dụng những kiến thức, kĩ năng đã học vào trong thực tiễn cuộc sống.

3.1. Định hướng chung

Phương pháp giáo dục lý tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống cho HS tiểu học cần được thực hiện theo định hướng sau:

■ Tổ chức hoạt động: Quá trình giáo dục lý tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống phải là quá trình tổ chức cho HS tham gia các HĐ học tập để thông qua đó HS khám phá và chiếm lĩnh các đạo đức, lối sống. HS sẽ hứng thú, thông hiểu, ghi nhớ và thực hiện những gì các em đã lĩnh hội được thông qua hoạt động chủ động, nỗ lực của chính mình.

■ Tương tác: Trong quá trình giáo dục lý tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống cần tổ chức cho HS tương tác với thầy cô, bạn bè và những người có liên quan. Thông qua tương tác, nhận thức của HS về các chuẩn mực đạo đức, lối sống được bày tỏ, chia sẻ, khẳng định hoặc được điều chỉnh, bổ sung, làm sâu sắc thêm; hành vi ứng xử của HS được điều chỉnh, hoàn thiện, phù hợp hơn với các chuẩn mực đạo đức, lối sống xã hội.

■ Trải nghiệm: Sự hình thành và phát triển đạo đức, lối sống cá nhân gắn liền với những trải nghiệm của cá nhân trong các hoạt động và các mối quan hệ. Đối với HS, trải nghiệm và rèn luyện bằng hành động thực tế là con đường quan trọng để lĩnh hội và chiếm lĩnh các chuẩn mực đạo đức, lối sống.

■ Giải quyết vấn đề: Phải tạo cơ hội cho HS được giải quyết vấn đề trong tình huống mang tính thực tiễn trên nền tảng các chuẩn mực đạo đức, lối sống; tạo cơ hội cho HS vận dụng những kiến thức, kĩ năng đã có cùng với niềm tin, kinh nghiệm trong cuộc sống gia đình, cộng đồng, xã hội để giải quyết vấn đề phù hợp với chuẩn mực đạo đức, lối sống xã hội.

3.2. Một số phương pháp cụ thể

■ Phương pháp nghiên cứu trường hợp

Nghiên cứu trường hợp là phương pháp sử dụng một câu chuyện có thật hoặc chuyện được viết dựa trên những trường hợp phổ biến trong thực tiễn để minh chứng cho một vấn đề hay một số vấn đề. Nghiên cứu trường hợp có thể được thực hiện trên văn bản viết, video clip hay băng catset.

Trong giáo dục lý tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống cho HS, có thể tổ chức cho HS nghiên cứu các câu chuyện thực tiễn (hoặc được viết dựa trên thực tiễn) thể hiện hành vi, cách ứng xử phù hợp hoặc chưa phù hợp với các chuẩn mực đạo đức, lối sống xã hội; Thông qua đó, làm sáng tỏ các chuẩn mực đạo đức, lối sống xã hội và ý nghĩa của việc thực hiện theo các chuẩn mực đó; đồng thời bày tỏ thái độ đồng tình với các thái độ, hành vi, cách ứng xử phù hợp với các chuẩn mực đạo đức, lối sống (hoặc phản đối các thái độ, hành vi, cách ứng xử không phù hợp với các chuẩn mực đạo đức, lối sống).

■ Phương pháp thảo luận

Thảo luận là phương pháp tổ chức cho người học cùng bàn bạc, trao đổi, chia sẻ ý kiến, quan điểm về một vấn đề; hoặc cùng nhau chia sẻ ý tưởng, cách thức để giải quyết một nhiệm vụ nào đó. Thảo luận có thể theo cặp đôi, có thể theo nhóm nhỏ hoặc theo lớp, tùy theo từng vấn đề, nhiệm vụ.

Trong giáo dục lý tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống cho HS, có thể tổ chức cho HS thảo luận để:

- Làm sáng tỏ các chuẩn mực đạo đức, lối sống xã hội; hoặc phản đạo đức, lối sống được phản ánh trong các sự vật, hiện tượng, hành vi, cách ứng xử trong thực tiễn.

- Đề xuất cách giải quyết các tình huống thực tiễn/giả định phù hợp với các chuẩn mực đạo đức, lối sống xã hội.

■ Phương pháp tranh biện

Tranh biện là phương pháp chia HS thành hai nhóm: ủng hộ và phản đối một ý kiến, quan điểm, hiện tượng thực tiễn nào đó…mà GV đưa ra. Các nhóm HS sẽ phải thảo luận, chuẩn bị và đưa ra những lí lẽ, lập luận, ví dụ để bảo vệ cho quan điểm của nhóm mình, đồng thời phản bác quan điểm của nhóm bạn.

Trong giáo dục lý tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống cho HS, có thể tổ chức cho HS tranh biện, đưa ra những lí lẽ, lập luận, minh chứng cụ thể để ủng hộ hoặc phản đối các ý kiến, quan điểm có liên quan đến các chuẩn mực đạo đức, lối sống.

■ Phương pháp xử lí tình huống

Xử lí tình huống là phương pháp tổ chức cho HS xem xét, phân tích những vấn đề/tình huống cụ thể thường gặp trong đời sống hàng ngày và xác định cách giải quyết, xử lí vấn đề/tình huống đó một cách phù hợp.

Trong giáo dục lý tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống cho HS, có thể tổ chức cho các em nghiên cứu các tình huống liên quan đến đến các đạo đức, lối sống (hoặc phản đạo đức, lối sống) và xử lí, lựa chọn được cách ứng xử phù hợp, tối ưu với các đạo đức, lối sống.

■ Phương pháp sắm vai

Sắm vai là phương pháp tổ chức cho học sinh thực hành, “ làm thử” một số cách ứng xử nào đó trong một tình huống giả định. Đây là phương pháp nhằm giúp HS suy nghĩ sâu sắc về một vấn đề bằng cách tập trung vào một sự việc cụ thể mà các em vừa thực hiện hoặc quan sát được. Trong phương pháp này, việc “diễn” không phải là phần chính mà điều quan trọng là sự thảo luận sau phần diễn ấy.

Trong giáo dục lý tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống cho HS, có thể đưa ra tình huống để mở và tổ chức cho HS lựa chọn và sắm vai thể hiện cách ứng xử phù hợp với các đạo đức, lối sống trong tình huống đó. Sau đó tổ chức cho HS thảo luận, phân tích, làm sáng tỏ cách ứng xử nào là phù hợp với các chuẩn mực đạo đức, lối sống? Cách ứng xử nào chưa phù hợp, chưa phù hợp ở chỗ nào? Cảm xúc của HS khi ứng xử hoặc nhận cách ứng xử phù hợp với đạo đức, lối sống?...

■ Phương pháp tổ chức trò chơi

Tổ chức trò chơi là phương pháp tổ chức cho HS tìm hiểu một vấn đề hay thể nghiệm những hành động, những thái độ, những hành vi thông qua một trò chơi nào đó.

Trong giáo dục lý tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống cho HS, tùy từng chuẩn mực, tùy mục đích giáo dục, có thể tổ chức cho HS chơi các loại trò chơi khác nhau như trò chơi vận động, trò chơi thi tiếp sức, trò chơi đố vui, trò chơi phỏng vấn, ...

■ Phương pháp dự án (hay Học theo dự án)

Học theo dự án được hiểu như là một phương pháp trong đó HS thực hiện một nhiệm vụ học tập phức hợp, có sự kết hợp giữa lí thuyết với thực tiễn, thực hành. Nhiệm vụ này được HS thực hiện với tính tự lực cao trong toàn bộ quá trình học tập, từ việc xác định mục đích, lập kế hoạch, đến việc thực hiện dự án, kiểm tra, điều chỉnh, đánh giá quá trình và kết quả thực hiện dự án.

Trong giáo dục lý tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống cho HS, có thể tổ chức cho các em lập kế hoạch và thực hiện những dự án để điều tra, tìm hiểu thực trạng thể hiện những chuẩn mực đạo đức, lối sống ở nhà trường, lớp học, hay ở địa bàn dân cư. Hoặc thực hiện dự án tuyên truyền lối sống an toàn, lành mạnh trong lớp học, nhà trường, cộng đồng.

■ Phương pháp nêu gương

Trong giáo dục lý tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống, nêu gương là phương pháp tổ chức cho HS tìm hiểu và làm theo các tấm gương thể hiện các chuẩn mực đạo đức, lối sống trong cuộc sống. Các tấm gương có thể là có thể là người lớn hoặc trẻ em; có thể là thành viên ở trong lớp, trong trường, ngoài cộng đồng; ở trong nước hoặc trên thế giới. Tuy nhiên, những tấm gương này phải gần gũi, sống động, với những việc làm cụ thể, thiết thực.

■ Phương pháp kích thích hành vi

Phương pháp kích thích hành vi là phương pháp tạo ra động lực để học sinh thực hiện những hành động, hành vi, việc làm tích cực trong thực tiễn. Để kích thích được hành vi, cần phải thực hiện đồng thời ba biện pháp: Tạo ra phong trào thi đua, Khen thưởng, ghi nhận những cá nhân, tập thể có thành tích tốt; Nhắc nhở, trách phạt (kỉ luật tích cực) những cá nhân, tập thể chưa thực hiện tốt.

Trong giáo dục lý tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống, có thể tổ chức các phong trào thi đua thực hiện các chuẩn mực đạo đức, lối sống (ví dụ phong trào “Lá lành đùm lá rách”, phong trào “Nói “Không” với bạo lực học đường”, phong trào “Thực hiện nếp sống văn hóa ở cộng đồng dân cư”…); Tổ chức tuyên dương, khen thưởng những HS luôn thể hiện những thái độ, hành vi, việc làm, cách ứng xử phù hợp với các chuẩn mực đạo đức, lối sống; Phê bình, nhắc nhở những HS luôn có những thái độ hành vi, việc làm, cách ứng xử đi ngược lại với các chuẩn mực đạo đức, lối sống.

■ Phương pháp tạo dư luận xã hội

Trong giáo dục lý tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống, nhà giáo dục cần tạo ra dư luận xã hội tích cực trong tập thể lớp học, trường học để HS đồng tình, ủng hộ, bảo vệ những thái độ, hành vi, việc làm, cách ứng xử phù hợp với các đạo đức, lối sống; không chấp nhận, phê phán những thái độ hành vi, việc làm, cách ứng xử đi ngược lại với các chuẩn mực đạo đức, lối sống.

■ Phương pháp tổ chức cuộc sống

Trong giáo dục lý tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống, việc tổ chức cuộc sống thực tiễn của trẻ em là rất quan trọng. Nhà giáo dục cần phối hợp với cha mẹ HS và các lực lượng giáo dục có liên quan trong việc tổ chức cuộc sống của trẻ em ở trường, ở nhà để các em có môi trường thuận lợi, tạo ra những tình huống, cơ hội để HS trải nghiệm các chuẩn mực đạo đức, lối sống đã học; thể hiện các ý kiến, quan điểm, thái độ, hành vi và rèn luyện thói quen phù hợp với các chuẩn mực đạo đức, lối sống.

3.3. Một số kĩ thuật dạy học cụ thể

■ Kĩ thuật giao nhiệm vụ

Giao nhiệm vụ là bước đầu tiên của một hoạt động dạy học. Một hoạt động dạy học không thể có kết quả tốt nếu GV không có kĩ thuật giao nhiệm vụ.

Việc giao nhiệm vụ cho HS cần phải đảm bảo các yêu cầu sau

- Nhiệm vụ phải phù hợp với mục tiêu của hoạt động, phù hợp với trình độ HS, với quỹ thời gian thực tế, với không gian hoạt động và cơ sở vật chất, trang thiết bị hiện có của lớp học.

- Giao nhiệm vụ phải cụ thể, rõ ràng:

+ Nhiệm vụ giao cho cá nhân/nhóm nào?

+ Nhiệm vụ là gì?

+ Địa điểm thực hiện nhiệm vụ ở đâu?

+ Thời gian thực hiện nhiệm vụ là bao nhiêu?

+ Phương tiện thực hiện nhiệm vụ là gì?

+ Sản phẩm cuối cùng cần có là gì?

+ Cách thức trình bày/ đánh giá sản phẩm như thế nào?

■ Kĩ thuật đặt câu hỏi

Trong dạy học theo phương pháp cùng tham gia, GV thường phải sử dụng câu hỏi để gợi mở, dẫn dắt HS tìm hiểu, khám phá thông tin, kiến thức, kĩ năng mới, để đánh giá kết quả học tập của HS; HS cũng phải sử dụng câu hỏi để hỏi lại, hỏi thêm GV và các HS khác về những nội dung bài học chưa sáng tỏ.

Sử dụng câu hỏi có hiệu quả đem lại sự hiểu biết lẫn nhau giữa HS - GV và HS - HS. Kĩ năng đặt câu hỏi càng tốt thì mức độ tham gia của HS càng nhiều; HS sẽ học tập tích cực hơn.

Mục đích sử dụng câu hỏi trong dạy học là để:

- Kích thích, dẫn dắt HS suy nghĩ, khám phá tri thức mới, tạo đ/k cho HS tham gia vào quá trình dạy học

- Kiểm tra, đánh giá KT, KN của HS và sự quan tâm, hứng thú của các em đối với ND học tập

- Thu thập, mở rộng thông tin, kiến thức

Khi đặt câu hỏi cần đảm bảo các yêu cầu sau:

- Câu hỏi phải liên quan đến việc thực hiện mục tiêu bài học

- Ngắn gọn, rõ ràng, dễ hiểu

- Đúng lúc, đúng chỗ

- Phù hợp với trình độ HS

- Kích thích suy nghĩ của HS

- Phù hợp với thời gian thực tế

- Sắp xếp theo trình tự từ dễ đến khó, từ đơn giản đến phức tạp.

- Không ghép nhiều câu hỏi thành một câu hỏi móc xích

- Không hỏi nhiều vấn đề cùng một lúc

■ Kĩ thuật khăn trải bàn

Kĩ thuật này có thể tiến hành như sau:

- HS được chia thành các nhóm nhỏ từ 4 đến 6 người. Mỗi nhóm sẽ có một tờ giấy A0 đặt trên bàn, như là một chiếc khăn trải bàn.

- Chia giấy A0 thành phần chính giữa và phần xung quanh, tiếp tục chia phần xung quanh thành 4 hoặc 6 phần tuỳ theo số thành viên của nhóm ( 4 hoặc 6 người.)

- Mỗi thành viên sẽ suy nghĩ và viết các ý tưởng của mình ( về một vấn đề nào đó mà GV yêu cầu) vào phần cạnh “khăn trải bàn” trước mặt mình. Sau đó thảo luận nhóm, tìm ra những ý tưởng chung và viết vào phần chính giữa “khăn trải bàn”

■ Kĩ thuật phòng tranh

Kĩ thuật này có thể sử dụng cho hoạt động cá nhân hoặc hoạt động nhóm.

Kĩ thuật này có thể tiến hành như sau:

- GV nêu câu hỏi/ vấn đề cho cả lớp hoặc cho các nhóm.

- Mỗi thành viên ( hoạt động cá nhân) hoặc các nhóm (hoạt động nhóm) phác hoạ những ý tưởng về cách giải quyết vấn đề trên một tờ bìa và dán lên tường xung quanh lớp học như một triển lãm tranh.

- HS cả lớp đi xem “ triển lãm’’và có thể có ý kiến bình luận hoặc bổ sung.

- Cuối cùng, tất cả các phương án giải quyết được tập hợp lại và tìm phương án tối ưu.

■ Kĩ thuật thảo luận theo trạm

Kĩ thuật này có thể tiến hành như sau:

- HS được chia thành các nhóm, mỗi nhóm được giao giải quyết một nhiệm vụ khác nhau. Ví dụ: nhóm 1- thảo luận câu A, nhóm 2- thảo luận câu B, nhóm 3- thảo luận câu C, nhóm 4- thảo luận câu D,…

- Sau khi các nhóm thảo luận và ghi kết quả thảo luận vào giấy A0 xong, các nhóm sẽ luân chuyển giáy AO ghi kết quả thảo luận cho nhau. Cụ thể là: Nhóm 1 chuyển cho nhóm 2, Nhóm 2 chuyển cho nhóm 3, Nhóm 3 chuyển cho nhóm 4, Nhóm 4 chuyển cho nhóm 1

- Các nhóm đọc và góp ý kiến bổ sung cho nhóm bạn. Sau đó lại tiếp tục luân chuyển kết quả cho nhóm tiếp theo và nhận tiếp kết quả từ một nhóm khác để góp ý.

- Cứ như vậy cho đến khi các nhóm đã nhận lại được tờ giấy A0 của nhóm mình cùng với các ý kiến góp ý của các nhóm khác. Từng nhóm sẽ xem và xử lí các ý kiến của các bạn để hoàn thiện lại kết quả thảo luận của nhóm. Sau khi hoàn thiện xong, nhóm sẽ treo kết quả thảo luận lên tường lớp học.

■ Kĩ thuật các mảnh ghép

Kĩ thuật này có thể tiến hành như sau:

- HS được phân thành các nhóm, sau đó GV phân công cho mỗi nhóm thảo luận, tìm hiểu sâu về một vấn đề của bài học. Chẳng hạn: nhóm 1- thảo luận vấn đề A, nhóm 2- thảo luận vấn đề B, nhóm 3- thảo luận vấn đề C, nhóm 4- thảo luận thảo luận vấn đề D,….

- HS thảo luận nhóm về vấn đề đã được phân công

- Sau đó, mỗi thành viên của các nhóm này sẽ tập hợp lại thành các nhóm mới, như vậy trong mỗi nhóm mới sẽ có đủ các “chuyên gia” về vấn đề A, B, C, D,...và mỗi “ chuyên gia” về từng vấn đề sẽ có trách nhiệm trao đổi lại với cả nhóm về vấn đề mà em đã có cơ hội tìm hiểu sâu ở nhóm cũ.

■ Kĩ thuật động não

Động não là kĩ thuật giúp cho HS trong một thời gian ngắn nảy sinh được nhiều ý tưởng mới mẻ, độc đáo về một chủ đề nào đó. HS được động viên, khuyến khích tham gia một cách tích cực, không hạn chế các ý tưởng để nhằm tạo ra cơn lốc các ý tưởng.

Động não thường được:

- Dùng trong giai đoạn giới thiệu vào một chủ đề

- Sử dụng để tìm các phương án giải quyết vấn đề

- Dùng để thu thập các khả năng lựa chọn và suy nghĩ khác nhau

Động não có thể tiến hành theo các bước sau :

- GV nêu câu hỏi hoặc vấn đề ( có nhiều cách trả lời) cần được tìm hiểu trước cả lớp hoặc trước nhóm.

- Khích lệ HS phát biểu và đóng góp ý kiến càng nhiều càng tốt.

- Liệt kê tất cả mọi ý kiến lên bảng hoặc giấy to không loại trừ một ý kiến nào, trừ trường hợp trùng lặp.

- Phân loại các ý kiến.

- Làm sáng tỏ những ý kiến chưa rõ ràng

- Tổng hợp ý kiến của HS và rút ra kết luận.

■ Kĩ thuật “Trình bày một phút”

Đây là kĩ thuật tạo cơ hội cho HS tổng kết lại kiến thức đã học và đặt những câu hỏi về những điều còn băn khoăn, thắc mắc bằng các bài trình bày ngắn gọn và cô đọng với các bạn cùng lớp. Các câu hỏi cũng như các câu trả lời HS đưa ra sẽ giúp củng cố quá trình học tập của các em và cho GV thấy được các em đã hiểu vấn đề như thế nào.

Kĩ thuật này có thể tiến hành như sau:

- Cuối tiết học (thậm chí giữa tiết học), GV yêu cầu HS suy nghĩ, trả lời các câu hỏi sau: Điều quan trọng nhất các em học được hôm nay là gì? Theo các em, vấn đề gì là quan trọng nhất mà chưa được giải đáp?...

- HS suy nghĩ và viết ra giấy. Các câu hỏi của HS có thể dưới nhiều hình thức khác nhau.

- Mỗi HS trình bày trước lớp trong thời gian 1 phút về những điều các em đã học được và những câu hỏi các em muốn được giải đáp hay những vấn đề các em muốn được tiếp tục tìm hiểu thêm.

■ Kĩ thuật “Hỏi và trả lời”

Đây là kĩ thuật giúp cho HS có thể củng cố, khắc sâu các kiến thức đã học thông qua việc hỏi và trả lời các câu hỏi.

Kĩ thuật này có thể tiến hành như sau:

- GV nêu chủ đề .

- GV (hoặc 1 HS) sẽ bắt đầu đặt một câu hỏi về chủ đề và yêu cầu một HS khác trả lời câu hỏi đó.

- HS vừa trả lời xong câu hỏi đầu tiên lại được đặt tiếp một câu hỏi nữa và yêu cầu một HS khác trả lời.

- HS này sẽ tiếp tục quá trình trả lời và đặt câu hỏi cho các bạn cùng lớp,... Cứ như vậy cho đến khi GV quyết định dừng hoạt động này lại.

■ Kĩ thuật “Hỏi Chuyên gia”

Kĩ thuật này có thể tiến hành như sau:

- HS xung phong (hoặc theo sự phân công của GV) tạo thành các nhóm “chuyên gia” về một chủ đề nhất định.

- Các ”chuyên gia” nghiên cứu và thảo luận với nhau về những tư liệu có liên quan đến chủ đề mình được phân công.

- Nhóm ”chuyên gia” lên ngồi phía trên lớp học

- Một em trưởng nhóm ”chuyên gia” (hoặc GV) sẽ điều khiển buổi “tư vấn”, mời các bạn HS trong lớp đặt câu hỏi rồi mời ”chuyên gia” giải đáp, trả lời.

■ Kĩ thuật “Sơ đồ Tư duy”

Kĩ thuật sơ đồ tư duy nhằm trình bày một cách rõ ràng những ý tưởng hay kết quả làm việc của cá nhân/ nhóm về một chủ đề.

Kĩ thuật này có thể tiến hành như sau:

- Viết tên chủ đề/ ý tưởng chính ở trung tâm.

- Từ chủ đề/ ý tưởng chính ở trung tâm, vẽ các nhánh chính, trên mỗi nhánh chính viết một nội dung lớn của chủ đề hoặc các ý tưởng có liên quan xoay quanh ý tưởng trung tâm nói trên.

- Từ mỗi nhánh chính vẽ tiếp các nhánh phụ để viết tiếp những nội dung thuộc nhánh chính đó.

- Tiếp tục như vậy ở các tầng phụ tiếp theo.

■ Kĩ thuật ”Hoàn tất một nhiệm vụ”

Kĩ thuật này có thể tiến hành như sau:

- GV đưa ra một câu chuyện/một vấn đề/một bức tranh/một thông điệp/... mới chỉ được giải quyết một phần và yêu cầu HS/nhóm HS hoàn tất nốt phần còn lại.

- HS/nhóm HS thực hiện nhiệm vụ được giao.

- HS/ nhóm HS trình bày sản phẩm.

- Gv hướng dẫn cả lớp cùng bình luận, đánh giá

Lưu ý: GV cần hướng dẫn HS cẩn thận và cụ thể để các em hiểu được nhiệm vụ của mình. Đây là một hoạt động tốt giúp các em đọc lại những tài liệu đã học hoặc đọc các tài liệu theo yêu cầu của GV.

4. HÌNH THỨC TỔ CHỨC GIÁO DỤC LÝ TƯỞNG CÁCH MẠNG, ĐẠO ĐỨC, LỐI SỐNG CHO HS TIỂU HỌC QUA MÔN ĐẠO ĐỨC

Tùy theo từng chủ đề giáo dục và điều kiện thực tế, việc giáo dục lý tưởng cách mạng, đạo đức lối sống cho HS tiểu học qua môn Đạo đức có thể thực hiện dưới nhiều hình thức khác nhau:

- Giáo dục lý tưởng cách mạng, đạo đức lối sống cho HS tiểu học qua môn Đạo đức có thể thực hiện ở trong lớp học; ở sân trường, vườn trường, phòng truyền thống, nhà đa năng hoặc ở một địa điểm ngoài nhà trường như: viện bảo tàng, đài tưởng niệm các anh hùng, liệt sĩ; các di tích lịch sử, di tích văn hóa, nhà triển lãm, nhà của các bà mẹ Việt Nam anh hùng, …

- Giáo dục lý tưởng cách mạng, đạo đức lối sống cho HS tiểu học qua môn Đạo đức có thể thực hiện theo quy mô nhóm, quy mô lớp, quy mô khối lớp hoặc toàn trường.

5. PHƯƠNG TIỆN GIÁO DỤC LÝ TƯỞNG CÁCH MẠNG, ĐẠO ĐỨC, LỐI SỐNG CHO HS TIỂU HỌC QUA MÔN ĐẠO ĐỨC

Phương tiện giáo dục lý tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống được hiểu là những công cụ vật chất có khả năng chứa đựng hoặc chuyển tải những thông tin về nội dung giáo dục lý tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống và về sự điều khiển quá trình giáo dục lý tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống, được GV hoặc HS sử dụng, hoặc GV và HS cùng sử dụng trong quá trình tổ chức hoạt động giáo dục lý tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống, giúp cho quá trình nhận biết, khám phá, chiếm lĩnh, luyện tập thực hành, vận dụng các chuẩn mực đạo đức, lối sống của HS thêm hiệu quả.

Phương tiện giáo dục lý tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống cho HS khá đa dạng, bao gồm những loại hình sau:

- Các phương tiện in, vẽ (sách, báo, bài viết, truyện, tình huống, trường hợp điển hình, tranh, ảnh, pano, poster, ca dao, tục ngữ, bài thơ, bài hát… có liên quan đến các chuẩn mực đạo đức, lối sống; phiếu học tập cá nhân, phiếu giao việc nhóm…)

- Các phương tiện nghe nhìn (vieo clip, phim ngắn, đĩa CD, đĩa DVD… về các câu chuyện, tình huống, trường hợp điển hình, sự kiện thực tế thể hiện các chuẩn mực đạo đức, lối sống/phản đạo đức, lối sống; máy tính, máy chiếu đa năng, ti vi, màn hình…)

6. ĐỊNH HƯỚNG ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ HỌC TẬP NỘI DUNG GIÁO DỤC LÝ TƯỞNG CÁCH MẠNG, ĐẠO ĐỨC, LỐI SỐNG QUA MÔN ĐẠO ĐỨCCỦA HỌC SINH TIỂU HỌC

6.1. Mục đích đánh giá

- Đánh giá sự phát triển nhận thức, thái độ của HS về các chuẩn mực đạo đức, lối sống; hành vi, cách ứng xử của HS liên quan đến các chuẩn mực đạo đức, lối sống.

- Ghi nhận, động viên khuyến khích HS tiếp tục lĩnh hội, rèn luyện theo các chuẩn mực đạo đức, lối sống; biết bảo vệ những hành vi, việc làm phù hợp với các chuẩn mực đạo đức, lối sống; không đồng tình, phản đối các quan điểm, thái độ, hành vi, việc làm trái với các chuẩn mực đạo đức, lối sống.

- Giúp các nhà giáo dục điều chỉnh nội dung, cách thức giáo dục đạo đức, lối sống cho phù hợp với nhu cầu và trình độ HS.

6.2. Nội dung đánh giá

- Đánh giá nhận thức của HS về các chuẩn mực đạo đức, lối sống và ý nghĩa của việc thực hiện theo các chuẩn mực đạo đức, lối sống

- Đánh giá thái độ của HS đối với những thái độ, hành vi, việc làm phù hợp với các chuẩn mực đạo đức, lối sống hoặc trái với các chuẩn mực đạo đức, lối sống.

- Đánh giá kĩ năng, hành vi, cách ứng xử của HS trong các tình huống thực tiễn có liên quan đến các đạo đức, lối sống.

Trong đó, cần chú trọng đánh giá hành vi, cách ứng xử vì đó là đích cuối cùng quan trọng nhất của giáo dục đạo đức, lối sống.

6.3. Phương thức đánh giá

- Kết hợp giữa đánh giá thường xuyên với đánh giá định kì; kết hợp giữa đánh giá bằng nhận xét và cho điểm.

- Kết hợp giữa đánh giá của GVCN với tự đánh giá của HS, đánh giá đồng đẳng của HS và đánh giá của cha mẹ HS và các lực lượng giáo dục trong và ngoài nhà trường có liên quan.

7. BÀI SOẠN MINH HỌA

CHỦ ĐỀ

GIỮ LỜI HỨA (Lớp 3)

MỤC TIÊU

Học xong chủ đề này HS sẽ:

- Nêu được một số biểu hiện của việc giữ lời hứa.

- Biết vì sao phải giữ lời hứa.

- Thực hiện giữ lời hứa bằng lời nói, việc làm cụ thể.

- Đồng tình với những lời nói, hành động thể hiện việc giữ lời hứa; không đồng tình với lời nói, hành động không giữ lời hứa

THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ HỌC LIỆU

- Truyện “Lời hứa từ trái tim”

- Các tình huống liên quan đến giữ lời hứa để xử lí và đóng vai.

- Giấy màu, bút dạ để xây dựng thông điệp về giữ lời hứa.

- Đạo cụ đơn giản để sắm vai tiểu phẩm.

- Video clip về giữ lời hứa, máy chiếu đa năng, ti vi, nếu có.

TIẾN TRÌNH DẠY HỌC

KHỞI ĐỘNG

Hoạt động 1. Chơi trò chơi “Làm theo lời tôi nói, đừng làm theo việc tôi làm”

a) Mục tiêu: Khởi động, giới thiệu bài

b) Tổ chức thực hiện:

- GV phổ biến cách chơi và luật chơi:

Quản trò đứng phía trên bảng, đưa ra khẩu lệnh (ví dụ: hãy giơ tay phải lên/vỗ tay/ngồi xuống/…) nhưng có thể làm động tác không đúng như vậy. Những người chơi phải thực hiện theo khẩu lệnh của quản trò, nhưng không được làm theo hành động của quản trò khi hành động đó trải với khẩu lệnh.

Ai làm sai sẽ phải ra ngoài, không được chơi tiếp.

- HS chơi thử 1-2 lần.

- HS tiến hành chơi.

- Thảo luận sau khi chơi:

+ Em rút ra được điều gì sau khi chơi?

+ Trong cuộc sống thực tiễn, những người nói một đằng, làm một nẻo có được mọi người tin cậy và quý mến không?

- GV giới thiệu bài mới.

KHÁM PHÁ BÀI MỚI

Hoạt động 2. Phân tích truyện

a) Mục tiêu: HS biết được một số biểu hiện của giữ lời hứa và biết vì sao phải giữ lời hứa.

b) Tổ chức thực hiện

- GV đọc/hoặc yêu cầu một HS đọc cho cả lớp nghe truyện “Lời hứa từ trái tim”.

- Thảo luận theo các câu hỏi:

1) Việc làm của người cha trong câu chuyện đã thể hiện đức tính gì?

2) Con trai ông và mọi người đã có những suy nghĩ như thế nào trước việc làm của ông?

3) Hãy chia sẻ những câu chuyện trong thực tiễn về biết giữ lời hứa mà em đã chứng kiến hoặc đã trải nghiệm.

- GV tổng kết các ý kiến và kết luận:

+ Biểu hiện của giữ lời hứa:

# Chỉ hứa những điều mình có thể làm được và thực hiện đúng những điều mình đã hứa với người khác; không hứa vu vơ, tùy tiện, cho vui.

# Nếu vì lí do chính đáng, bất khả kháng, khiến em không thể thực hiện được lời hứa của mình thì phải xin lỗi và giải thích rõ lí do.

+ Việc giữ lời hứa thể hiện em là người tự trọng, có trách nhiệm với lời nói của mình; Em sẽ được bạn bè và mọi người yêu quý, tin cậy và tôn trọng.

LUYỆN TẬP

Hoạt động 3. Tự đánh giá việc giữ lời hứa của bản thân

a) Mục tiêu: HS biết tự đánh giá việc giữ lời hứa của bản thân.

b) Tổ chức thực hiện:

- GV nêu yêu cầu tự đánh giá:

1) Hãy nhớ lại xem trong tháng vừa rồi em đã hứa với những ai? Về những điều gì?

2) Em có thực hiện được lời hứa của mình không? Vì sao?

5) Em đã làm gì khi không giữ được lời hứa với người khác?

6) Em đã bao giờ bị người khác thất hứa chưa? Khi đó em cảm thấy như thế nào?

- HS suy ngẫm, tự đánh giá và chia sẻ kết quả tự đánh giá với bạn ngồi bên cạnh.

- GV mời một số HS xung phong chia sẻ trước lớp.

- GV nhận xét chung.

Hoạt động 4. Sắm vai thể hiện là người biết giữ lời hứa

a) Mục tiêu: HS biết lựa chọn và thực hiện cách ứng xử phù hợp để thể hiện là người biết gữa lời hứa.

b) Tổ chức thực hiện:

- GV chia nhóm, giao nhiệm vụ cho mỗi nhóm thảo luận và sắm vai ứng xử trong một tình huống sau:

Tình huống 1:

Nam đã hứa cùng bạn Phong làm một việc gì đó, nhưng sau đó Nam hiểu ra việc làm đó là sai (ví dụ: hái trộm quả trong vườn nhà khác, đi tắm sông, trêu chọc một bạn khác trong lớp, nhắc bài cho Phong trong giờ kiểm tra…).

Nếu là Nam, em sẽ ứng xử thế nào? Vì sao?

Tình huống 2: Mi đã hứa với bạn Hà sáng chủ nhật sang nhà bạn dự sinh nhật. Nhưng khi Mi vừa ra đến ngõ thì gặp bà ngoại em ở quê ra chơi. Mi mừng lắm vì bạn rất yêu bà và lâu rồi hai bà cháu mới gặp nhau…

Nếu là Mi, em sẽ ứng xử thế nào?Vì sao?

Tình huống 3:

Thanh hứa với em Kha chiều nay sẽ cùng chơi đánh trận giả với em. Tuy nhiên Thanh mải xem ti vi bên nhà bạn nên quên lời hẹn với em. Khi về đến nhà thì đã đến giờ Thanh phải dọn dẹp nhà cửa và cùng mẹ nấu cơm tối.

Nếu là Thanh, em sẽ ứng xử như thế nào? Vì sao?

- Các nhóm thảo luận, lựa chọn cách ứng xử phù hợp, xây dựng kịch bản và chuẩn bị sắm vai thể hiện tiểu phẩm.

- Lần lượt các nhóm lên thể hiện tiểu phẩm.

- Thảo luận nhận xét về cách ứng xử trong tiểu phẩm của mỗi nhóm.

- GV nhận xét chung và kết luận:

+ Tình huống 1: Nam không nên thực hiện những việc làm sai trái đó, cho dù đã trót hứa. Đồng thời Nam cũng cần xin lỗi bạn, giải thích rõ lí do và khuyên bạn cũng đừng làm những việc sai trái.

+ Tình huống 2: Mi có thể gọi điện xin lỗi bạn và giải thích rõ lí do để bạn thông cảm; Hoặc cũng có thể nói bà chờ mình sang nhà bạn chúc mừng sinh nhật nhanh rồi về với bà.

+ Tình huống 3: Thanh nên xin lỗi em và chơi bù với em sau khi xong việc.

Hoạt động 5. Xây dựng thông điệp

a) Mục tiêu: HS xây dựng được thông điệp kêu gọi mọi người hãy giữ lời hứa.

b) Tổ chức thực hiện:

- GV giao nhiệm vụ cho mỗi nhóm/cá nhân xây dựng một thông điệp kêu gọi mọi người hãy giữ lời hứa. GV có thể đưa ra ví dụ một vài thông điệp để gợi ý.

- HS làm việc cá nhân/theo nhóm, đề xuất ý tưởng thể hiện thông điệp và thực hiện ý tưởng trên giấy hoặc bìa mầu.

- Cá nhân/nhóm HS trình bày các thông điệp của mình.

- Cả lớp cùng GV lựa chọn thông điệp hay nhất.

- Tuyên dương, khen thưởng cho cá nhân/nhóm có thông điệp hay nhất.

VẬN DỤNG

Hoạt động 6. Sưu tầm tư liệu về giữ lời hứa

a) Mục tiêu: HS sưu tầm được những tấm gương trong thực tiễn, truyện, ca dao, tục ngữ, danh ngôn, video clip,… về giữ lời hứa và chia sẻ với bạn bè.

b) Tổ chức thực hiện:

- GV giao nhiệm vụ cho HS về nhà sưu tầm những tấm gương trong thực tiễn, truyện, ca dao, tục ngữ, danh ngôn, video clip,…về giữ lời hứa và chia sẻ với bạn về nội dung của các tư liệu mà em đã sưu tầm được.

- Hướng dẫn HS cách sưu tầm: Đọc sách báo, xem ti vi, lên Internet, hỏi người thân trong gia đình, …

Hoạt động 7. Thực hiện giữ lời hứa trong cuộc sống thực tiễn

a) Mục tiêu: HS thực hiện được việc giữ lời hứa trong cuộc sống hàng ngày.

b) Tổ chức thực hiện:

- GV giao nhiệm vụ cho HS:

+ Thực hiện giữ lời hứa việc giữ lời hứa với bạn bè và mọi người trong cuộc sống hàng ngày.

+ Nhắc nhở bạn bè, anh chị em trong gia đình cùng thực hiện.

- Hướng dẫn HS cách ghi lại kết quả việc thực hiện giữ lời hứa và cảm xúc khi thực hiện được lời hứa để chia sẻ cùng thầy cô và bạn bè

Chủ đề

BIẾT ƠN NHỮNG NGƯỜI CÓ CÔNG VỚI QUÊ HƯƠNG, ĐẤT NƯỚC

(Lớp 5)

MỤC TIÊU

Sau khi học chủ đề này, HS sẽ:

- Kể được tên và đóng góp của những người có công với quê hương, đất nước.

- Biết vì sao phải biết ơn những người có công với quê hương, đất nước.

- Thể hiện được lòng biết ơn bằng lời nói, việc làm cụ thể phù hợp với lứa tuổi.

- Nhắc nhở bạn bè có thái độ, hành vi biết ơn những người có công với quê hương, đất nước.

THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ HỌC LIỆU

- Những tranh vẽ, ảnh chân dung, ảnh các tượng đài, các đền thờ, khu tưởng niệm, … những người có công với quê hương, đất nước;

- Những bài hát, bài thơ, câu chuyện, tranh ảnh, video clip, … về những người có công với quê hương, đất nước.

TIẾN TRÌNH DẠY HỌC KHỞI ĐỘNG:

Hoạt động 1. Chơi trò chơi “Xem ảnh, đoán tên nhân vật”

a) Mục tiêu:

- HS quan sát ảnh và nêu được tên cũng như đóng góp của một số người có công với quê hương, đất nước trong ảnh.

- Giới thiệu bài, tạo được không khí vui vẻ, tâm thế tích cực tìm hiểu bài học.

b. Tổ chức thực hiện

- GV lần lượt đưa ra các tranh vẽ, ảnh chụp chân dung hoặc tượng đài một số người danh nhân của đất nước/bà mẹ Việt Nam anh hùng/Thầy thuốc có nhiều đóng góp cho xã hội (ví dụ: Nguyễn Trãi, Ngô Quyền, Lý Thường Kiệt, Trần Hưng Đạo, Hồ Chí Minh, Võ Nguyên Giáp, Tôn Thất Tùng, Trịnh Công Sơn, các Bà mẹ Việt Nam anh hùng, …) và yêu cầu HS nêu tên cùng những đóng góp của họ cho quê hương, đất nước.

Yêu cầu HS nêu nhanh, nêu đúng tên và đóng góp của nhân vật cho quê hương, đất nước.

- HS chơi trò chơi dưới sự hướng dẫn của GV.

- GV khen ngợi những HS đã đoán nhanh, đoán đúng được tên và đóng góp của nhiều danh nhân trong trò chơi.

- GV giới thiệu bài mới

TÌM HIỂU KIẾN THỨC MỚI

Hoạt động 2. Tìm hiểu về cách thể hiện lòng biết ơn đối với những người có công với quê hương, đất nước

a. Mục tiêu: HS trình bày được vì sao cần biết ơn những người có công với quê hương, đất nước và những việc cần làm để thể hiện lòng biết ơn đối với họ.

b. Tổ chức thực hiện:

- GV yêu cầu HS thảo luận theo nhóm:

1) Vì sao phải biết ơn những người có công với quê hương, đất nước?

2) Những việc Nhà nước ta đã làm để thể hiện lòng biết ơn đối với những người có công với quê hương, đất nước?

3) HS chúng ta có thể làm gì để thể hiện lòng biết ơn đối với những người có công với quê hương, đất nước?

- HS làm việc theo nhóm.

- Đại diện cá nhóm trình bày kết quả.

- GV tổng kết các ý kiến và kết luận:

1) Cần phải biết ơn những người có công với quê hương, đất nước vì họ đã đóng góp mồ hôi, công sức, trí tuệ, hi sinh xương máu cho sự phát triển của quê hương, đất nước.

2) Đảng và Nhà nước ta đã làm nhiều việc để thể hiện lòng biết ơn đối với những người có công với quê hương, đất nước như:

+ Lấy tên họ để đặt cho thành phố/ các đại lộ/ con đường/ vườn hoa, công viên/ trường học/ công trình công cộng…

+ Xây các tượng đài, sáng tác các bài thơ, bài hát, sách, báo, tranh, ảnh, … về họ.

+ Lấy ngày 27/7 hằng năm là ngày Thương binh, liệt sĩ.

+ Chăm sóc, thăm hỏi, tặng quà, xây nhà tình nghĩa cho thương binh, gia đình liệt sĩ, bà mẹ Việt Nam anh hùng.

+ Tổ chức viếng nghĩa trang,dâng hương tại đài tưởng niệm các anh hùng, liệt sĩ.

+ …

3) Những việc HS chúng ta có thể làm để thể hiện lòng biết ơn đối với những người có công với quê hương, đất nước:

+ Thăm hỏi, tặng quà, giúp đỡ các gia đình thương binh, gia đình liệt sĩ, bà mẹ Việt Nam anh hùng ở địa phương những việc phù hợp với khả năng.

+ Dâng hương tại đài tưởng niệm các anh hùng, liệt sĩ.

+ Chăm sóc, nghĩa trang liệt sĩ.

+ Trân trọng, bảo vệ, giữ gìn các di tích lịch sử, các tượng đài, các công trình công cộng, các tác phẩm về những người có công với quê hương, đất nước.

+ Sưu tầm tư liệu về gương chiến đấu, hi sinh và lao động quên mình của họ.

LUYỆN TẬP

Hoạt động 3. Thực hiện Dự án “Theo dòng lịch sử”

a. Mục tiêu: HS tìm hiểu được thông tin về một người có công với quê hương, đất nước.

b. Tổ chức thực hiện

- GV yêu cầu mỗi nhóm HS tìm hiểu về một người có công với quê hương, đất nước theo các gợi ý sau:

+ Tên người có công với đất nước:………………….

+ Công lao đóng góp của họ cho quê hương, đất nước:……………………………

………………………………………………………………………………

………………

+ Thời gian đóng góp:……………………………………

+ Cảm xúc của em: …………………………..

- Các nhóm HS thực hiện dự án và viết báo cáo kết quả thực hiện.

- Đại diện từng nhóm trình bày kết quả thực hiện dự án.

- Bình chọn nhóm đã thực hiện dự án tốt nhất.

Hoạt động 4. Dâng hương tại đài tưởng niệm anh hùng, liệt sĩ ở địa phương

a. Mục tiêu: HS thực hiện được hoạt động dâng hương tại đài tưởng niệm để tỏ lòng biết ơn đối với các anh hùng, liệt sĩ đã hi sinh vì Tổ quốc.

b. Tổ chức thực hiện

- GV phổ biến kế hoạch dâng hương tại đài tưởng các anh hùng, liệt sĩ ở địa phương và nêu các yêu cầu đối với HS khi đến dâng hương.

- HS thực hiện hoạt động dâng hương tại đài tưởng các anh hùng, liệt sĩ ở địa phương theo sự hướng dẫn của GV.

- HS viết thu hoạch và cảm xúc của các em khi tham gia dâng hương tại đài tưởng các anh hùng, liệt sĩ ở địa phương.

- Chia sẻ với thầy cô và các bạn thu hoạch và cảm xúc của bản thân.

Lưu ý: Tùy điều kiện thực tế, GV có thể thay hoạt động này bằng hoạt động đến thăm hỏi, tặng quà một gia đình thương binh, liệt sĩ hoặc bà mẹ Việt Nam anh hùng ở địa phương.

Hoạt động 5. Thiết kế sản phẩm thể hiện lòng biết ơn những người có công với quê hương, đất nước

a. Mục tiêu: HS thiết kế được sản phẩm phù hợp thể hiện lòng biết ơn đối với những người có công với quê hương, đất nước.

b. Tổ chức thực hiện

- GV giao nhiệm vụ cho mỗi nhóm thiết kế một sản phẩm phù hợp thể hiện lòng biết ơn đối với những người có công với quê hương, đất nước.

Gợi ý: Hình thức sản phẩm có thể là tranh vẽ, bài viết, bài thơ, video clip, bộ sưu tầm các bài viết, các tác phẩm hoặc là tiết mục múa, hát, đọc thơ, diễn tiểu phẩm, đọc rap, …

- HS thảo luận, đề xuất các ý tưởng và lựa chọn ý tưởng sản phẩm.

- Thiết kế sản phẩm theo ý tưởng đã thống nhất.

- Trưng bày, trình diễn sản phẩm của các nhóm.

- Bình chọn sản phẩm ấn tượng nhất.

VẬN DỤNG

Hoạt động 6. Thực hiện những việc làm phù hợp trong cuộc sống hàng ngày để thể hiện thể hiện lòng biết ơn đối với những người có công với quê hương, đất nước

a) Mục tiêu: HS thực hiện được những việc làm phù hợp trong cuộc sống hàng ngày để thể hiện thể hiện lòng biết ơn đối với những người có công với quê hương, đất nước.

b) Tổ chức thực hiện:

- GV giao nhiệm vụ cho HS:

+ Thực hiện những việc làm phù hợp trong cuộc sống hàng ngày để thể hiện thể hiện lòng biết ơn đối với những người có công với quê hương, đất nước (có thể thực hiện cùng với những người thân trong gia đình), ví dụ:

# Chăm sóc nghĩa trang liệt sĩ tại địa phương

# Thăm hỏi những gia đình có công với cách mạng

# Tham gia các hoạt động đền ơn đáp nghĩa của lớp và cộng đồng.

# …

+ Ghi lại kết quả và cảm xúc của bản thân khi thực hiện những việc làm có ý nghĩa đó.

- HS thực hiện và ghi lại kết quả, cảm xúc.

- Chia sẻ với thầy cô, bạn bè.

PHẦN 4

HƯỚNG DẪN TÍCH HỢP GIÁO DỤC LÝ TƯỞNG CÁCH MẠNG, ĐẠO ĐỨC, LỐI SỐNG CHO HỌC SINH TIỂU HỌC TRONG HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM

Phần 4

HƯỚNG DẪN GIÁO DỤC ĐẠO ĐỨC, LỐI SỐNG CHO HỌC SINH TIỂU HỌC TRONG HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM

I. Căn cứ để tổ chức giáo dục đạo đức, lối sống trong Hoạt động trải nghiệm

1. Dựa trên quan điểm của Đảng và Nhà nước

Thời gian qua, công tác giáo dục đạo đức, lối sống cho thanh, thiếu niên, học sinh, sinh viên luôn được Đảng, Nhà nước, ngành giáo dục và toàn xã hội quan tâm. Ngành giáo dục đã thực hiện nhiều giải pháp, trong đó chú trọng việc đổi mới nội dung, phương pháp, hình thức giáo dục để nâng cao đạo đức, lối sống, ý thức, trách nhiệm cũng như khơi dậy khát vọng cống hiến cho thế hệ trẻ.

Giáo dục đạo đức, lối sống, ý thức trách nhiệm công dân là một trong những nhiệm vụ quan trọng của mỗi nhà trường để thực hiện Quyết định số 1895/QĐ- TTg ngày 11/11/2021 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Chương trình "Tăng cường giáo dục lý tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống và khơi dậy khát vọng cống hiến cho thanh niên, thiếu niên và nhi đồng giai đoạn 2021-2030".

Tại các trường TH, HĐTN là một hoạt động giáo dục có vai trò quan trọng trong việc bồi dưỡng cho HS về nhận thức, tình cảm, niềm tin, cách ứng xử phù hợp với chuẩn mực đạo đức, quy định của pháp luật để học tập, làm việc có trách nhiệm. Cũng như nhiều môn học khác, giáo dục ĐĐLS cần được tích hợp vào hoạt động này một cách linh hoạt và hiệu quả. HS được gắn kiến thức lý thuyết vào thực tiễn cuộc sống để có thể điều chỉnh hành vi của mình sao cho phù hợp với các chuẩn mực đạo đức và pháp luật. Qua đó, mỗi HS hình thành và rèn luyện ý thức tuân thủ pháp luật, dũng cảm phê phán, tố cáo điều sai trái, biết sống trung thực, bảo vệ cái tốt, điều hay lẽ phải, sống đẹp, sống có ích cho chính mình và lan tỏa tinh thần đó tới mọi người. Không chỉ được hoạt động trên lớp, HS còn được tham gia các hoạt động trải nghiệm ngoài xã hội và cộng đồng, từ đó có cơ hội học hỏi, hợp tác, hỗ trợ lẫn nhau.

Các HĐTN tích hợp giáo dục ĐĐLS cho HS khi thiết kế cần được thiết kế phù hợp với nguyên lý giáo dục của Đảng, Nhà nước và các quy định hiện hành của Bộ Giáo dục và Đào tạo.

Các HĐTN tích hợp giáo dục ĐĐLS cho HS khi thiết kế phải đáp ứng mục tiêu và khung nội dung chương trình HĐTN được Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành cùng với chương trình GDPT tổng thể.

Các HĐTN tích hợp giáo dục ĐĐLS cho HS khi thiết kế không được đi ngược với quy tắc ứng xử văn hóa trong trường học.

Các HĐTN tích hợp giáo dục ĐĐLS cho HS khi thiết kế phải tạo điều kiện, cơ hội cho người học được nói ra đóng góp vào kết quả chung.

2. Dựa trên lý thuyết về giáo dục trải nghiệm

Việc tổ chức thực hiện hoạt động tích hợp giáo dục ĐĐLS cho HS trước hết cần căn cứ vào nhu cầu, lợi ích của HS để lựa chọn, tổ chức hoạt động cho HS tham gia, tạo môi trường cho học sinh hoạt động. Các hoạt động cần được tổ chức phong phú, đa dạng phù hợp với các đối tượng giáo dục khác nhau để HS tham gia học hỏi và khám phá.

Các hoạt động được thiết kế phải tạo ra những tác động đa dạng như tác động nhận thức cá nhân (tự phát hiện, tìm tòi, tự lĩnh hội); tác động tới văn hóa xã hội (như gắn với hoàn cảnh cụ thể, với bối cảnh văn hóa và xã hội thời đại); phải tạo ra các tác động tâm lý (hợp tác, chia sẻ, trách nhiệm và lợi ích giữa các bạn HS); phải tạo ra môi trường học tập kích thích để thúc đẩy và hỗ trợ người học).

Các hoạt động trải nghiệm tích hợp được xây dựng và tổ chức dựa vào Lý thuyết Học tập trải nghiệm (HTTN - Experiential learning) do David Kolb đề xuất. Lý thuyết này là sự kế thừa và phát triển lý thuyết học tập có liên quan đến kinh nghiệm của các nhà Tâm lý học, Giáo dục học và nhiều nhà nghiên cứu khoa học khác[7].

Theo nghĩa đơn giản nhất, học tập trải nghiệm (HTTN) có nghĩa là học từ thực nghiệm hoặc học bằng cách làm. Giáo dục trải nghiệm “nhúng, thả” người học vào một trải nghiệm và khuyến khích người học suy nghĩ hay phản ánh về những trải nghiệm đó để phát triển các kĩ năng, thái độ hoặc cách nghĩ mới, lý tưởng mới. Theo lí thuyết HTTN, học tập là một quá trình mà ở đó tri thức được tạo ra thông qua sự biến đổi, chuyển hóa kinh nghiệm. Đó là quá trình thông qua hành động (việc làm), chủ thể tạo ra tri thức mới trên cơ sở trải nghiệm thực tế, dựa trên đánh giá, phân tích những kinh nghiệm, kiến thức sẵn có nhờ sự tác động của “kiến thức” tiếp thu được qua hành động với đối tượng.

Kolb đưa ra 6 đặc điểm chính của quá trình học từ trải nghiệm, gồm:

- Việc học cần chú trọng đến quá trình chứ không phải kết quả;

- Học là một quá trình liên tục trên nền tảng kinh nghiệm;

- Học tập đòi hỏi việc giải quyết xung đột giữa mô hình lý thuyết với cuộc sống thực tiễn;

- Học tập là một quá trình toàn diện về thích ứng với cuộc sống thực tiễn;

- Học tập là sự kết nối giữa con người với môi trường;

- Học tập là quá trình kiến tạo ra tri thức, nó là kết quả của sự chuyển hóa giữa kiến thức xã hội và kiến thức cá nhân[8].

Vận dụng lý thuyết học tập trải nghiệm vào thiết kế, tổ chức hoạt động trải nghiệm tích hợp giáo dục ĐĐLS cho HS có thể xây dựng dựa trên những bước sau.

Bước 1: Tổ chức cho HS tham gia các trải nghiệm cụ thể.

Ở bước này, cần tổ chức cho HS tham gia vào hoạt động cụ thể/tình huống cụ thể nhằm khai thác những kinh nghiệm đã có của HS, kết nối với tình huống mới. Tình huống/hoạt động có thể là một câu chuyện, một bản nhạc, một bức tranh, hoặc lớn hơn nữa là một chuyến tham quan, hoặc một nội dung học tập các môn học...

Tình huống/hoạt động trải nghiệm được lựa chọn và thiết kế sao cho người học phải sử dụng, khai thác và kết nối được kinh nghiệm cũ với bối cảnh mới, khơi dậy được cảm xúc của HS, phải hành động sáng tạo, chủ động. Người học được tham gia tích cực, chủ động, tự chịu trách nhiệm với các hành động của mình.

Bước 2: Tổ chức phân tích/xử lý trải nghiệm.

Tùy theo nội dung học tập, việc tổ chức phân tích/xử lý trải nghiệm có thể diễn ra theo các cách sau: Người học tìm hiểu bản chất hoạt động, tình huống mà họ vừa tham gia; quan sát, xem xét, suy ngẫm, chiêm nghiệm về những hoạt động, hiện tượng đã trải qua; đưa ra các dự đoán cái gì đã diễn ra và cái gì sẽ diễn ra trong tình huống tương tự; tìm hiểu, thử nghiệm cách thức tiến hành hoạt động, tìm ra nguyên lí của hoạt động; liên hệ với những kinh nghiệm đã có... Nhìn chung, đây là giai đoạn người học trực tiếp tham gia vào hoạt động, quan sát, thường xuyên đặt câu hỏi và tìm phương án trả lời.

Bước 3: Tổng quát/khái quát hóa.

Yêu cầu HS miêu tả những điều đã trải nghiệm, phân tích những ý nghĩa của các trải nghiệm đó cho bản thân; từ đó khái quát hóa, đúc kết thành kiến thức của riêng mình. Kết quả bước này sẽ giúp HS hình thành những kinh nghiệm mới dưới dạng kiến thức mới, kĩ năng mới, thái độ mới và giá trị mới dưới các hình thức khác nhau: chia sẻ bằng lời, bài viết ngắn, bài luận, bài thu hoạch... Những kinh nghiệm mới của HS được thể hiện rất phong phú, đa dạng qua các sản phẩm, hoạt động khác nhau: những chia sẻ ngắn gọn bằng lời, bài viết ngắn, bài luận, bài thu hoạch, bài thuyết trình, sản phẩm học tập môn học, bài trình diễn, các sáng tác (tranh vẽ, thơ, bản nhạc, một nghiên cứu khoa học...).

Bước 4: Ứng dụng/thử nghiệm tích cực.

Bước này yêu cầu HS nêu cách thức áp dụng những điều vừa mới học vào thực hiện các nhiệm vụ học tập hoặc trong cuộc sống, thực hành, vận dụng kiến thức, kĩ năng vào một tình huống học tập mới. GV gợi mở những cơ hội để HS có thể áp dụng hoặc bàn luận những điều đã học được với những người khác, chia sẻ kinh nghiệm với người khác. Các bước thiết kế và tổ chức hoạt động nêu trên là những gợi ý có tính chất định hướng, không phải là quy trình cứng nhắc. Việc thiết kế và tổ chức hoạt động trải nghiệm trong các môn học cần linh hoạt, sáng tạo, phù hợp với HS, nội dung học tập, điều kiện của nhà trường và địa phương.

II. Nguyên tắc thiết kế và tổ chức hoạt động TN để giáo dục đạo đức, lối sống cho học sinh

1. Thiết kế hoạt động giáo dục tích hợp cần phù hợp với những mức độ về nội dung, phương thức, không gian và hoàn cảnh của HĐTN và đặc điểm tâm lý lứa tuổi học sinh

HĐTN có nội dung gắn bó chặt chẽ với đời sống của HS nên khả năng tích hợp, lồng ghép nội dung hướng nghiệp vào bài học là hết sức phong phú, đa dạng. Do vậy, thiết kế hoạt động tích hợp, lồng ghép cần linh hoạt theo mức độ những nội dung, phương thức, không gian và hoàn cảnh của HĐTN qua đó, khơi gợi tình yêu quê hương đất nước, tinh thần trách nhiệm tham gia xây dựng quê hương đất nước giàu mạnh. Các Hoạt động trải nghiệm được thiết kế để tích hợp phải đáp ứng được mục tiêu về năng lực và phẩm chất trong chương trình GDPT2018, nội dung hoạt động cần gần gũi, thiết thực với HS và hướng tới mục tiêu giáo dục ĐĐLS ở HS lứa tuổi TH.

Các hoạt động TN được thiết kế và tổ chức phải đáp ứng các tiêu chí trong việc hình thành giáo dục ĐĐLS cho HS nhưng cần phải gần gũi, thiết thực đảm bảo phù hợp với đặc điểm tâm sinh lý lứa tuổi của HS.

2. Nội dung tích hợp cần được thể hiện trong cả bốn loại hình của Hoạt động trải nghiệm

HĐTN được thiết kế và tổ chức để tích hợp giáo dục ĐĐLS cho HS TH cần được tổ chức trong cả bốn loại hình hoạt động: Sinh hoạt dưới cờ; sinh hoạt lớp và hoạt động giáo dục theo chủ đề bao gồm các hoạt động trải nghiệm thường xuyên và hoạt động trải nghiệm định kỳ và hoạt động Câu lạc bộ (tự chọn).

Trong hoạt động sinh hoạt dưới cờ, việc tích hợp giáo dục ĐĐLS ở HS cần được tổ chức ở quy mô toàn trường và phải có sự tham gia tích cực của học sinh toàn trường chứ không chỉ là một nhóm tích cực còn số khác tham gia thụ động;

Trong hoạt động sinh hoạt lớp, việc tích hợp giáo dục đạo đức, lối sống ở HS cần được thiết kế sao cho mỗi thành viên trong lớp đều tham gia vào công việc chuẩn bị và tiến hành tổ chức hoạt động;

Trong HĐTN theo chủ đề thường xuyên, việc tích hợp giáo dục ĐĐLS ở HS cần được thực hiện hàng tuần theo thời khóa biểu, theo một chương trình nhất định và có tính hệ thống vì đây là loại hình chủ chốt trong HĐTN. Trong HĐTN theo chủ đề định kỳ được tổ chức theo quy mô khối lớp hoặc quy mô toàn trường theo kế hoạch một đến hai lần một học kỳ của nhà trường. Loại hoạt động này cần được tổ chức ở không gian rộng lớn hơn với mục tiêu giáo dục ĐĐLS tổng hợp cao hơn cho HS.

Hoạt động CLB là hình thức tự chọn, tổ chức hoạt động dựa trên sở thích của cá nhân và nhóm. Các nhóm có thể là các HS ở các độ tuổi khác nhau nhưng cùng chung một mối quan tâm. CLB sinh hoạt vào thời gian ngoài giờ lên lớp.

3. Đa dạng hóa các hình thức tổ chức hoạt động tích hợp

Các hoạt động TN giáo dục ĐĐLS cho HS cần được tổ chức đa dạng và phong phú. HS cần được tham gia vào các hoạt động khác nhau để trải nghiệm được sự đa dạng của thực tiễn đời sống xã hội. Các hoạt động vừa mang tính giáo dục đạo đức, lý tưởng vừa có tính khám phá và thúc đẩy khát vọng phát triển, cống hiến nhờ hình thành lối sống tích cực, chủ động ở HS. Các hoạt động có tính khám phá như tham quan, dã ngoại, cắm trại, thực địa cần gắn liền với các địa danh văn hóa, lịch sử…; các hoạt động có tính thể nghiệm tương tác như diễn dàn, đóng kịch, hội thảo, hội thi trò chơi… cần có ý nghĩa giáo dục đạo đức, lối sống tích cực; các hoạt động có tính cống hiến như hoạt động vì cộng đồng, tình nguyện, nhân đạo, lao động công ích, tuyên truyền… cần gắn chặt chẽ với thực tiễn đời sống; các hoạt động nghiên cứu như khảo sát, điều tra, làm dự án sáng tạo công nghệ, nghệ thuật … cũng cần gắn với các ý tưởng mang tính khởi nghiệp, định hướng nghề nghiệp cho HS. Các cơ sở giáo dục cần sử dụng cả bốn loại hình tổ chức trên, mỗi một loại hình nên tổ chức từ 01 đến 02 hoạt động.

Từ đó, HĐTN sẽ tạo điều kiện cho HS hình thành lý tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống theo nhiều cách đa dạng khác nhau, nhiều cách tiếp cận khác nhau. Từ đó tăng tính đa dạng, hấp dẫn và chất lượng, hiệu quả của HĐTN.

4. Hoạt động trải nghiệm hướng nghiệp cần thu hút sự tham gia, phối hợp của các bên liên quan, lực lượng giáo dục trong và ngoài nhà trường

Để tăng cường hiệu quả của giáo dục ĐĐLS cho HS, việc tổ chức và thực hiện các chủ đề của HĐTN cần có sự tham gia phối hợp của nhiều lực lượng giáo dục trong và ngoài nhà trường. Với các hoạt động tham quan, dã ngoại, sinh hoạt dưới cờ, tổ chức sự kiện cần có sự tham gia của giáo viên chủ nhiệm, giáo viên bộ môn, cán bộ phụ trách Đoàn - Đội, BGH nhà trường, phụ huynh học sinh, chính quyền địa phương… Đối với các hoạt động trải nghiệm thường xuyên, cần có sự đồng hành của phụ huynh học sinh để tạo điều kiện và hỗ trợ các con rèn luyện kỹ năng, vận dụng những điều học được vào thực tiễn đời sống hàng ngày. Việc tiếp xúc với nhiều lực lượng giáo dục và xã hội khác nhau, được lĩnh hội nội dung giáo dục từ nhiều kênh đa dạng, giúp HS có điều kiện để phát triển lý tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống từ đó dần khơi dậy khát vọng cống hiến ở HS TH. Đối với việc đánh giá kết quả hoạt động cần có sự phối hợp của các bên liên quan tham gia hoạt động.

III. Yêu cầu tích hợp

Đảm bảo tính tích hợp, lồng ghép nội dung giáo dục ĐĐLS vào các hoạt động trong Hoạt động trải nghiệm cũng như các môn học khác (Tiếng Việt,Lịch sử và Địa lý, Đạo Đức, Tự nhiên và Xã hội) theo chương trình giáo dục phổ thông 2018. Việc tích hợp và lồng ghép phải cùng hướng tới thực hiện mục tiêu dạy học nhằm phát triển năng lực và phẩm chất của HS, cũng như phù hợp với mục tiêu về ĐĐLS phù hợp.

Đảm bảo tính thống nhất, đồng bộ và toàn diện trong việc giáo dục ĐĐLS của HS trong việc triển khai các hoạt động giáo dục ở các môn học chính khoá, và trong các hình thức tổ chức hoạt động giáo dục khác nhau (ngoài giờ lên lớp) như sinh hoạt dưới cờ, sinh hoạt lớp, hội thi, diễn đàn, câu lạc bộ, tham quan thực tế, hoặc các chương trình ngoại khoá khác. Điều này có nghĩa rằng các thông điệp, các hành động cụ thể nhằm thể hiện lý tưởng cách mạng, ĐĐLS cần được truyền tải tới HS một cách nhất quán, mang tính nhắc lại hoặc kế thừa lẫn nhau trong tất cả các hoạt động giáo dục được triển khai tại nhà trường.

Quan tâm tới các yếu tố về đặc điểm tâm lý, giới tính, lứa tuổi, năng lực học tập, văn hoá vùng miền cũng như niềm tin tôn giáo của HS trong việc thiết kế, xây dựng các hoạt động học tập. Sử dụng các phương pháp và hình thức tổ chức hoạt động giáo dục một cách phù hợp với các đặc điểm của học sinh nhằm tạo ra hiệu quả học tập cao nhất, tránh củng cố định kiến, hoặc các niềm tin sai lệch của HS đặc biệt các trường hợp HS cần sự trợ giúp đặc biệt về mặt thể chất (HS khuyết tật) và tâm lý.

Phát huy tinh thần tự chủ, tích cực và sáng tạo của GV trong việc xây dựng, tổ chức các hoạt động giáo dục, tránh rập khuôn, máy móc trong việc lồng ghép các nội dung kiến thức và kỹ năng vào các bài giảng cũng như các hoạt động ngoài giờ lên lớp. Khuyến khích, tạo cơ hội cho các GV được thể hiện ý tưởng sáng tạo, xây dựng môi trường trao đổi học tập lẫn nhau một cách tích cực trong và ngoài nhà trường.

Tăng cường sự tham gia của các cán bộ nhân viên, các lực lượng không thực hiện công tác giảng dạy trong nhà trường như cán bộ tư vấn tâm lý, công tác xã hội, cán bộ Đoàn, Hội, Đội cùng tham gia các hoạt động giáo dục ĐĐLS cho HS.

Khuyến khích sự phối hợp chặt chẽ giữa gia đình, nhà trường và xã hội tham gia vào các hoạt động giáo dục ĐĐLS cho HS. Sự phối hợp chặt chẽ này tạo ra tính đồng bộ trong việc xây dựng những giá trị chung, cũng như tăng cơ hội trải nghiệm và cơ hội thực hành của HS. Từ đó, giúp HS trải nghiệm những bài học thực tế, thấy được ý nghĩa và sự cần thiết của việc rèn luyện lý tưởng cách mạng, cũng như thành quả của việc cống hiến cho chính gia đình, nhà trường và cộng đồng nơi sinh sống.

Phát huy các giá trị văn hoá bản địa/địa phương trong các hoạt động giáo dục ĐĐLS cho HS. Các truyền thống văn hoá tốt đẹp, các nhân vật anh hùng, gương người tốt việc tốt tại địa phương cần được giới thiệu, nhấn mạnh trong các hoạt động giáo dục, từ đó giúp truyền cảm hứng, khơi gợi tinh thần rèn luyện và cống hiến của HS.

Tăng cường việc ứng dụng công nghệ thông tin và Internet vào bài học, sử dụng phù hợp các tiện ích sẵn có hoặc tìm tòi phát triển các ứng dụng/công cụ mới nhằm tối đa hoá cơ hội học tập cho HS. Sử dụng các nền tảng mạng xã hội hiệu quả trong việc truyền tải thông tin, phát triển kênh giao tiếp và cơ hội kết nối cho HS đối với các cá nhân và tập thể/cộng đồng cùng học tập, rèn luyện lý tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống và cống hiến cho cộng đồng.

IV. Lựa chọn, phát triển nội dung ngữ liệu trong chương trình HĐTN để giáo dục đạo đức, lối sống cho HS

Công tác giáo dục ĐĐLS cho HS ở các trường học được thực hiện thông qua tuyên truyền nâng cao nhận thức của học sinh về tầm quan trọng của việc giáo dục truyền thống lịch sử, văn hóa các dân tộc thông qua việc tổ chức thực hiện có nền nếp hoạt động chào cờ, hát Quốc ca; các hoạt động đền ơn đáp nghĩa, thiện nguyện vì cộng đồng… Đồng thời, đẩy mạnh công tác tuyên truyền, tổ chức các hoạt động ý nghĩa trong dịp các ngày lễ lớn của dân tộc; tổ chức cho HS gặp mặt trò chuyện với các nhân chứng lịch sử; tích cực sưu tầm các hình ảnh, tư liệu lịch sử trưng bày tại phòng truyền thống, thư viện nhà trường…Việc tăng cường giáo dục đạo đức cho HS rất cần thiết trong giai đoạn hiện nay, giúp HS thêm yêu gia đình, nhà trường, bạn bè, từ đó có lối sống đúng đắn, có ích cho xã hội.

Nội dung giáo dục ĐĐLS ở HS rất đa dạng và mang tính tổng hợp nhiều kiến thức, kỹ năng, nhiều lĩnh vực học tập và giáo dục như giáo dục lý tưởng cách mạng, giáo dục trí tuệ, giáo dục đạo đức, kỹ năng sống, giá trị sống, giáo dục an toàn giao thông, giáo dục môi trường, giáo dục phòng chống tệ nạn xã hội, giáo dục hướng nghiệp, giáo dục các phẩm chất của người lao động… Vì vậy, với mỗi hoạt động cần lựa chọn và xác định mục tiêu ưu tiên phù hợp nhất để giáo dục đạo đức, lối sống cho HS.

Thực hiện lồng ghép, tích hợp giáo dục đạo đức cho HS vào nội dung các hoạt động giúp HS nhận biết được các chuẩn mực về đạo đức, các hành vi trong các hoạt động và các mối quan hệ; biết rõ trách nhiệm, nghĩa vụ của mình, bồi dưỡng tâm hồn, tình cảm, lòng yêu thương con người, biết phân biệt những việc nên làm, biết ghét cái xấu, biết làm theo điều thiện, biết giúp đỡ những người hoạn nạn khó khăn. Tạo hứng thú cho HS trong học tập và sinh hoạt “học mà chơi, chơi mà học”, thông qua hoạt động học tập, vui chơi để giáo dục ĐĐLS lành mạnh và lên án, phê phán và đấu tranh những hành vi đạo đức sai trái để HS có thể tự điều chỉnh hành vi của mình theo sự giáo dục của người lớn.

Nội dung HĐTN xoay quanh mối quan hệ gữa HS với bản thân, với môi trường xã hội, môi trường tự nhiên và thế giới nghề nghiệp. Từ các mối quan hệ này có 4 nhóm hoạt động tương ứng: Hoạt động hướng vào bản thân; Hoạt động hướng đến xã hội, Hoạt động hướng đến tự nhiên và Hoạt động hướng nghiệp.

Hoạt động hướng vào bản thân

Trong nội dung hoạt động hướng vào bản thân có hai mạch chính: khám phá bản thân và rèn luyện bản thân.

Hoạt động hướng đến xã hội

HĐ hướng đến xã hội gồm các hoạt động chăm sóc gia đình, xây dựng nhà trường và xây dựng cộng đồng. Với mỗi một nhóm cộng đồng xã hội, HS cần phát triển các kỹ năng quan hệ và hướng vào những đóng góp cụ thể thông qua việc tham gia trực tiếp vào các hoạt động của gia đình, nhà trường và cộng đồng.

Hoạt động hướng đến tự nhiên

HĐ hướng tới tự nhiên bao gồm các hoạt động tìm hiểu và bảo tồn cảnh quan thiên nhiên và bảo vệ môi trường. Nội dung của nhóm hoạt động này tập trung vào việc khám phá cảnh quan và thực tế môi trường từ đó bước đầu khơi dậy ý thức bảo vệ môi trường tự nhiên và có trách nhiệm với môi trường sống của HS.

Hoạt động hướng nghiệp

Hoạt động hướng nghiệp ở TH nhằm giúp HScó hứng thú tìm hiểu về nghề nghiệp mơ ước; an toàn nghề nghiệp của nghề mơ ước và chia sẻ với mọi người về ước mơ nghề nghiệp của bản thân.

1. Nội dung giáo dục đạo đức, lối sống trong Hoạt động trải nghiệm

Các yêu cầu đầu ra của hoạt động giáo dục đạo đức, lối sống trong HĐTN bao gồm:

1) Học sinh (HS) tham gia các hoạt động giáo dục chính trị, tư tưởng, ĐĐLS, phổ biến kiến thức pháp luật, kỹ năng sống và kỹ năng mềm;

2) HS được tham gia các hoạt động xã hội, hoạt động lao động tập thể trong và ngoài nhà trường;

3) HS được tham gia các hoạt động văn hóa, thể dục thể thao, hoạt động sinh hoạt cộng đồng tại nơi học tập, làm việc và cư trú;

4) HS được tham gia các hoạt động giáo dục về đời sống gia đình, thực hiện bình đẳng giới trong gia đình, phòng, chống bạo lực gia đình; chăm sóc, bảo vệ, phòng, chống xâm hại trẻ em, bảo đảm quyền tham gia của trẻ em trong gia đình; phụng dưỡng và phát huy vai trò của người cao tuổi trong gia đình,…

Để đạt được các tiêu chí đầu ra đó, nội dung giáo dục ĐĐLS có thể được tích hợp bao gồm:

- Giáo dục đạo đức, tác phong: biết kính trọng ông bà, cha mẹ, thầy cô giáo và người lớn tuổi; khi đi phải xin phép, khi về phải chào hỏi; có văn hoá trong giao tiếp, ứng xử với mọi người xung quanh; gần gũi thân thiện với bạn bè, yêu quý HS nhỏ; biết nói lời cảm ơn, xin lỗi, sẵn sàng nhận khuyết điểm, sửa chữa lỗi lầm, không nói tục chửi thề, biết cảm thông, chia sẻ... Biết kính yêu, nhớ ơn và làm theo lời dạy của Bác Hồ; quan tâm đến gia đình thương binh, liệt sĩ...

- Giáo dục ý thức, nền nếp học tập: chăm học, đi học đúng giờ, vào lớp chú ý nghe giảng, hăng hái phát biểu ý kiến, giữ gìn sách vở sạch đẹp; rèn kỹ năng tự học, ham thích học hỏi.

- Giáo dục lao động: biết tự phục vụ bản thân như: vệ sinh cá nhân, gấp áo quần, giúp ba mẹ làm một số việc nhà vừa sức, tham gia các hoạt động lao động ở trường, ở lớp…

- Giáo dục thẩm mỹ: hiểu được cái hay, cái đẹp của cuộc sống, biết giữ gìn quần áo sạch sẽ, gọn gàng, không viết vẽ bậy vào sách vở, lên bàn, lên tường. Biết chăm sóc giữ gìn vườn hoa, cây cảnh ở gia đình cũng như trong trường học và những nơi công cộng, yêu thích các hoạt động nghệ thuật, văn nghệ tập thể, cá nhân…

- Giáo dục sức khỏe: biết ăn uống sạch sẽ, thường xuyên tập thể dục, giữ gìn vệ sinh thân thể, vệ sinh nhà cửa, trường lớp và vệ sinh nơi công cộng.

- Giúp HS học sinh hiểu sâu sắc về ý nghĩa của Năm điều Bác Hồ dạy để HS tích cực, tự giác làm theo. Tổ chức học tập nghiêm túc nội quy nhà trường, tiến hành thành lập đội sao đỏ, đội tuyên truyền măng non của liên đội, chi đội, theo dõi xếp loại thi đua vào từng học kỳ và cuối năm học.

- Giáo dục truyền thống: nhân các ngày lễ lớn nhằm khắc sâu và khơi dậy cho học sinh về ý thức trân trọng, kế thừa và phát huy truyền thống tốt đẹp bản sắc văn hoá của dân tộc Việt Nam; xây dựng lòng yêu nước, niềm tự hào, tự tôn dân tộc.

- Giáo dục ý thức tổ chức kỷ luật trong nhà trường, thực hiện nghiêm túc nội quy nhà trường, từ đó xây dựng kỷ cương nề nếp trong các hoạt động giáo dục trong nhà trường.

- Giáo dục cho HS ý thức pháp luật, văn hoá giao tiếp, ứng xử với những người xung quanh, giáo dục kỹ năng sống, kỹ năng ứng phó với biến đổi khí hậu, phòng chống thiên tai, tham gia có hiệu quả các hoạt động: bảo vệ môi trường, đảm bảo trật tự an toàn giao thông, phòng chống tội phạm và các tệ nạn xã hội; Giúp học sinh kịp thời điều chỉnh hành vi, cách học, xử lý tình huống cụ thể hàng ngày để lối sống của HS ngày một tốt hơn.

- Giáo dục chuẩn mực trong quan hệ gia đình: dạy cho HS biết kính trên nhường dưới; chăm sóc, quan tâm ông bà, cha mẹ; làm những việc phù hợp khả năng để mang lại niềm vui, sự hài lòng cho gia đình, đồng thời rèn luyện đức tính tốt; chăm chỉ học tập, ...

- Giáo dục chuẩn mực trong quan hệ với mọi người xung quanh: biết kính yêu, nhớ ơn và làm theo lời dạy của Bác Hồ; biết lễ phép xưng hô với thầy, cô giáo và người lớn; thân thiện, đoàn kết giúp đỡ lẫn nhau, ứng xử đúng mực với bạn bè; Biết thương yêu, quan tâm chăm sóc em nhỏ; biết ơn và quan tâm đến gia đình thương binh, liệt sĩ; biết thực hiện vệ sinh cá nhân; gọn gàng, ngăn nắp trong học tập cũng như trong vui chơi, sinh hoạt; thực hiện các chuẩn mực về đạo đức trung thực, không nói tục, chửi thề,…

- Giáo dục chuẩn mực về mối quan hệ trong nhà trường: Giữ gìn trật tự, chú ý nghe thầy cô giảng bài, chấp hành nội quy nhà trường; tích cực tự giác trong các hoạt động, biết giữ gìn sách vở, đồ dùng học tập; có ý thức bảo vệ của công, ...

- Giáo dục về mối quan hệ với cộng đồng: Thực hiện tốt các nội quy nơi công cộng, sống văn minh lịch sự; thực hiện tốt các quy tắc về an toàn giao thông; biết giúp đỡ người già, trẻ em, người khuyết tật, người gặp khó khăn,...

- Giáo dục về mối quan hệ với môi trường tự nhiên: Có lòng yêu quê hương, đất nước, yêu thiên nhiên cây cảnh; có ý thức bảo vệ môi trường; biết yêu thương và bảo vệ loài vật có ích trong cuộc sống hàng ngày.

2. Gợi ý nội dung giáo dục đạo đức lối sống với yêu cầu cần đạt của chương trình HĐTN cho HS Tiểu học

V. Phương thức giáo dục đạo đức, lối sống cho học sinh Tiểu học

Giáo dục ĐĐLS cho HS trong các nhà trường nói chung và các trường TH nói riêng dù có những yêu cầu cần đạt và đặc trưng khác nhau nhưng đều được thực hiện thông qua hai phương thức giáo dục (hay còn gọi là con đường giáo dục) chủ yếu, đó là:

- Giáo dục thông qua dạy học các môn học có tiềm năng.

- Giáo dục thông qua các hoạt động giáo dục, bao gồm: hoạt động giáo dục trong và ngoài nhà trường, hoạt động giáo dục trải nghiệm ở tiểu học (sinh hoạt dưới cờ, sinh hoạt lớp, hoạt động giáo dục theo chủ đề, sinh hoạt câu lạc bộ HS và các hoạt động ngoại khóa).

Mỗi phương thức giáo dục này cần đảm bảo những nguyên tắc riêng, được thực hiện theo những hình thức riêng và được đánh giá bằng những phương pháp, công cụ đặc trưng.

VI. Các hình thức tổ chức hoạt động tích hợp giáo dục đạo đức, lối sống cho HS

Hình thức tổ chức có thể đa dạng, tương ứng với các hình thức tổ chức các Hoạt động trải nghiệm. Có thể tổ chức theo quy mô các bài tập cá nhân, các hoạt động nhóm, các hoạt động theo lớp, các hoạt động dành cho khối và toàn trường. Khi chọn lựa các hình thức tổ chức, lưu ý tới việc tạo cơ hội tham gia tích cực của học sinh, cũng như các lực lượng giáo dục khác nhau trong và ngoài trường như: GVCN, GVBM, cán bộ Đội, cán bộ tâm lý và công tác xã hội, cha mẹ học sinh, chính quyền và các ban ngành đoàn thể tại địa phương cũng như các cá nhân, đơn vị và tổ chức phù hợp khác có thể tham gia đóng góp tích cực vào các hoạt động giáo dục ĐĐLS của HS.

Dựa theo chương trình HĐTN ở cấp TH, có 4 hình thức tổ chức chính bao gồm: sinh hoạt dưới cờ; sinh hoạt lớp; hoạt động giáo dục theo chủ đề (bao gồm hoạt động trải nghiệm thường xuyên và hoạt động trải nghiệm định kỳ) và hoạt động câu lạc bộ. Như vậy, các nội dung lồng ghép ĐĐLS ở HS khi được tích hợp vào chương trình trải nghiệm, hướng nghiệp cũng sẽ được tổ chức dựa theo các hình thức kể trên.

Trong 4 loại hình trên, sinh hoạt dưới cờ, sinh hoạt lớp là hai loại hình được kế thừa và tiếp tục trong chương trình mới, là giờ sinh hoạt bắt buộc, được tổ chức hàng tuần. Hoạt động giáo dục theo chủ đề cũng là hoạt động bắt buộc và được chia thành hai loại tổ chức hoạt động: định kì và thường xuyên. Hoạt động giáo dục theo chủ đề thường xuyên là hoạt động được tổ chức hàng tuần theo qui mô lớp với các nhiệm vụ diễn ra trong suốt thời gian của chủ đề (thường từ 3 đến 4 tuần).

Đây chính là hoạt động đảm bảo cung cấp cho HS cơ hội thường xuyên được rèn luyện, nhờ đó các kỹ năng, thái độ, hay năng lực, thói quen… mới được hình thành ở HS dưới sự định hướng của nhà giáo dục. Hoạt động giáo dục theo chủ đề định kì là hoạt động thường được tổ chức ngoài giờ chính khoá, vào giữa hay cuối học kì, thường theo qui mô khối lớp hoặc qui mô trường. Hoạt động này mở rộng phạm vi, không gian hoạt động cho học sinh. Trên cơ sở đã được chuẩn bị các kiến thức và kỹ năng từ những hoạt động thường xuyên, HS có cơ hội trình diễn, thể hiện và tiếp tục củng cố rèn luyện những gì học được trong môi trường sống động hơn, gần với cuộc sống thực hơn.

Hoạt động câu lạc bộ là hoạt động tự chọn, không bắt buộc và được tổ chức ngoài giờ chính khoá. Hoạt động trải nghiệm luôn cần có sự tham gia, phối hợp, liên kết của nhiều lực lượng giáo dục trong và ngoài nhà trường như: GVCN lớp, cán bộ tư vấn tâm lý học đường, cán bộ phụ trách Đội Thiếu niên Tiền phong Hồ Chí Minh, Ban Giám hiệu nhà trường, cha mẹ học sinh, chính quyền địa phương, các tổ chức, cá nhân trong xã hội.

Cụ thể, các hình thức tổ chức hoạt định kỳ có thể được phân chia thành các nhóm nhỏ khác nhau bao gồm:

- Hình thức có tính khám phá: các hình thức có tính khám phá là những hình thức tổ chức hoạt động tạo cơ hội cho HS trải nghiệm với thế giới tự nhiên, trải nghiệm thực tế cuộc sống và công việc, giúp HS khám phá những điều mới lạ, tìm hiểu, phát hiện vấn đề từ môi trường xung quanh... và mang lại những cảm xúc tích cực, tình yêu quê hương đất nước... Nhóm hình thức tổ chức này bao gồm các hoạt động tham quan, cắm trại, thực địa, du lịch qua màn ảnh nhỏ, bài tập quan sát phát hiện, xử lý tình huống...

- Hình thức có tính thể nghiệm, tương tác: Các hình thức có tính thể nghiệm, tương tác là những hình thức tổ chức hoạt động tạo cơ hội cho HS giao lưu và thể nghiệm ý tưởng như hoạt động nhóm, hoạt động cá nhân, diễn đàn, đóng kịch, hội thảo, giao lưu, hội thi, trò chơi, triển lãm, tạo sản phẩm...

- động tình nguyện nhân đạo, lao động công ích, tuyên truyền nâng cao nhận thức xã hội...

- Hình thức có tính cống hiến: Các hình thức có tính cống hiến là những hình thức tổ chức hoạt động tạo cơ hội cho học sinh mang lại những giá trị xã hội bằng những đóng góp và cống hiến thực tế của mình thông qua các hoạt động tình nguyện nhân đạo, lao động công ích, tuyên truyền nâng cao nhận thức xã hội...

- Hình thức có tính nghiên cứu: Các hình thức có tính nghiên cứu là những hình thức tổ chức hoạt động tạo cơ hội cho HS tham gia các đề tài, dự án nghiên cứu khoa học nhờ cảm hứng từ những trải nghiệm thực tế, qua đó đề xuất những biện pháp giải quyết vấn đề một cách khoa học. Nhóm hình thức tổ chức này bao gồm các hoạt động khảo sát, điều tra, làm dự án nghiên cứu, hội thảo khoa học, báo cáo trình diễn, sáng tạo công nghệ và nghệ thuật...

VII. Các phương pháp tổ chức hoạt động giáo dục đạo đức, lối sống cho HS

1. Định hướng chung

Các phương pháp giáo dục cần được lựa chọn phù hợp, linh hoạt, mang tính sáng tạo, tập trung vào người học. Trong đó, khuyến khích các phương pháp mang tính trải nghiệm, khám phá, phát huy tính tích cực, năng lực tự chủ và sáng tạo cũng như năng lực giao tiếp và hợp tác ở tất cả các học sinh như: tranh biện; kể chuyện; luyện tập củng cố; khen thưởng; thi đua; nêu gương, làm việc nhóm; giải quyết vấn đề; nghiên cứu; thể nghiệm. Bên cạnh đó, khuyến khích các hoạt động mang tính thực hành hàng ngày của HS ở các môi trường khác nhau, từ nhà trường, tới gia đình và với cộng đồng xung quanh.

Tuỳ vào hoạt động, quy mô tổ chức (nhóm nhỏ, lớp, khối hoặc toàn trường) có thể chọn lựa các phương pháp giáo dục phù hợp đảm bảo hướng mục tiêu và nguyên tắc tham gia tối đa của HS. Bên cạnh đó, cũng cần chú ý tới sự phù hợp của phương pháp với đặc điểm chung của HS về lứa tuổi, đặc điểm tâm lý, năng lực học tập nhằm tạo điều kiện tốt nhất cho HS khám phá và bộc lộ năng lực bản thân.

Các nội dung giáo dục ĐĐLS của HS được lồng ghép trong các Hoạt động trải nghiệm, do đó các phương pháp giáo dục cũng cần được chọn lựa để mang tính khai thác, tích hợp, phù hợp và thống nhất với các phương pháp tổ chức của các HĐTN. Có thể xem xét việc kế thừa và phát triển thêm các phương pháp đã được sử dụng trong các HĐTN mà không nhất thiết phải sử dụng một phương pháp mới hoàn toàn cho phần nội dung này.

Dạy học tích hợp là một quan niệm dạy học nhằm hình thành và phát triển ở học sinh những năng lực cần thiết. Đặc biệt là năng lực vận dụng kiến thức vào giải quyết có hiệu quả những tình huống thực tiễn. Theo đó, GV sẽ lồng ghép những nội dung giáo dục ĐĐLS vào HĐTN, thông qua các hoạt động học tập do GV tổ chức và hướng dẫn, HS không chỉ biết cách thu thập, chọn lọc và xử lý thông tin mà còn chủ động nên lên vấn đề, vận dụng các kiến thức và kỹ năng vào giải quyết các vấn đề liên quan đạo đức, lối sống và khát vọng cống hiến ở HS.

Đặc điểm của việc lựa chọn phương thức giáo dục ĐĐLS cho HS là:

Tổ chức hoạt động tích hợp giáo dục ĐĐLS phải hướng tới người học: HS phải là chủ thể tự học, tự nghiên cứu và khám phá kiến thức. HS không chỉ đặt mình vào các nội dung giáo dục có sẵn mà còn phải đặt mình vào tình huống thực của cuộc sống, từ đó tự phát hiện ra điều chưa biết, điều cần tìm hiểu, tức là khám phá những trải nghiệm mới của bản thân.

Tổ chức hoạt động tích hợp giáo dục ĐĐLS cần hướng tới việc thúc đẩy các năng lượng tích cực ở HS: Trong đó, HS phải phát huy tối đa năng lượng của mình. Đó là sự tích cực, chủ động tìm tòi khám phá các nội dung giáo dục. Giáo viên chỉ là người tổ chức triển khai và hướng dẫn, khuyến khích HS tự sở hữu kỹ năng và kiến thức bằng chính hành vi của mình. HS được yêu cầu phải tự thể hiện mình, hình thành và phát triển năng lực hợp tác với nhóm, với lớp. Sự hợp tác nhóm sẽ đưa ra các cách giải quyết mới mẻ, sáng tạo, thúc đẩy các HS khác hứng thú tham gia vào giải quyết vấn đề.

Tổ chức hoạt động tích hợp giáo dục ĐĐLS ở HS cần có sự phối hợp giữa nội dung giáo dục với trải nghiệm thực tế.

Trong dạy học, có ba hình thức tích hợp chủ yếu bao gồm: lồng ghép hay liên hệ, vận dụng kiến thức và kỹ năng liên môn và hoà trộn.

Lồng ghép hay liên hệ: là cách tổ chức triển khai đưa những nội dung, yếu tố tương quan đến thực tiễn, xã hội vào nội dung chủ yếu của bài học kinh nghiệm của môn học hay hoạt động giáo dục. GV cần nhận rõ mối liên hệ giữa yêu cầu cần đạt của chủ đề hoạt động giáo dục trong chương trình để thực thi lồng ghép, khai thác những nội dung giáo dục ĐĐLS ở HS vào các hoạt động thích hợp.

Vận dụng kiến thức, kỹ năng liên môn: Hoạt động dạy học được tiến hành xung quanh các chủ đề mà ở đó người học phải vận dụng các kiến thức từ nhiều môn học khác nhau để giải quyết vấn đề đã đặt ra. Nội dung các môn học vẫn được dạy học riêng biệt để đảm bảo tính hệ thống. Ngoài ra, trong chủ đề hội tụ, nội dung này vẫn được tiến hành qua sự kết nối giữa các môn học khác nhau bằng cách vận dụng kiến thức liên môn. Tích hợp giáo dục đạo đức và lối sống ở HS có thể tiến hành ở nhiều thời điểm khác nhau trong quá trình bài học. Các chủ đề gắn với nhu cầu của người học, thực tiễn tạo ra nhiều cơ hội để tổ chức dạy học lồng ghép.

Hoà trộn: Giáo dục ĐĐLS ở HS có thể hòa trộn vào các nội dung trong một bài học. Trong quá trình tích hợp, giáo viên phải là người hướng dẫn, tổ chức triển khai, HS chủ động, phối hợp và khai thác tri thức, kinh nghiệm đã có từ vốn sống để nhằm nhằm mục đích mục tiêu nâng cao hiệu quả giáo dục.

2. Các phương pháp cụ thể

2.1. Phương pháp điều tra, khảo sát

Đây là phương pháp GV tổ chức và hướng dẫn HS tìm hiểu về một vấn đề sau đó dựa trên các thông tin thu thập được liên quan đến các nội dung giáo dục lối sống đạo đức. Từ đó, GV hướng dẫn HS phân tích, so sánh, khái quát để rút ra kết luận cho bản thân hoặc các đề xuất kiến nghị phù hợp. Khi tổ chức cho HS tiến hành điều tra, khảo sát, GV dẫn dắt HS vào một hình thức học tập độc lập, sáng tạo, nhằm chuẩn bị cho họ HS năng lực nghiên cứu sau này. Năng lực điều tra, khảo sát, nghiên cứu giúp HS tìm hiểu môi trường tự nhiên, xã hội và cộng đồng gần gũi xung quanh, nhằm hình thành những kỹ năng và năng lực cần có ở HS. HS có thể sử dụng các phương pháp toán học, sơ đồ hóa, xử lí số liệu, đề xuất giải pháp cho một vấn đề, chuẩn bị cho hướng phát triển lý tưởng sau này.

Cách tiến hành

Bước 1. Xác định mục đích, nội dung và đối tượng. GV định hướng cho HS mục đích của điều tra, hay nói cách khác phải trả lời câu hỏi: điều tra khảo sát để làm gì? Nội dung điều tra phải gắn với các chủ đề tích hợp phù hợp với trình độ HS và không làm mất quá nhiều thời gian…

Bước 2. Tổ chức cho HS điều tra tùy theo mục đích, nội dung, tính chất của công việc điều tra, có thể tổ chức cho HS tìm hiểu điều tra theo cá nhân hoặc nhóm, thực hiện trước hoặc sau bài học; phân công cụ thể rõ ràng nhiệm vụ điều tra, tìm hiểu cho từng cá nhân, nhóm và xác định thời gian báo cáo kết quả. Hướng dẫn HS cách thức tìm hiểu điều tra thu thập thông tin cho HS (quan sát tại hiện trường, quan sát đối tượng phỏng vấn, cách thức phỏng vấn, xây dựng phiếu phỏng vấn, thu thập các tài liệu, báo cáo, tranh ảnh liên quan đến vấn đề nghiên cứu); Hướng dẫn HS ghi chép và xử lý cẩn thận thông tin.

Bước 3. Tổ chức HS báo cáo kết quả điều tra. HS báo cáo kết quả trước lớp và cả lớp cùng thảo luận, đánh giá, nhận xét và bổ sung kết quả điều tra. Phương pháo điều tra có thể tiến hành trong học tập trong không gian lớp học, ngoài lớp học với thời lượng khác nhau (có thể kéo dài trong 1 tiết hoặc vài ba tuần).

2.2. Phương pháp quan sát

Phương pháp quan sát là phương pháp dạy học GV tổ chức cho HS sử dụng các giác quan khác nhau để tri giác sự vật, hiện tượng trong tự nhiên và xã hội một cách trực tiếp, có mục đích, có kế hoạch và trọng tâm qua đó rút ra những kết luận khoa học.

Cách tiến hành

Bước 1. GV cần xác định rõ việc tổ chức cho HS quan sát nhằm đạt các mục tiêu nào;

Bước 2. Lựa chọn đối tượng quan sát phù hợp với trình độ của HS và điều kiện địa phương. Đối tượng quan sát có thể là các sự vật, hiện tượng, các mối quan hệ đang diễn ra trong môi trường tự nhiên hay xã hội. Đối tượng quan sát là những sự vật, biểu tượng sinh động, đầy đủ và chính xác nhằm giúp HS hình thành lý tưởng cách mạng, đạo đức lối sống và khát vọng cống hiến ở HS.

Bước 3. GV tổ chức và hướng dẫn quan sát theo nhóm lớp hoặc cá nhân. GV có thể sử dụng tranh ảnh, băng hình hoặc những vật thật để HS quan sát. Trong quá trình quan sát cần sử dụng nhiều câu hỏi để hướng dẫn HS. Ví dụ như quan sát từ ngoài vào trong, từ trong ra ngoài, từ tổng thể đến chi tiết, chi tiết đến tổng thể; so sánh hoặc liên hệ với các sự vật, hiện tượng cùng loại.

Bước 4. Tổ chức cho HS báo cáo kết quả quan sát. HS có thể trình bày bằng lời, bằng phiếu học tập hoặc bằng các phương tiện dạy học khác. GV tổ chức cho HS nhận xét lẫn nhau từ đó bổ sung hoàn thiện các nội dung khơi dậy lý tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống ở HS.

2.3. Phương pháp hỏi đáp (đàm thoại)

Phương pháp này là sự đối thoại giữa GV và HS trên một hệ thống câu hỏi sẵn có nhằm dẫn dắt HS đi đến những kết luận hoặc vận dụng vốn hiểu biết để tìm hiểu những vấn đề về học tập về cuộc sống tự nhiên xung quanh.

Cách tiến hành

Căn cứ vào tính chất hoạt động nhận thức, người ta có ba cách tiến hành đàm thoại như sau. Đàm thoại tái hiện là GV đặt những câu hỏi về những trải nghiệm vốn có của HS trong các nội dung về lý tưởng cách mạng, về các phẩm chất đạo đức, lối sống tích cực. Đàm thoại giải thích, minh họa nhằm làm sáng tỏ những điều còn mới mẻ với HS, GV đưa ra câu hỏi kèm theo những ví dụ minh họa để HS dễ hiểu, dễ nhớ. Hình thức này đặc biệt có hiệu quả khi có sự hỗ trợ của phương tiện nghe nhìn. Đàm thoại tìm tòi là việc GV dùng hệ thống câu hỏi được sắp xếp hợp lý để dẫn dắt HS từng bước phát hiện ra bản chất của sự vật, tính quy luật của hiện tượng đang tìm hiểu, kích thích ham muốn hiểu biết…

Phương pháp đàm thoại được GV vận dụng tốt sẽ có tác dụng kích thích tính tích cực, hứng thú, tư duy độc lập, sáng tạo của học sinh. Để tăng cường tính hiệu quả, GV cần đối thoại nhiều chiều giữa HS với GV, HS với HS.

2.4. Phương pháp kể chuyện

Phương pháp kể chuyện là cách dùng lời nói một cách sinh động có hình ảnh và truyền cảm đến người nghe về một nhân vật lịch sử, một sự kiện lịch sử, một phát minh hay một vùng đất… để qua đó hình thành một biểu tượng hoặc một khái niệm. Đây là một phương pháp có thể tích hợp để truyền tải các câu chuyện về lý tưởng cách mạng cho HS trong các hoạt động của môn học hoặc hoạt động giáo dục. Sức mạnh của kể chuyện là tạo ra niềm tin tích cực ở HS, giúp phát triển trí tưởng tượng và khả năng sáng tạo của HS. Phương pháp kể chuyện còn giúp cho HS tập diễn đạt câu chuyện theo ý tưởng và ngôn ngữ của mình. Với các câu chuyện, các giờ học sẽ trở nên lôi cuốn học sinh hơn.

Cách tiến hành

Bước 1. GV tổ chức cho HS tìm hiểu về một câu chuyện nào đó; GV đặt trước các câu hỏi làm chỗ dựa cho HS tìm hiểu truyện; GV tổ chức cho HS chỉ trên lược đồ, bản đồ diễn biến các chiến dịch hoặc trận đánh; GV tổ chức cho HS xây dựng các bảng niên biểu phản ánh một sự kiện cách mạng hay một trận đánh hoặc tổ chức cho HS sắp xếp một hệ thống tranh.

Bước 2. HS kể lại câu chuyện bằng ngôn ngữ của mình. HS có thể kể theo từng nhóm;

Bước 3. Đại diện từng nhóm lên kể lại câu chuyện trước lớp. HS có thẻ kể lại bằng lời, bằng tranh ảnh, sơ đồ, powperpoint do HS tự sáng tạo. GV tổ chức cho HS nhận xét lẫn nhau. Sau đó, GV nhận xét và đánh giá. Lưu ý khi sử dụng phương pháp này GV cần khuyến khích sự sáng tạo của học sinh trong các câu chuyện. Cần hướng dẫn HS kể chuyện bằng ngôn ngữ của chính mình, sử dụng các hình thức đa dạng khác nhau.

2.5. Phương pháp phát hiện và giải quyết vấn đề

Bản chất của PP dạy học phát hiện và giải quyết vấn đề là GV tạo ra những tình huống có vấn đề, điều khiển HS phát hiện vấn đề, chủ động, tích cực và sáng tạo để giải quyết vấn đề đó từ đó chiếm lĩnh tri thức để hình thành lý tưởng cách mạng, tư tưởng, đạo đức lối sống tích cực và khát vọng cống hiến của bản thân. Tình huống có vấn đề là một tình huống gợi cho HS những khó khăn về lý luận hay thực hành mà thấy cần phải cố gắng vượt qua nhưng không phải ngay tức thì mà phải trải qua quá trình tích cực suy nghĩ, hoạt động để biến đổi đối trong hoạt động hoặc điều chỉnh kiến thức sẵn có. Phương pháp này góp phần tích cực vào việc rèn luyện tư duy của học sinh, trên cơ sở ứng dụng các vốn kinh nghiệm của bản thân, HS sẽ xem xét, đánh giá, thấy được vấn đề cần giải quyết. Đây là phương pháp phát triển được khả năng tìm tòi xem xét dưới nhiều góc độ khác nhau. Trong khi phát hiện và giải quyết vấn đề, HS sẽ huy động được tri thức và khả năng cá nhân, khả năng hợp tác, trao đổi thảo luận với bạn bè để tìm ra cách giải quyết tốt nhất. Thông qua việc giải quyết vấn đề, HS được làm quen với nếp suy nghĩ khoa học, độc lập, sáng tạo và vận dụng những tri thức, kinh nghiệm sẵn có để lĩnh hội các kiến thức, tri thức mới, dần hình thành được lý tưởng, xây dựng lối sống tích cực. HS được rèn luyện các kỹ năng giải quyết vấn đề.

Cách tiến hành

Bước 1: Xây dựng tình huống có vấn đề

Bước 2. Nghiên cứu kỹ mục tiêu, nội dung bài, lựa chọn nội dung đáp ứng được yêu cầu của tình huống có vấn đề.

Bước 3. Hoàn thiện tình huống có vấn đề và dự kiến các hướng HS có thể đưa ra để giải quyết vấn đề.

Bước 4. Tiếp nhận tình huống, phân tích vấn đề, nội dung của tình huống, xác định các nhiệm vụ cần thực hiện.

Bước 5. HS huy động trải nghiệm liên quan và đưa ra những giả thuyết.

Bước 6. Dựa vào tri thức đã có để lập luận, nghiên cứu thêm thông tin mới để khẳng định hay bác bỏ giả thuyết.

Bước 7. Nhận xét, đánh giá để lựa chọn phương án tối ưu và rút ra kết luận.

Lưu ý:

Nội dung dạy học có vấn đề phải có tính mới, đòi hỏi GV phải đầu tư thời gian công sức để khơi dậy các tình huống có vấn đề và hướng dẫn người học tìm tòi để giải quyết vấn đề đó. Việc tổ chức tiết học hoặc một phần của tiết học theo phương pháp giải quyết vấn đề đòi hỏi có nhiều thời gian hơn. Các chủ đề tình huống HS đưa ra xử lý cần phù hợp với chủ đề bài học, phù hợp với nhận thức của HS và phù hợp với nội dung giáo dục ĐĐLS ở HS và điều quan trọng là tình huống phải gần gũi với HS, tình huống có thể diễn tả bằng kênh chữ hoặc kênh hình hoặc kết hợp cả hai kênh chữ và kênh hình qua tiểu phẩm đóng vai của học sinh. Độ dài của vấn đề hay tình huống chỉ cần vừa phải không quá dài. Nội dung tình huống phải chứa đựng mâu thuẫn cần giải quyết để thúc đẩy HS đưa ra nhiều suy nghĩ và nhiều cách giải quyết.Tổ chức cho HS giải quyết, xử lý vấn đề cần chú ý: các nhóm HS có thể giải quyết cùng một vấn đề, một tình huống hoặc các vấn đề, tình huống khác nhau tùy theo mục đích của hoạt động. HS cần xác định rõ vấn đề trước khi đi vào giải quyết vấn đề. Cần sử dụng phương pháp động não để HS liệt kê các cách giải quyết có thể có. GV cần tìm hiểu cách tạo tình huống có vấn đề đồng thời tạo điều kiện để HS tự lực giải quyết vấn đề.

Trong dạy học, các cơ hội tạo vấn đề rất nhiều do đó cần phát hiện và phương pháp này có thể áp dụng trong quá trình tích hợp nhằm phát huy tính chủ động, sáng tạo của HS. Dạy học phát hiện và giải quyết vấn đề có thể áp dụng trong các giai đoạn của quá trình dạy học và hướng tới mọi đối tượng HS.

2.6. Phương pháp thảo luận nhóm

Đây là phương pháp đối thoại, trao đổi ý kiến giữa GV và HS, giữa HS với HS nhằm huy động trí tuệ của tập thể để giải quyết một vấn đề đặt ra, một vấn đề thực tế cuộc sống đồi hỏi để tìm hiểu, đưa ra những giải pháp, kiến nghị, hình thành những tri thức mới. Trong quá trình dạy học tích hợp, GV có thể sử dụng cả hai hình thức: thảo luận theo nhóm và thảo luận cả lớp.

Với thảo luận theo nhóm, HS làm việc khoảng từ 2 đến 6 người. Các nhóm có thể thảo luận một vấn đề giống nhau Làm việc nhóm là một phương pháp giáo dục mang tính tích cực nhằm phát huy năng lực hợp tác của HS cũng như nhằm khám phá các ý tưởng đa dạng của HS trong mỗi nhiệm vụ học tập cụ thể. Bên cạnh đó, hoạt động nhóm còn giúp học sinh có cơ hội đóng góp năng lực riêng vào hoàn thành các nhiệm vụ học tập chung mang tính thách thức, cần sự hợp tác để cùng giải quyết vấn đề.

Đối với nội dung giáo dục về ĐĐLS, sử dụng phương pháp nhóm nhằm giúp học sinh có cơ hội được trao đổi, chia sẻ các quan điểm hoặc trải nghiệm khác nhau, từ đó tạo nên những góc nhìn đa chiều hơn về các ý niệm và các hoạt động thực hành thể hiện lý tưởng, đạo đức, lối sống cũng như khát vọng của mỗi học sinh. Để đạt được điều này, trong bài học, GV cần tạo được các nhóm phù hợp, đa dạng dựa trên tinh thần tự nguyện của các HS; giao nhiệm vụ nhóm rõ ràng cho mỗi nhóm (có thể giao nhiệm vụ chung cho các nhóm hoặc mỗi nhóm một nhiệm vụ riêng); theo dõi và giám sát hoạt động nhóm nhằm đảm bảo sự tham gia tích cực của các thành viên.

Tiến trình thực hiện các hoạt động nhóm thường trải qua năm bước bao gồm: chuẩn bị và phân công nhiệm vụ, lên kế hoạch cụ thể (đặc biệt với các hoạt động nhóm lâu dài), đặt ra quy tắc làm việc, bắt đầu giải quyết vấn đề và thực hiện việc trình bày/báo cáo kết quả thảo luận.

Ngoài thảo luận nhóm, thảo luận lớp với số lượng HS lớn hơn có thể được sử dụng để gia tăng giá trị nhận thức, thúc đẩy tư duy có phê phán. Áp dụng hình thức này, GV phải bao quát được toàn bộ lớp học, tránh tình trạng một số em ngồi chơi, gây mất trật tự.

Tác dụng của thảo luận góp phần hình thành năng lực hợp tác thể hiện ở ba phương diện: HS được tập dượt tham gia tìm hiểu, hoặc giải quyết một vấn đề do tình huống học tập hoặc do thực tế đặt ra; HS được học hỏi từ bạn, biến kiến thức của bạn thành kiến thức của mình. Thông qua thảo luận HS được nâng cao năng lực cá nhân (nói, giao tiếp, tranh luận…); Sử dụng trí tuệ theo phương châm: hợp tác để đạt được kết quả cao. Quá trình thảo luận với sự hướng dẫn của GV còn tạo ra mối quan hệ hai chiều giữa GV và HS, giữa HS với HS giúp GV nắm được hiệu quả về giáo dục nhận thức thái độ, quan điểm và hành vi của HS. Trong quá trình thảo luận, HS giữa vai trò chủ động, tích cực, GV nêu vấn đề, gợi ý khi cần thiết và tổng kết thảo luận.

Cách tiến hành phương pháp thảo luận

Bước 1. Chuẩn bị nội dung thảo luận

GV cần chọn nội dung thảo luận thích hợp với HS. Trước khi đưa ra đề tài hay vấn đề cần thảo luận, GV phải nghiên cứu xem HS đã biết gì, cảm thấy gì, sẽ suy nghĩ gì về đề tài hay vấn đề này. Nếu có thể GV giao nhiệm vụ trước cho HS chuẩn bị ở nhà. Những nhiệm vụ này phải cụ thể, sát với nội dung thảo luận.

Bước 2. Tiến hành thảo luận.

GV thông báo vấn đề cần thảo luận, hình thức và cách thức thảo luận. Sau đó GV tổ chức cho HS thảo luận theo nhóm. Mỗi nhóm làm việc độc lập, riêng rẽ và cùng đưa ra ý kiến của nhóm mình để thảo luận trước cả lớp. Trong quá trình thảo luận, GV làm nhiệm vụ quan sát, theo dõi, giúp đỡ khi cần thiết và khuyến khích sự tham gia của mỗi HS.

Bước 3. Tổng kết và đánh giá thảo luận.

GV hoặc HS tổng kết thảo luận và trình bày những ý kiến đã được thống nhất của tập thể các nhóm.

VIII. Quy trình giáo dục đạo đức, lối sống trong hoạt động trải nghiệm

Bước 1: Xác định các yêu cầu cần đạt

Dựa vào phần gợi ý tích hợp YCCĐ về giáo dục ĐĐLS với yêu cầu cần đạt của HĐTN TH được trình bày ở phần trên, giáo viên xác định các nhóm yêu cầu cần đạt được tích hợp trong HĐTN cụ thể theo hai khía cạnh khác nhau bao gồm: giáo dục đạo đức và giáo dục lối sống (bao gồm 8 yêu cầu cần đạt). Với mỗi một khía cạnh, các yêu cầu cần đạt được trình bày cụ thể dựa trên các yêu cầu cần đạt về phẩm chất và năng lực của chương trình giáo dục phổ thông 2018.

Việc xác định các nhóm YCCĐ được tích hợp sẽ giúp định hướng các hình thức và nội dung tích hợp cụ thể trong HĐTN ở các khối lớp khác nhau trong toàn bộ năm học. GV có thể chọn lựa các yêu cầu cần đạt dựa trên các hoạt động giảng dạy và các hoạt động định kỳ (theo chủ điểm) khác tại nhà trường mà không cần phải theo thứ tự hoặc phụ thuộc vào việc phân bổ chương trình HĐTN. Mục tiêu cuối cùng là đảm bảo các yêu cầu cần đạt của hoạt động giáo dục đạo đức, lối sống trong toàn bộ chương trình HĐTN theo năm học.

Vi dụ: Đối với yêu cầu cần đạt về giáo dục đạo đức: “Có ý thức học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh”, trong chương trình lớp 2, GV xác định YCCĐ được tích hợp trong HĐTN bao gồm: Biết sắp xếp đồ dùng sinh hoạt cá nhân ngăn nắp, gọn gàng; thực hiện được một số công việc tự phục vụ phù hợp với lứa tuổi.

Bước 2: Xác định nội dung và loại hình tích hợp, hình thức tổ chức hoạt động

Bước tiếp theo GV cần xem xét tới các nội dung và hình thức gợi ý tích hợp giáo dục đạo đức, lối sống vào các HĐ TN theo các mạch nội dung khác nhau và ở các khối lớp khác nhau (được trình bày cụ thể ở bảng ma trận phần 2.4.2). Các nội dung HĐTN được chia ra thành các mạch khác nhau, bao gồm:

- Hoạt động hướng vào bản thân: Hoạt động khám phá bản thân, Hoạt động rèn luyện bản thân;

- Hoạt động hướng đến xã hội: Hoạt động chăm sóc gia đình, Hoạt động xây dựng nhà trường, Hoạt động xây dựng cộng đồng

Hoạt động hướng đến tự nhiên: Hoạt động tìm hiểu và bảo tồn cảnh quan thiên nhiên; Hoạt động tìm hiểu và bảo vệ môi trường.

- Hoạt động hướng nghiệp: Hoạt động tìm hiểu nghề nghiệp, Hoạt động rèn luyện phẩm chất, năng lực phù hợp với định hướng nghề nghiệp, Hoạt động lựa chọn hướng nghề nghiệp và lập kế hoạch học tập theo định hướng nghề nghiệp.

Tương tự, việc tích hợp giáo dục ĐĐLS cũng được thực hiện theo mạch nội dung tương tự trong HĐ TN.

Các nội dung này được thể hiện trong các loại hình tổ chức HĐTN bao gồm: sinh hoạt dưới cờ; sinh hoạt lớp; hoạt động giáo dục theo chủ đề (bao gồm hoạt động trải nghiệm thường xuyên và hoạt động trải nghiệm định kỳ) và hoạt động CLB và với các chủ đề khác nhau. GV chọn lựa các nội dung và loại hình, hình thức tổ chức (hội thi, tiểu phẩm, trò chơi, diễn đàn… ) được gợi ý tích hợp như trong bảng ma trận phía trên ở các khối lớp khác nhau theo nhóm YCCĐ.

Việc giáo dục ĐĐLS cho HS TH trong HĐTN có thể lựa chọn dựa theo các mức độ sau:

- Mức độ liên hệ: căn cứ vào nội dung, YCCĐ cụ thể của từng chủ đề để liên hệ đến việc việc giáo dục đạo đức, lối sống. Ví dụ: Để đáp ứng YCCĐ về giáo dục Đạo đức lối sống (lớp 2): Có ý thức học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh. Giáo viên có thể lựa chọn YCCĐ được tích hợp:Biết sắp xếp đồ dùng cá nhân ngăn nắp, gọn gàng; Thực hiện được một số công việc tự phục vụ phù hợp với lứa tuổi. Để đảm bảo các YCCĐ trên, GV có thể giới thiệu những câu chuyện kể về Hồ Chí Minh với tính ngăn nắp, gọn gàng, tinh thần tự phục vụ của Bác Hồ. Từ đó, HS rút ra bài học liên hệ với bản thân.

- Mức độ tích hợp bộ phận: khai thác một phần của chủ đề để lựa chọn hoạt động để thực hiện tích hợp giáo dục đạo đức, lối sống. Ví dụ: Để đáp ứng YCCĐvề giáo dục Đạo đức lối sống (lớp 3): Có tinh thần đoàn kết, xây dựng tập thể,Giáo viên có thể lựa chọn YCCĐ được tích hợp: Biết cách hòa giải bất đồng trong quan hệ bạn bè. Sau đó, GV có thể lựa chọn một Hoạt động trong chủ đề đáp ứng YCCĐ trên để trao đổi với HS về những hoạt động cụ thể và các hình thức khen thưởng cho các bạn HS có những hành động thiết thực, cụ thể khi góp phần tham gia xây dựng tập thể, tinh thần đoàn kết của lớp.

- Mức độ tích hợp toàn phần: sử dụng toàn bộ nội dung hoạt động giáo dục để thực hiện tích hợp với nội dung giáo đạo đức, lối sống. Ví dụ: Để đáp ứng YCCĐ về giáo dục Đạo đức lối sống (lớp 3): Có ý thức tìm hiểu về các phẩm chất của công dân toàn cầu. Giáo viên có thể lựa chọn YCCĐ được tích hợp: Tham gia tích cực vào hoạt động phù hợp với lứa tuổi trong phòng, chống ô nhiễm môi trường. Sau đó, GV có thể lựa chọn một loại hình như Sinh hoạt dưới cờ để làm cuộc thi, truyền thông hoặc CLB để thực hiện các dự án phòng chống ô nhiễm môi trường. Hoặc giáo viên có thể lụa chọn các chiến dịch 7 ngày sống xanh, Phân loại rác thải tại nguồn, …

Bước 3: Xác định phương pháp tổ chức hoạt động

Việc xác định các phương pháp tổ chức hoạt động nhằm thể hiện các nội dung tích hợp có thể được thực hiện theo 2 cách thức sau:

- Cách thứ nhất: GV có thể lựa chọn các phương pháp giống như gợi ý tổ chức hoạt động trong tài liệu hướng dẫn tổ chức hoạt động TN hoặc phần gợi các hoạt động tính hợp ở phần sau của cuốn tài liệu này. Việc này giúp đảm bảo tính thống nhất, phù hợp với các hoạt động khác mà tài liệu đã đưa ra. Tuy nhiên, cách lựa chọn này có thể dẫn tới việc không thực sự phù hợp với điều kiện và bối cảnh của các nhà trường khác nhau, dẫn tới kết quả có thể không đạt được như mong đợi.

- Cách thứ hai: GV tự chọn lựa các phương pháp tổ chức sao cho phù hợp với hình thức và nội dung tích hợp. Các phương pháp tổ chức cụ thể cũng đã được hướng dẫn chi tiết ở phần trên của cuốn tài liệu này. GV có thể chọn lựa một cách linh hoạt sao cho phù hợp nhất với điều kiện thực tế, dựa trên kinh nghiệm của bản thân mình. Cách này cũng bao gồm việc thay đổi một phần (thay đổi, bổ sung tiến trình) các phương pháp được gợi ý trong tài liệu hướng dẫn sao cho phù hợp và đạt được yêu cầu của hoạt động. Đây là cách được khuyến khích thực hiện nhằm thể hiện sự chủ động, sáng tạo của giáo viên trong việc tích hợp các hoạt động giáo dục ĐĐLS.

Bước 4: Lên kế hoạch và tiến hành thực hiện/tổ chức hoạt động

Sau khi đã nghiên cứu các yêu cầu cần đạt, xác định được nội dung, hình thức và các phương pháp tổ chức hoạt động tích hợp, GV lên kế hoạch chi tiết cho các hoạt động sẽ triển khai. Nội dung giáo dục ĐĐLS được thể hiện trong mục tiêu/yêu cầu cần đạt của bài học và trong việc thay đổi, bổ sung một hoặc nhiều các hoạt động cụ thể trong kế hoạch.

GV cần linh hoạt trong quá trình triển khai, nếu có những vấn đề phát sinh từ thực tế thì việc thay đổi theo kế hoạch là cần thiết nếu như điều đó giúp cho đạt được mục điêu đề ra và phù hợp. Việc thay đổi kế hoạch cần được ghi chép lại cụ thể nhằm phục vụ cho hoạt động kiểm tra đánh giá về sau.

Bước 5: Kiếm tra đánh giá hoạt động tích hợp

Đánh giá hoạt động là bước quan trọng mà giáo viên hoạt động cần chú ý tới. Việc đánh giá dựa trên tinh thần tích hợp, gắn liền với việc đánh giá các hoạt động TN khác sau khi triển khai. Để đánh giá hoạt động tích hợp giáo dục ĐĐLS, việc quan trọng là xem xét tới các yêu cầu cần đạt và đi tìm câu trả lời xem các yêu cầu này có đạt được hay không? Hoặc đạt được ở mức độ nào sau quá trình tổ chức hoạt động? Từ đó GV hoạt động có những điều chỉnh, thay đổi cho phù hợp.

Việc đánh giá kết quả, sự phát triển ĐĐLS của mỗi HS được thực hiện linh hoạt, thông qua nhiều hình thức đa dạng, ghi nhận sự tiến bộ của HS; động viên, khuyến khích HS tích cực, nỗ lực rèn luyện. Đánh giá kết quả giáo dục ĐĐLS của HS cần phải toàn diện về tất cả các mặt: ý thức, hành vi và thói quen sống và ứng xử trong thực tiễn của HS. Do vậy, việc đánh giá kết quả giáo dục ĐĐLS của HS khá khó khăn, phức tạp, đòi hỏi sự tham gia đánh giá của nhiều LLGD, ở mọi nơi, mọi lúc.

Việc đánh giá có thể được thực hiện thông qua các phương pháp khác nhau dựa trên yêu cầu cần đạt và tính chất của các nội dung tích hợp. Một số các phương pháp đánh giá phổ biến giáo viên có thể sử dụng bao gồm: quan sát; vấn đáp; khảo sát; đánh giá sản phẩm của HS.

2.7. Phương pháp quan sát

Đây là phương pháp quan trọng trong đánh giá kết quả hoạt động giáo dục đạo đức, lối sống. Năng lực của HS được thể hiện qua thực tiễn chính vì vậy sự thể hiện của HS trong hoạt động cần được thu thập để minh chứng về cho việc đánh giá kết quả. Các khía cạnh quan sát được chủ yếu là các biểu hiện về mặt hành vi và thái độ của HS, GV quan sát và đánh giá sự thể hiện của học sinh so với yêu cầu cần đạt.

Một số quan sát được tiến hành có chủ định và định trước. Trong những tình huống như thế, GV có thể quan sát một tập hợp các hành vi ứng xử của HS. Một số các quan sát của GV lại không chủ định và ngẫu nhiên. Những quan sát tự phát như thế, dựa trên những bắt gặp bất chợt khi “quan sát HS”, phản ánh những chuyện xảy ra thoáng qua không định sẵn mà GV ghi nhận được và phải suy nghĩ, diễn giải. Các quan sát chủ định và ngẫu nhiên của GV đều là những kĩ thuật thu thập thông tin quan trọng trong quá trình tổ chức hoạt động.

Công cụ thường dùng trong quan sát là bảng kiểm, bảng ghi chép thông tin quan sát.

2.8. Phương pháp vấn đáp

Vấn đáp là phương pháp chủ yếu mà GV thường sử dụng để thu thập dữ liệu trong kiểm tra đánh giá trên lớp thông qua việc hỏi - đáp. Đây là phương pháp GV đặt câu hỏi và HS trả lời câu hỏi (hoặc ngược lại), nhằm rút ra những kết luận, những tri thức mới mà HS cần nắm, hoặc nhằm tổng kết, củng cố, kiểm tra mở rộng, đào sâu những tri thức mà HS đã được học trong các hoạt động giáo dục đạo đức, lối sống cho HS. Công cụ sử dụng là các kiểu câu hỏi phỏng vấn mang tính gợi mở, củng cố, tổng kết hoặc các câu hỏi mang tính kiểm tra thông tin/kiến thức của HS.

2.9. Phương pháp khảo sát

Đây là phương pháp được sử dụng để lấy thông tin phản hồi nhanh từ HS về hoạt động đã tham gia. Mục đích của việc khảo sát nhằm tìm hiểu các thông tin (định lượng) về kiến thức, thái độ, suy nghĩ, cảm nhận của học sinh và những người tham gia hoạt động. Phương pháp này giúp thấy được kết quả nhanh thông qua các chỉ số định lượng rõ ràng. Công cụ để thực hiện phương pháp này thường là các phiếu hỏi với các đáp án nhiều chọn lựa, hoặc đáp án mở để HS tự điền.

2.10. Đánh giá sản phẩm của học sinh

Sản phẩm là minh chứng rõ nhất về năng lực của cá nhân hoặc nhóm. Vì thế trong đánh giá HĐTN tích hợp giáo dục ĐĐLS ở HS cần được nhìn nhận từ những sản phẩm mà học sinh tạo ra, đây được xem là bằng chứng của sự vận dụng các kiến thức mà HS đã học. Các sản phẩm của HS có thể rất đa dạng bao gồm: bài luận ngắn, bài tập nhóm, báo cáo ghi chép/bài tập môn khoa học, báo cáo khoa học, báo cáo thực hành, biểu đồ, biểu bảng theo chủ đề, vẽ một bức tranh tĩnh vật, tạo ra được một dụng cụ thực hành/ thí nghiệm... HS phải tự trình bày sản phẩm của mình, còn GV đánh giá sự tiến bộ hoặc xem xét quá trình làm ra sản phẩm đó. GV sẽ quan sát và cho ý kiến đánh giá về sản phẩm, giúp HS hoàn thiện sản phẩm.

Các công cụ đánh giá có thể là bảng tiêu chí về quá trình tạo ra sản phẩm; bảng tiêu chí phân tích việc thực hiện kế hoạch hoạt động hay bảng tiêu chí phân tích sản phẩm của HS.

Phần III

KẾ HOẠCH TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG MINH HỌA

3.1. HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC THEO CHỦ ĐỀ

CHỦ ĐỀ 6: CHĂM SÓC VÀ PHÁT TRIỂN BẢN THÂN

Hoạt động trải nghiệm Lớp 3

(Thời gian thực hiện: 3 tiết)

Lưu ý: Trong tài liệu, mỗi chủ đề đều được thực hiện theo ba loại hình: Sinh hoạt dưới cờ, Sinh hoạt lớp và Hoạt động giáo dục theo chủ đề. Trong thiết kế này, chúng tôi chỉ giới thiệu cách tổ chức Hoạt động giáo dục theo chủ đề.

I . Yêu cầu cần đạt

Sau khi học xong chủ đề này, học sinh có thể:

- Nhận ra được những nét riêng của em.

- Giới thiệu được các sở thích của bản thân.

- Làm được một số sản phẩm theo sở thích.

- Thực hiện được một số hoạt động để phát triển bản thân.

Chủ đề góp phần hình thành phẩm chất, năng lực chung như:

- Năng lực giao tiếp và hợp tác: Chia sẻ được những sở thích của bản thân với bạn; phối hợp với bạn khi tham gia hoạt động chung; khéo léo cẩn thận làm sản phẩm tặng bạn bè.

- Năng lực thích ứng với cuộc sống: Nhận biết được sở thích, khả năng và những nét riêng của bản thân; xây dựng được kế hoạch rèn luyện và phát triển bản thân.

- Năng lực thiết kế và tổ chức hoạt động: Xây dựng được kế hoạch phát triển bản thân phù hợp, vừa sức.

- Phẩm chất nhân ái: Vui vẻ, thân thiện, tôn trọng sở thích riêng của bạn.

- Phẩm chất chăm chỉ: Tích cực thực hiện một số hoạt động rèn luyện để phát triển bản thân.

II. Đồ dùng dạy học

- Giấy A0, giấy A4, bút dạ, thẻ giấy màu, kéo, hồ dán, bông hoa

- Sách giáo khoa Hoạt động trải nghiệm 3 (Chân trời sáng tạo)

III. Hoạt động dạy học chủ yếu

Tiết 1

Hoạt động 1: Chơi trò chơi “Gọi bạn” (5 phút)

a. Mục tiêu: Tạo không khí vui vẻ cho HS trước khi bắt đầu chủ đề; giúp HS tìm hiểu về đặc điểm bạn bè.

b. Tổ chức thực hiện:

GV giao nhiệm vụ

GV hướng dẫn HS thực hiện trò chơi “Gọi bạn” để bước đầu nêu một được đặc điểm bên ngoài của mình. Cách chơi: GV mời một bạn đứng lên trước lớp làm quản trò. Khi quản trò hô: “Gọi bạn! Gọi bạn!”, tất cả người chơi sẽ đáp: “Bạn nào? Bạn nào?”. Quản trò gọi tên một bạn trong lớp: ví dụ “Bạn Hoa! Bạn Hoa!”; tất cả người chơi đáp: “Bạn Hoa thế nào?” Bạn Hoa sẽ đứng lên nêu lên một đặc điểm về hình dáng bên ngoài: “Hoa có mái tóc dài”. Sau đó Hoa sẽ đứng lên làm quản trò và thực hiện lượt chơi tiếp theo.

HS thực hiện nhiệm vụ

HS tham gia trò chơi với các bạn. Trong quá trình chơi, HS có cơ hội làm quản trò, làm người chơi.

GV tổ chức báo cáo, thảo luận

GV đưa ra câu hỏi thảo luận: Qua trò chơi, em biết thêm điều gì về bạn? Theo em mình nên có thái độ như thế nào đối với đặc điểm đó của bạn?

GV kết luận

GV nhận xét kết quả thực hiện của HS. GV kết luận: Mỗi bạn đều có những đặc điểm riêng, không ai giống ai. Chúng ta nên có thái độ tôn trọng với mọi người.

HOẠT ĐỘNG 2: Giới thiệu những nét riêng của bản thân (15 phút)

a. Mục tiêu: HS mô tả được đặc điểm ngoại hình và khả năng, tính cách của bản thân.

b. Tổ chức thực hiện

GV giao nhiệm vụ

GV hướng dẫn HS thực hiện nhiệm vụ ở mục Nội dung.

HS thực hiện nhiệm vụ

Thực hiện phiếu học tập, chia sẻ kết quả theo nhóm 4 và chia sẻ kết quả thực hiện trước lớp. Các nhóm sẽ vẽ cây sơ đồ giới thiệu về các thành viên trong nhóm mình về vẻ bề ngoài và khả năng, tính cách mỗi người. Mỗi HS sẽ tự hoàn thành giới thiệu về bản thân trên cây sơ đồ chung của cả nhóm.GV quan sát, gợi ý hướng dẫn HS thực hiện nhiệm vụ, hỗ trợ với những HS khó khăn khi mô tả ngoại hình, khả năng, tính cách của bản thân, khuyến khích HS chia sẻ kết quả thực hiện phiếu trước lớp.

Tổ chức báo cáo, thảo luận

GV mời một số HS trình bày về phiếu học tập đã thực hiện trước lớp; GV đặt câu hỏi thảo luận: (1) HS suy nghĩ như thế nào về khả năng, tính cách của bản thân? (2) Các đặc điểm đó có ý nghĩa như thế nào đối với các hoạt động tập thể?

GV Kết luận

GV nhận xét kết quả thực hiện của học sinh. Gv kết luận: Mỗi người đều có những đặc điểm riêng về ngoại hình, khả năng tính cách. Hiểu được bản thân giúp các em nhận ra giá trị của bản thân và người khác. Mỗi người đều có những giá trị riêng, đóng góp cho gia đình, nhà trường, xã hội.

HOẠT ĐỘNG 3. Giới thiệu sở thích của bản thân (Khoảng 15 phút)

a. Mục tiêu: HS biết chia sẻ về sở thích của bản thân.

b. Tổ chức thực hiện:

GV giao nhiệm vụ

HS thực hiện nhiệm vụ

HS ghi lại sở thích bản thân. Tìm kiếm bạn cùng sở thích. Trao đổi nhóm về sở thích bản thân và trao đổi cách mô tả sở thích bằng hành động hoặc gợi ý bằng từ ngữ, câu. GV quan sát, gợi ý hướng dẫn HS thực hiện nhiệm vụ.

Tổ chức báo cáo, thảo luận

GV mời đại diện các nhóm lên trình bày kết quả thảo luận nhóm về sở thích cá nhân. GV tổ chức cho HS đặt câu hỏi trao đổi, thảo luận về kết quả thực hiện của nhóm. GV tổ chức trò chơi “Tìm bạn thân”, “Nhìn hành động đoán sở thích”, tạo không khí học tập vui vẻ.

GV Kết luận

GV nhận xét kết quả thực hiện của học sinh. Gv kết luận:Mỗi bạn có sở thích khác nhau. Chúng ta có thể tìm được những người bạn cùng sở thích để cùng trao đổi, chia sẻ với nhau về sở thích của mình.

Tiết 2

HOẠT ĐỘNG 5. Chơi trò chơi: “Ai nhanh hơn”

a. Mục tiêu: Tạo không khí vui vẻ cho HS trước khi bắt đầu tiết học; giúp HS khám phá các sở thích khác nhau.

b. Tổ chức thực hiện:

GV giao nhiệm vụ

GV hướng dẫn HS thực hiện trò chơi “Ai nhanh hơn”. Cách chơi: GV làm một cây sở thích trên bảng: có mấy nhánh như: Đọc sách, chơi thể thao, nấu ăn, âm nhạc,…. GV chuẩn bị hai giỏ có chứa các thẻ chữ ghi tên nội dung trong từng sở thích. Ví dụ: Đọc sách (các chủ đề sách: truyện thiếu nhi, khoa học vũ trụ, thế giới động vật; đọc sách hàng ngày; chia sẻ câu chuyện đã đọc…) Chơi thể thao (các môn thể thao: bóng đá, bóng rổ, bóng chuyền,…chơi bóng ba lần/ tuần; dạy bạn chơi bóng…). GV gọi hai nhóm lên bảng. Trong thời gian một phút, đội nào gắn nhanh hơn và đúng nhất sẽ thắng.

HS thực hiện nhiệm vụ

HS tham gia trò chơi với các bạn. Trong quá trình chơi, HS có cơ hội tìm hiểu sâu về các sở thích.

GV tổ chức báo cáo, thảo luận

GV đưa ra câu hỏi thảo luận: Qua trò chơi, em biết thêm điều gì về các sở thích cá nhân? Theo em mình nên làm gì để duy trì các sở thích đó?

GV kết luận

GV nhận xét kết quả thực hiện của HS. GV kết luận: Mỗi bạn đều có những sở thích khác nhau. Chúng ta nên có thói quen duy trì sở thích.

HOẠT ĐỘNG 6. Xác định những việc làm để phát triển sở thích của bản thân (Khoảng 15 phút)

a. Mục tiêu: HS xác định được những việc cần làm để phát triển sở thích

b. Tổ chức thực hiện:

GV giao nhiệm vụ

HS thực hiện nhiệm vụ

HS ghi lại những việc làm để phát triển sở thích của bản thân. Trao đổi nhóm về kết quả làm việc của mình. GV quan sát, gợi ý hướng dẫn HS thực hiện nhiệm vụ.

Tổ chức báo cáo, thảo luận

GV mời đại diện các nhóm lên trình bày kết quả thảo luận nhóm về những việc làm để phát triển sở thích của bản thân. GV đặt câu hỏi thảo luận: Vì sao chúng ta phải xác định các việc làm để phát triển sở thích bản thân?

GV kể câu chuyện về Bác Hồ với việc duy trì sở thích đọc sách như dưới đây:

GV gợi ý cho HS thảo luận hai câu hỏi sau:

- Em học được gì về Bác Hồ trong câu chuyện trên?

- Theo em duy trì được sở thích tốt có dễ không?

HS chia sẻ về kết quả suy nghĩ về tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh và suy nghĩ về sự kiên trì cần thiết để rèn luyện bản thân, hình thành thói quen, sở thích tốt.

GV Kết luận

GV nhận xét kết quả làm việc nhóm. GV tổng kết một số việc làm để duy trì sở thích, ví dụ như: để duy trì sở thích đọc sách: Đọc sách hàng ngày, ghi chép điều đọc được qua sách báo, vận dụng điều học được qua sách vào cuộc sống, chia sẻ điều đọc được với bạn… GV kết luận: Mỗi học sinh có sở thích khác nhau. Để duy trì phát triển sở thích bản thân, mỗi học sinh cần xác định được các việc làm cụ thể.

HOẠT ĐỘNG 7. Làm sản phẩm theo sở thích(khoảng 15 phút)

a. Mục tiêu:Làm được một sản phẩm theo sở thích cá nhân.

b. Tổ chức thực hiện:

GV giao nhiệm vụ

HS thực hiện nhiệm vụ

HS tự làm một sản phẩm theo sở thích. HS để sản phẩm vào góc trưng bày. HS giới thiệu sản phẩm của mình. GV quan sát, gợi ý hướng dẫn, hỗ trợ HS thực hiện nhiệm vụ.

Tổ chức báo cáo, thảo luận

GV tổ chức chấm điểm các sản phẩm và trao giải cho sản phẩm được bình chọn. GV đặt câu hỏi thảo luận: Theo em làm được điều mình thích có khó không? Em cần làm gì để làm được điều mình thích? Khi làm được điều mình thích, em cảm thấy thế nào?

GV Kết luận

GV nhận xét kết quả làm việc của HS. GV kết luận: Để làm được điều mình thích không dễ dàng. Tuy nhiên, được làm điều mình thích luôn đem lại niềm vui và hạnh phúc cho mỗi người.

Tiết 3

HOẠT ĐỘNG 8. Chơi trò chơi: Chuyền hoa (5 phút)

a. Mục tiêu: Tạo không khí vui vẻ cho HS trước khi bắt đầu tiết học; giúp HS củng cố các việc làm để phát triển bản thân

b. Tổ chức thực hiện: GV giao nhiệm vụ

GV chuẩn bị một bông hoa. GV hướng dẫn thực hiện trò chơi: Giao một bạn sẽ bắt nhịp một bài hát, cả lớp sẽ cùng hát theo và chuyền bông hoa đi. Khi bài hát dừng ở bạn nào, bạn đó sẽ nói một việc làm để phát triển bản thân.

Lưu ý: ngoài hoa, giáo viên có thể dùng nhiều đồ vật khác nhau như bóng, chiếc hộp,…

HS thực hiện nhiệm vụ

HS tham gia trò chơi với các bạn. Trong quá trình chơi, HS có dịp củng cố lại các việc làm để phát triển bản thân

GV tổ chức báo cáo, thảo luận

GV đưa ra câu hỏi thảo luận: Qua trò chơi, em biết thêm điều gì về các việc làm để phát triển bản thân? Theo em mình nên thực hiện các việc làm phát triển bản thân như thế nào?

GV kết luận

GV nhận xét kết quả thực hiện của HS. GV kết luận: Có nhiều việc làm để phát triển bản thân. Để các việc làm đó được thực hiện hiệu quả, chúng ta cần có kế hoạch thực hiện cụ thể.

HOẠT ĐỘNG 9. Xây dựng kế hoạch để phát triển bản thân (10 phút)

a. Mục tiêu: Hoàn thành được bảng kế hoạch để phát triển bản thân.

b. Tổ chức thực hiện:

GV giao nhiệm vụ

HS thực hiện nhiệm vụ

HS lựa chọn hoạt động và viết kế hoạch. Kế hoạch đó cần có các mục như: Hoạt động thực hiện/Mục tiêu thực hiện/ Kế hoạch thực hiện.HS hoàn thiện bản kế hoạch đã được góp ý. HS trang trí bản kế hoạch theo nhiều cách, có thể vẽ theo dòng thời gian, có thể kẻ bảng. GV quan sát, gợi ý hướng dẫn HS thực hiện nhiệm vụ. Ví dụ:

Tổ chức báo cáo, thảo luận

HS thảo luận nhóm trong nhóm 4 về kế hoạch phát triển bản thân. Các bạn góp ý, chỉnh sửa cho nhau. GV đặt câu hỏi thảo luận: Vì sao các em phải xây dựng kế hoạch thực hiện phát triển bản thân? Các em gặp khó khăn gì trong việc xây dựng kế hoạch?

GV Kết luận

GV nhận xét kết quả làm việc của HS. Để phát triển bản thân có nhiều hoạt động có thể thực hiện. Mỗi người cần xác định một hoạt động phù hợp trong từng giai đoạn. Từ đó có mục tiêu và xây dựng kế hoạch cụ thể để thực hiện. Việc xây dựng kế hoạch cụ thể giúp cho việc thực hiện mục tiêu phát triển bản thân hiệu quả.

HOẠT ĐỘNG 10.Trình bày kế hoạch phát triển bản thân( khoảng 12 phút)

a. Mục tiêu: Trình bày được bảng kế hoạch để phát triển bản thân.

b. Tổ chức thực hiện:

GV giao nhiệm vụ

HS thực hiện nhiệm vụ

HS chia sẻ trong nhóm 4 kế hoạch cá nhân. Các bạn dán kế hoạch cá nhân từng người lên tờ giấy A0 và gắn vào vị trí trưng bày theo quy định. Các nhóm đi tham quan và giới thiệu sản phẩm của từng nhóm.

Tổ chức báo cáo, thảo luận

HS trình bày trước lớp kế hoạch phát triển bản thân. HS các nhóm khác trao đổi để hiểu thêm bản kế hoạch. GV đặt câu hỏi thảo luận: Làm thế nào để có bản kế hoạch phù hợp với bản thân?

GV Kết luận

GV nhận xét kết quả làm việc của HS. GV kết luận: Để việc thực hiện kế hoạch tốt, chúng ta cần xây dựng bản kế hoạch phù hợp với bản thân, sao cho dễ thực hiện, có thời gian thực hiện hợp lí.

HOẠT ĐỘNG 11.Đánh giá chủ đề (Khoảng 8 phút)

a. Mục tiêu: Đánh giá được kết quả thực hiện chủ đề so với mục tiêu đề ra.

b. Tổ chức thực hiện

GV giao nhiệm vụ

GV hướng dẫn HS đánh giá như sau:

HS thực hiện nhiệm vụ

HS thực hiện theo định hướng, gợi mở của GV. GV hướng dẫn, hỗ trợ HS cách chia sẻ và phản hồi với sự chia sẻ của HS một cách tích cực để định hướng, tạo động lực cho HS trong việc phát triển bản thân.

GV tổ chức báo cáo, thảo luận

GV mời HS chia sẻ về kết quả đánh giá. Động viên, khuyến khích HS mạnh dạn chia sẻ những việc làm để duy trì thực hiện kế hoạch phát triển bản thân.

GV kết luận

GV nhận xét kết quả hoạt động của HS. Kết luận: Khi các em tự đánh giá về bản thân và nhận được sự đánh giá của bạn bè, thầy cô sẽ giúp các em biết được hướng rèn luyện tiếp theo của mình và ngày càng hoàn thiện hơn.

3.2. HOẠT ĐỘNG SINH HOẠT DƯỚI CỜ

SINH HOẠT DƯỚI CỜ

CUỘC THI VẼ TRANH TUYÊN TRUYỀN BẢO VỆ MÔI TRƯỜNG

I. Yêu cầu cần đạt

- Nâng cao nhận thức và hiểu biết về bảo vệ môi trường thông qua hoạt động vẽ tranh tuyên truyền bảo vệ môi trường.

- Có ý thức và việc làm cụ thể để bảo vệ môi trường xung quanh.

II. Chuẩn bị

Giáo viên:

-Thành lập Ban tổ chức cuộc thi.

- Thành lập Ban giám khảo cuộc thi.

- Lập kế hoạch tổ chức cuộc thi.

- Chuẩn bị cơ sở vật chất cần thiết và phù hợp cho Hội thi (thiết bị âm thanh, bàn ghế, băng rôn, ...)

- Chuẩn bị kịch bản, phân công các hoạt động trình diễn và trưng bày.

Học sinh:

- Vẽ tranh có nội dung về bảo vệ môi trường.

- Chuẩn bị các tiết mục văn nghệ có đề tài về bảo vệ môi trường Việt Nam sẽ được biểu diễn trong buổi phát động và tổng kết Hội thi (Đặc biệt là các tiết mục văn nghệ có tính chất địa phương).

III. Tổ chức hoạt động

HOẠT ĐỘNG 1: Tổ chức Lễ phát động Hội thi

a. Mục tiêu: Giới thiệu mục đích, ý nghĩa, nội dung, hình thức và thể lệ của Hội thi.

b. Tổ chức thực hiện

GV giao nhiệm vụ

GV giới thiệu về cuộc thi.

HS biểu diễn các tiết mục văn nghệ theo chủ đề cuộc thi.

GV hướng dẫn HS các khối toàn trường cùng thực hiện một điệu nhảy dân vũ có bài hát về nội dung bảo vệ môi trường, có thể xem link gợi ý sau: https://coccoc.com/search?query=Th%E1%BB%B1c+hi%E1%BB%87n+%C4%91i%E1%BB%87u+nh%E1%BA%A3y+m%C3%B4i+tr%C6%B0%E1%BB%9Dng+cho+HS&tbm=vid

HS thực hiện nhiệm vụ

HS thực hiện các nhiệm vụ theo hướng dẫn của GV tổng phụ trách.

Sản phẩm:

- Tiết mục văn nghệ của HS theo chủ đề cuộc thi.

- HS các khối đều cùng tham gia nhảy dân vũ.

GV tổ chức báo cáo, thảo luận

GV mời HS chia sẻ cảm xúc sau điệu nhảy

HOẠT ĐỘNG 2: Tổ chức hoạt động vẽ tranh theo chủ đề

a. Mục tiêu: Thực hiện các hoạt động vẽ tranh tuyên truyền bảo vệ môi trường

b. Tổ chức thực hiện:

GV giao nhiệm vụ

GV các lớp động viên HS tham gia vẽ tranh bảo vệ môi trường.

GV tổ chức thảo luận chia sẻ về các hoạt động bảo vệ môi trường.

HS trao đổi thảo luận về chủ đề vẽ tranh.

HS lựa chọn chủ đề vẽ tranh.

HS lựa chọn chất liệu để vẽ tranh

HS thực hiện vẽ tranh

HS thực hiện nhiệm vụ

HS thực hiện các hoạt động theo hướng dẫn của GV. HS chia sẻ các hoạt động bảo vệ môi trường: vệ sinh sạch sẽ, nhặt rác bãi biển, trồng cây xanh,…

Sản phẩm: 01 bức tranh về chủ đề bảo vệ môi trường

GV tổ chức báo cáo, thảo luận

GV hướng dẫn HS thực hiện các hoạt động để chuẩn bị vẽ tranh. GV ở các lớp có thể đặt câu hỏi thảo luận: Vì sao chúng ta phải có các hoạt động bảo vệ môi trường? Em nghĩ mình có thể làm gì để bảo vệ môi trường?

HOẠT ĐỘNG 3: Tổ chức trưng bày sản phẩm

a. Mục tiêu: Giới thiệu cho HS toàn trường các sản phẩm theo chủ đề bảo vệ môi trường. Từ đó hiểu thêm ý nghĩa của hoạt động bảo vệ môi trường.

b. Tổ chức thực hiện

GV giao nhiệm vụ

HS nộp sản phẩm tranh

GV bố trí khu khu vực trưng bày tranh theo khối lớp.

HS để lại lời nhắn, cảm tưởng về các bức tranh được xem trong các sổ lưu bút.

HS bình chọn bức tranh mình yêu thích qua phiếu bình chọn của ban tổ chức. Kết quả chấm chọn sẽ dựa vào kết quả chấm chọn của Ban giám khảo và kết quả bình chọn của học sinh.

Ban giám khảo lựa chọn bức tranh theo các tiêu chí cuộc thi để trao giải.

HS thực hiện

HS thực hiện các nhiệm vụ theo yêu cầu của GV. GV hỗ trợ HS cần thiết.

Sản phẩm: phiếu bình chọn tranh; suy nghĩ, cảm nhận về bức tranh.

GV tổ chức báo cáo, thảo luận

GV mời HS chia sẻ sau hoạt động.

HOẠT ĐỘNG 4: Tổ chức lễ tổng kết Hội thi

a. Mục tiêu: HS được cảm nhận sâu sắc hơn về thông điệp bảo vệ môi trường thể hiện qua các bức tranh.

b. Tổ chức thực hiện

Ban tổ chức có phần đánh giá, tổng kết trao giải cũng như định hướng những hoạt động tiếp theo của giáo viên và học sinh của nhà trường trong việc giáo dục và bảo vệ môi trường bảo vệ môi trường của quê hương.

HS biểu diễn văn nghệ xen kẽ giữa các phần trong lễ tổng kết Hội thi.

HS giới thiệu thông điệp của bức tranh đoạt giải.

HS thực hiện nhiệm vụ

HS thực hiện nhiệm vụ theo hướng dẫn của GV.

Sản phẩm: Tiết mục biểu diễn văn nghệ/ thông điệp về bức tranh

GV tổ chức báo cáo, thảo luận

GV mời HS chia sẻ cảm nhận sau cuộc thi, những gì học được qua cuộc thi, ấn tượng về cuộc thi vẽ tranh, mong muốn sau cuộc thi.

IV. Đánh giá kết quả hoạt động

Ban tổ chức chương trình tiến hành đánh giá kết quả hoạt động nhằm rút ra bài học cho việc tổ chức chương trình. Các nội dung và tiêu chí đánh giá có thể theo các nội dung dưới đây:

- Về mục tiêu chương trình

+ Có sự tham gia đầy đủ của các lớp.

+ HS nêu được các hoạt động liên quan đến việc bảo vệ môi trường.

+ Các bức tranh có chất lượng, sáng tạo.

+ HS hào hứng tham gia cuộc thi.

+ HS có hành động cụ thể để bảo vệ môi trường.

- Về công tác tổ chức

+ Trang thiết bị tổ chức hoạt động được chuẩn bị đầy đủ, đảm bảo chất lượng.

+ Các hoạt động diễn ra theo đúng kế hoạch.

+ Các vấn đề phát sinh (nếu có) được xử lí kịp thời.

+ Ban tổ chức sát sao với hoạt động của các lớp.

3.3. SINH HOẠT LỚP

CHỦ ĐỀ 4: GIÁO DỤC TRUYỀN THỐNG CÁCH MẠNG

(Dành cho học sinh lớp 4)

I. Mục tiêu

- Có hiểu biết về truyền thống cách mạng ở địa phương em.

- Biết tôn trọng, bảo vệ, giữ gìn truyền thống cách mạng ở địa phương em.

II. Đồ dùng dạy học

- tranh ảnh, giấy, bút, bảng cho các hoạt động

- tư liệu về hoạt động giáo dục truyền thống cách mạng, các câu chuyện về nhân vật lịch sử địa phương

III. Các hoạt động dạy học chủ yếu

HOẠT ĐỘNG 1: Khởi động: Trò chơi Rung chuông vàng (khoảng 5 phút)

a. Mục tiêu: Tạo tâm thế học tập, chuẩn bị những hiểu biết cơ bản về hoạt động giáo dục truyền thống cách mạng

b. Cách thực hiện:

- GV chiếu các câu hỏi

- HS ghi đáp án trên bảng con.

- Kết thúc ai trả lời đúng hết không sai sẽ chiến thắng.

Câu hỏi:

- Ngày thành lập quân đội nhân dân là ngày nào?

- Ngày thương binh liệt sĩ là ngày nào?

- Giáo viên bật bài hát “Chú bộ đội” và hỏi đây là bài hát gì?

a. Chú bộ đội

b. Cháu thương chú bộ đội

c. Chú bộ đội và cơn mưa

d. Cảm ơn chú bộ đội

- Giáo viên chiếu hình ảnh đi thắp hương đài tưởng niệm liệt sĩ, câu hỏi: Đây là hoạt động gì? Em có cảm nhận gì khi xem các hình ảnh này?

HOẠT ĐỘNG 2: Tìm hiểu về nhân vật lịch sử ở địa phương (Khoảng 7 phút)

a. Mục tiêu: Hiểu và biết ơn các nhân vật lịch sử ở địa phương

b. Cách thực hiện:

Giáo viên chuẩn bị tên và thông tin một số nhân vật lịch sử ở địa phương.

HS có nhiệm vụ ghép tên nhân vật và thông tin cho chính xác.

Ví dụ:

Kết luận: Mỗi vùng đất đều có những nhân vật lịch sử đáng tự hào. Mỗi học sinh cần trân trọng, biết ơn những bậc anh hùng đã có công dựng nước và giữ nước.

HOẠT ĐỘNG 3: Tìm hiểu về các hoạt động tri ân tại địa phương (khoảng 7 phút)

a. Mục tiêu: HS có hiểu biết về các việc làm thể hiện hoạt động tri ân

b. Cách thực hiện:

- HS thảo luận nhóm 4: Chia sẻ các hoạt động tri ân tại địa phương.

- GV tổ chức báo cáo thông qua hoạt động hát và truyền bóng. Bóng dừng ở đâu, HS chia sẻ một hoạt động.

- HS thảo luận nhóm đôi về các việc làm HS có thể thực hiện để tìm hiểu hoạt động tri ân.

Kết luận: Có nhiều hoạt động tri ân tại địa phương như thăm hỏi các gia đình thương binh liệt sĩ, thắp hương tại nghĩa trang liệt sĩ, xây dựng nhà tình nghĩa,… HS có thể thực hiện một số hoạt động tùy theo sức của mình như thăm hỏi, giúp đỡ gia đình thương binh, liệt sĩ, mẹ Việt Nam anh hùng, viết bài, vẽ tranh tuyên truyền về ngày thương binh liệt sĩ,…

HOẠT ĐỘNG 4: Kể chuyện về tấm gương anh hùng (khoảng 11 phút)

a. Mục tiêu: HS thể hiện hiểu biết và khả năng thuyết trình trước đám đông về các tấm gương anh hùng

b. Cách thực hiện

- GV chia nhóm cho HS chuẩn bị câu chuyện về tấm gương anh hùng

- Các nhóm có thể diễn kịch, kể chuyện.

- Các nhóm khác có thể đặt câu hỏi để hiểu thêm về câu chuyện.

- Bình chọn nhóm kể chuyện hay nhất.

Kết luận: Có nhiều câu chuyện hay và cảm động về các anh hùng lịch sử. Thông qua các câu chuyện, chúng ta thêm biết ơn và tự hào về truyền thống cha ông.

IV. Đánh giá kết quả hoạt động (khoảng 5 phút)

- GV mời một số HS phát biểu suy nghĩ về những điều học được sau buổi sinh hoạt.

- HS có thể viết bài thu hoạch ngắn về cảm nhận của em sau buổi sinh hoạt.

Gợi ý: Cảm nghĩ của em học được sau buổi sinh hoạt? Em học được gì qua tấm gương của các nhân vật anh hùng? Suy nghĩ, trách nhiệm bản thân đối với người có công với đất nước.

PHỤ LỤC

Nội dung và yêu cầu cần đạt về phẩm chất chủ yếu của học sinh theo Chương trình giáo dục phổ thông 2018